Jaqyp Asanov: Otandyq sot júıesine júktelgen basty maqsat - halyq senimin arttyrý

ASTANA. QazAqparat - Elimizdiń sot júıesinde ońdy jańalyqtar kóp. Osy oraıda, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy sotynyń Tóraǵasy Jaqyp Asanovtyń daý-damaı deńgeıin tómendetý, bitimgershilikti bekemdeý týraly oı-pikirin oqyrman nazaryna usynyp otyrmyz, dep jazady «Egemen Qazaqstan» basylymy.

Jaqyp Qajymanuly, «El daýsyz bolmas» degendeı, daý - kez kelgen qoǵamǵa tán qubylys. Búgingideı órkenıetti zamanda daý-janjaldy retteýdegi mádenıet, ıaǵnı quqyqtyq mádenıetimiz qandaı? 

- Bizdiń qoǵamda daý-damaıdy tek sot arqyly ǵana sheshý kerek degen kózqaras qalyptasyp, sanamyzda berik oryn alǵan. Sál daý týyndasa, dereý sotqa júgiremiz. Eki aradaǵy máseleni sot alańyna shyǵaryp, sol arqyly bas paıdamyzǵa sheshkimiz kelip turady. Aşy bolsa da shyndyq qymbat. Daýdyń barlyǵyn sotta sheshý múmkin emes. Sot eki taraptyń talaptaryn birdeı qanaǵattandyra almaıdy. Daý qoldanystaǵy zańdy qoldana otyryp sheshilýi tıis. Mysaly, otbasy, aǵaıyn, dos-jaran, kórshi-qolań arasyndaǵy talas-tartysty sot tarazysyna salý qanshalyqty durys? Bir sát oı eleginen ótkizip kóreıikshi. Sotqa aryz berdik delik. Árıne sotqa júginý - zańdy quqyǵymyz. Desek te bergen aryzymyzdyń odan ári qaralý joly qandaı bolmaq? 

Birinshiden, biraz ýaqyt áýre-sar­sańǵa túsemiz. Іske núkte qoıylǵansha bir emes, birneshe sot otyrysy ótýi múmkin. Shaǵymdar oblystyq, tipti Joǵarǵy sotqa jetip jatady. Qaıta-qaıta jumystan suranyp, kásipti toqtatyp, jeke tirlikti ysyryp qoıýǵa týra keledi.

Ekinshiden, sot - úlken shyǵyn. Memlekettik baj tóleımiz, sot shyǵynyn óteımiz, jol qarajaty bar, zańgerlerdi jaldaımyz. Mundaı jaǵdaı tek Qazaqstanda ǵana emes. Damyǵan elderdiń tájirıbesine júginsek, olarda daýdy sheshý ýaqyty bizden de uzaq, sot shyǵyny bizden de qymbat. Sondyqtan olarda daýdyń sany kóp emes. Sebebi sheteldikter sotqa bararda júz oılanyp, myń tolǵanady. Úshinshiden, osynshama qıyndyqtan ótsek te daý paıdamyzǵa sheshiletinine eshkim kepildik bermeıdi. Kerisinshe, týǵan-týys, dos-jaran, qyz­mettesimizben eki aradaǵy qarym-qa­tynasqa, syılastyqqa, áriptestikke nuq­san keledi. Uzaq jyl qasyqtap jınaǵan abyroıdy bir sátte shómishtep tóge salǵan kimge paıda?!

Sebebi sot - daý alańy. Ondaıda abyroı-bedeldi, adamgershilik pen ımandylyqty jıyp qoıyp, amal joq, aıtysýǵa, talasýǵa, tartysýǵa májbúr bolamyz. Kóp jaǵdaıda ashýǵa berilip, bir-birimizge aýyr sózder aıtamyz. «Ashý - dushpan» degendeı, keshegi týystar búgingi jaý, keshegi dostar búgingi qasqa aınalýy múmkin. Munyń aldyn qalaı alýǵa bolady? Árıne «aqyl - dos» dep halqymyz beker aıtpaǵan. Quqyqtyq qoǵamda ómir súrgennen keıin adamdar kez kelgen qarym-qatynasty daýǵa ulastyrmaýǵa tyrysýlary qajet. El arasynda «aýrýdy elemegen óledi, daýdy elemegen tóleıdi» degen sóz bar. Daýdyń aldyn alý úshin, qandaı da bir quqyqtyq qarym-qatynas jasaýdyń aldynda, olar kásibı zańgerlerdiń kómegine júgingenderi jón. Al daý týyndaǵanda eń durysy, tatýlasý, kelisý, bitimge, bir mámilege kelý. Odan eki tarap ta utady. Ýaqyt pen qarjy únemdeledi. Kórshilestik, týystyq, dostyq qarym-qatynas nyǵaıady. Júıkege salmaq túspeıdi, abyroı-bedelimiz saqtalady.

- Daýlardy beıbit túrde sheshý jáne qoǵamdaǵy daýkestiktiń deńgeıin tómendetý úshin qandaı jumystar júrgizilip jatyr?

- Basty baǵyt - Prezıdenttiń «Qazaqstan-2050» Strategııasy, «100 naqty qadam» Ult jospary, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy. 

Jyl basynan beri Joǵarǵy sotta 7 top jumys isteýde. Qazir «Minsiz sýdıa», «Úlgili sot», «Ádil protsess», «Sapaly nátıje», «Ońtaıly orta», «SMARTSOT», «Tatýlasý: sotqa deıin, sotta» baǵdarlamalary iske asýda. Osy toptar onshaqty zań jobasyn ázirledi. Olardy Parlamentke engizý úshin múddeli memlekettik organdarmen kelisýler júrgizilýde.  Zań daıyndaý jumystarymen qatar, óńirlerde Tatýlasý ortalyqtary ashylýda. Onda kásibı medıator, psıholog, konflıktolog, advokat, notarıýs, sot oryndaýshylary, zańgerler jumys isteıdi. Maqsat - kelissóz júrgizýdiń tıimdi joldary, eki jaqqa qolaıly sheshim izdeý jáne usyný.

Sotta tatýlasý. Mysaly, kásipker bir mekemege qyzmet kórsetti delik. Biraq, aqshasyn ala almaı, áýrege túsedi. Basshysyna kire almaıdy. Son­da kásipker ne isteýi kerek? Sotqa júgi­ný­den basqa amal joq. Al sot uzaq ári qymbat protsess. Ońtústik Koreıa­da mundaı jaǵdaıda kásipker baj­dyń tek 25 paıyzyn tólep, sot ar­qy­ly mekeme bastyǵyn kelissózge oty­rýǵa májbúrleıdi. Mekemeniń qaryzy bar ekeni anyq bolsa, sýdıa dereý buıryq shyǵaryp, tóleýge min­det­teıdi. Nemese ózderi bitimge keledi. Osyn­daı tájirıbelerdi bizdiń de zańdarǵa engizsek degen oıymyz bar.   

- Qalaı oılaısyz. Daýdy sheshýdiń tıimdi ádisi bar ma? 

- Nege  bolmasyn? Daýdy sheshýdiń eń tıimdi ádisi - tatýlasý. Biraq, sottarda ister sany eselep ósýde. 2016 jyly sýdıalar 1,7 mln, 2017 jyly - 2,7 mln is pen materıal qarasa, 2018 jyly 3,8 mln is pen materıal qaralady degen bol­jam bar. Adam basyna shaqqanda ár­bir besinshi azamattyń daý sheńberine tar­tylyp otyrǵanyn ańǵarýǵa bolady. Bul jóninde Elbasymyz óziniń Jol­daýynda naqty atap kórsetti.

Jalpy, damyǵan elderde daýdyń 80-90 paıyzy bitimmen aıaqtalady. Ulybrıtanııa, Kanada, t.b. elderde daý kóbinese medıatsııa tártibimen sheshiledi. Tek bitimmen sheshýge kelmeıtin, kúrdeli daýlar ǵana sotta qaralady. Sotqa júginý óte qymbat. Sol sebepti taraptardyń kóbi aldymen sotqa emes, medıatorǵa júginedi.  Bizde jaǵdaı ózgeshe. Daýdy sotsyz sheshý ádisiniń artyqshylyǵy bola tura, ol tásil az qoldanylady, tipti sot tájirıbesinde 2-3%-ǵa da jetpeıdi.

- Munyń sebebi nede?    

- Onyń sebebi ártúrli. Medıatsııa ınstıtýtyn jetildirý jumysy júıe­len­begen. Medıatsııany qoldaný tek sottyń jumysy dep túsinemiz. Daý­dy sotsyz sheshý ádisin bilmeımiz. Keli­sim­ge kelý mádenıetimiz tómen. Osy kem­shi­likterdi joıý úshin úgit-nasıhat ju­mys­taryn júrgizip, daýdy sheshýdiń balama ádisterin úıretip, óńirlerde Tatýlasý ortalyqtaryn ashýdamyz. Taǵy bir sebep - bizde sotqa júginý óte arzan. Mysaly, ajyrasý jónindegi talap aryz berý úshin teńgemen sanasaq, Belarýste 15 myń, Ýkraınada 19 myń, al Qazaqstanda nebary 72 teńge. Daýlardyń 35% - múliktik emes. Solar boıynsha memlekettik bajdyń quny 1203 teńge. Árıne, osylaı bolǵan soń kóbisi medıatorǵa emes, birden sotqa barǵandy jón kóredi. 

- Ómir bolǵan soń keıde dostar arasynda daý kezdesip jatady. Birlesip kásipkerlikti bastap, jumystary alǵa basqan soń túsinbeýshilik týyn­daıtyn oqıǵalar az emes. Sondaı sátter jeke ózińizde kezdesti me?  

- Árıne, ondaı mysaldar barshylyq. Tek mende emes, kez kelgen adamnan surasańyz, sondaı jaǵdaılar týraly aıtyp bere alady. 

Májilis depýtaty bolǵan kezde biraz adamǵa jumys ornyn berip otyrǵan eki kásipkerdiń arasynda daý týyndap, sottasýdy bastaıdy. Ekeýin shaqyryp alyp, sóılestim. Qarasam, ekeýiniń de kinási bar. Sotqa júginse, ádil sheshim tabýy ekitalaı. Sondyqtan «ortaq sheshim izdeńder, ashýǵa berilmeńder, sóılesińder, aryzdaryńdy qaıtaryp alyńdar» dedim. Óıtkeni, shaǵyn qala, aralasatyn, baratyn ortalary bir. «Sotqa júginýge asyqpańdar. Senim joǵalady, bıznesteriń turalaıdy, abyroıdan jurdaı bolasyńdar. Sol kerek pe senderge? Sabyrmen sheshińder» dep keńes berdim.

Bir-eki aıdan keıin olar «Aıt­qa­ny­ńyz jaqsy boldy. Tatýlastyq. Aby­roıymyzdy saqtap, kúsh-jigerimizdi kásibimizge jumsap jatyrmyz» dep aıtty. Olardyń syılastyqty saqtap qalǵanyna men de qýandym.           

Osyǵan qatysty bir oı. Kóbinese kásipti bastamaı turyp negizgi sharttardy egjeı-tegjeıli belgilep almaımyz. Aýyzsha aıtyp qoıa salamyz. Árbiri óz túsinigin basshylyqqa alady. Áreketin qujat arqyly rettemeıdi. Qaǵazǵa túsirýdi uıat kóremiz, senimsizdik qoı dep mán bermeımiz. Osyndaı kem­shiligimiz erteń mindetti túrde daýǵa ákep soǵýy múmkin. Eki ortada daýdy sheship beremin deıtin aqyl aıtýshylar da paıda bolady. Bul olardyń tabys kózi bolýy múmkin.

- Daýlardyń kóbisi otbasylyq daýlar, sonyń ishinde múlikti bólisý týraly. Olardy sotsyz sheshý joly qandaı? 

- Qyzmet babynda atalǵan daýlardyń birazymen kezdestim. Kezinde abyroıly, ataqty degen kisilerdiń balalary, týystary dúnıe-múlikke talasyp, bet jyrtysyp, birin-biri kóre almaı ketken jaǵdaılar kóp. Buryn aırandaı uıyp otyrǵan bedeldi áýlettiń abyroıy tógilip, sottasyp júrgeni yńǵaısyz. Solardyń aryzdaryn sheshý barysynda «áke-shesheleri qandaı keremet tulǵalar edi, búkil halyq biletin, el syılaıtyn, al balalarynyń istep júrgeni tipti aqylsyzdyq» degen oıǵa kelip, is-áreketterine qatty kúıinetinmin.

Bir otbasynyń otaǵasy ómirden ótti. Balalary arasynda kelispeýshilik paıda bolyp, úlken daýǵa ulasý qaýpi týyndaıdy. Sebep - qalǵan dúnıe-múlikti bólisý. Oılana otyryp, olarǵa hat jazdym. Qaıtys bolǵan kisiniń tynbaı eńbektenip, artyna mol mura qaldyrǵanyn, kúndiz-túni jumys dep júrip, tirshiliktiń qyzyǵyn kóre almaı ketkenin aıttym. «Aralaryń sýyp ketse, onyń uıaty búkil áýletke keledi ǵoı. Sol múlikti bólisemiz dep júrip, ardaqty ákelerińniń atyna kir keltirip almańdar» degen oıymdy jetkizdim.

- Hattyń paıdasy boldy ma? 

- Bolǵanda qandaı. Olar hatty oqyp, kóńilderi bosap, bir-birinen keshirim surap, birin-biri jubatyp, «shynynda da elge mazaq bola jazdappyz ǵoı» desip, ortaq sheshimge kelý jolyn izdestire bastady.   

- Bar máseleni aqylmen sheshken jón deısiz ǵoı. 

- Menińshe, kez kelgen máseleni aqylmen, sabyrmen sheshkenge ne jetsin. Bes kúndik ómirde syılastyq, tatý­lyqtan qymbat eshteńe joq. Dúnıe-múlik baýyrdan artyq emes. Aǵaıynnyń basy qosylmaı qalsa, onyń zardabyn keleshekte balalary tartady, aralasýdy qoıady. Sonda bolashaq urpaqqa qandaı ónege kórsetemiz?

- Oıyńyzdy túsindim. Hat jazý tatýlastyrýdyń tıimdi ádisi ekenin aıttyńyz. Buǵan qatysty sizde mysaldar kóp sııaqty.

- Árıne tek óz basymnan ótken jaǵ­daı emes. Estigenim de bar. Adam ara­syndaǵy biraz shıelenisti hat arqyly she­shýge bolatynyna senimdimin. Óıt­keni emotsııaǵa berilgen adamdar ashý ústinde birin-biri tyńdamaıdy, moıyn­damaıdy. Al, hat jazý barysynda óziń jeke otyryp, oryn alǵan jaǵdaıǵa aqylmen, sabyrmen baǵa beresiń.

Bir mysal. Kúıeýi men áıeli 20 jyldan astam otasqan. Shańyraq qurǵanda turmystary tómen bolatyn. Jastary elýden asyp, aıaqtaryna nyq turǵan shaq­ta kúıeýiniń jas áıel alǵysy kele­di. Áıeli ózine tıisti múlikti alý úshin sotqa baraıyn dese, memlekettik baj tóleý, zańgerdi jaldaý degendeı oǵan biraz qarjy qajet. Qatty qınalyp, hat jazaıyn dep sheshedi. Onda ómirde bir­ge bastan keshken jaqsylyqtardy, ekeýi­niń qandaı qıynshylyqtardy bas­tan ótkizgenin, otbasy, balalary úshin tynym tappaı eńbektengenderin jazady. Endi eleýli jasqa kelgende dalada qalǵanyna kúıinedi. Ekeýiniń sottasyp júrgeni balalaryna da abyroı ápermesi anyq. Sol sebepti kúıeýiniń oılanyp, durys sheshim qabyldaýyn ótinip su­raı­dy. Hatty oqyǵan soń, kúıeýi qatty oılanyp-tolǵanyp, aqylǵa salyp, daý­ly qatynastaryn sotsyz rettegen, suraǵanyn bergen. Qashanda ataly sózge toqtaǵan halyqpyz ǵoı. Tek júrek kiltin taba bilýimiz kerek.

- Elbasy halyqtyń sotqa degen senimin arttyrý týraly tapsyrma júktedi. Osy baǵytta qandaı naqty jumystar jasalýda?

- Halyqtyń sotqa senimin arttyrý - ózekti másele. Bul baǵytta jasa­lyp jatqan jumystar barshylyq. Biraz qanatqaqty jobalarymyz óz nátı­jelerin berýde. Sol nátıjelerdi iske asyrý úshin zańdarǵa túzetýler men ózgeristerdi engizý týraly jobalardy daıyndadyq. Mazmuny mynadaı:

1. Kadr máselesi. Elbasy sot júıesine birde-bir kezdeısoq adam ótpeýi tıis dedi. Joǵary Sot Keńesimen birlesip bıyl jańa HR-tehnologııalaryn en­gizdik. Sýdıalyqqa úmitker zańdardy bil­gennen bólek saýatty jaza bilýi, jazǵanyn jete túsindire bilýi tıis. Psıhologııalyq test arqyly úmitkerdiń sot júıesine kelý nıetin baıqaımyz. Qatań irikteýden keıin ǵana sýdıa laýazymyna jol ashylady. Buryn árbir tórtinshi úmitker konkýrstan sátti ótip, sýdıa bolyp taǵaıyndalsa, talap kú­sheı­gennen keıin úmitkerlerdiń 2-3%-y ǵana sýdıalyqqa qol jetkizýde.

2. Sot sheshimderi kóbinese qıyn, tú­si­niksiz tilmen jazylady. Onyń ústi­ne sheshimdi jarııalaǵan soń sýdıa ony túsindirmeı, zaldan dereý ketip qala­dy. Sondyqtan Normatıvtik qaýly qabyl­daý arqyly sot aktisiniń mazmuny, qu­ry­lymy, tiline qatysty tıisti talaptar­dy bekittik. Endi úkimniń, sheshimniń, qaý­­ly­nyń mazmuny qarapaıym adamǵa tú­si­­nikti tilde jazylyp, taraptardyń kel­­tirgen árbir ýájine jaýap beriledi. So­ny­men birge sýdıalar óz sheshimderin ja­rııa­laǵan soń sot zalynda ne sebep­ten osyn­daı sheshimge kelgenin tara­ptarǵa tú­sin­­dirýge mindetti. Osy talap 1-qyr­kú­ıek­­ten kúshine endi. Qazir sot sheshim­de­ri­ne jo­ǵary satylarǵa shaǵymdaný azaıdy. 

3. «Jeti túıin» baǵdarlamasyndaǵy «Úlgili sot» jáne «Ádil protsess» degen jobalar Saryarqa aýdandyq sotyn­da qanatqaqty rejimde iske asýda. Jurtqa yńǵaıly bolý úshin front-keń­se ashylyp, sotqa kelýshilerge barynsha qolaıly jaǵdaı jasadyq. Keńse ashyq, kedergisiz qyzmet kórse­tý­de. Resep­shn-konsýltant maman kelý­shi­lerg­e barlyq sharalardy túsindiredi. Zal­da Wi-Fi, gadjetter úshin qýat kóz­deri bar. Elektrondy kezek jumys isteı­di. Beıne­baılanys ornatylǵan. Kelý­shi­ler­ge aqparattyq kabınet, medıator, advo­kat, tatýlastyrýshy sýdıa qyzmet kórsetedi. Saryarqa aýdandyq sotynyń úlgi­si­men respýblıkanyń 20-dan astam sot­tarynda biryńǵaı dızaındaǵy front-keńselerdi ashtyq. Jumys jal­ǵasa beredi. Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha aıtylǵan jańashyldyq­tar sotqa degen el senimin arttyrýǵa, ozyq elektrondy qyzmetti kórsetýge, sottardyń jumysyna zamanaýı formatty engizýge múmkindikter beredi. 

4. Óńirlerde Sottan tys tatýlastyrý ortalyqtary ashylýda. Qazir mundaı orta­lyqtardyń sany 25-ke jetti. My­saly, Qyzylorda qalasyndaǵy or­talyqta 6 maman tek tatýlasý resi­mimen aınalysady. Jergilikti ákimder de osyndaı úlgimen jumys jasasa, ortalyqtardyń qyzmetine suranys artady, halyq ta úlken senimmen barady.

5. Tatýlasýmen aınalysatyn arnaıy sýdıa bar. Mundaı sýdıalar sany - 81. Mysaly, Astananyń ekonomıkalyq sotynda atalǵan sýdıanyń kómegimen isterdiń 72 paıyzy boıynsha taraptar beıbit kelisimge kelýde.

6. Sýdıalar biraz ýaqytyn tehnıka­lyq, protsestik emes jumysqa arnaıdy. Shetelderde mundaı jumyspen sýdıa­nyń kómekshisi aınalysady. Osy máseleni sheshý úshin ishki rezerv esebi­nen sýdıanyń kómekshisi laýazymyn engizýdi qolǵa aldyq.

7. Vırtýaldy sot júıesin engizý jos­parda bar. IT-servıs arqyly sot otyrysyna kez kelgen aımaqtan qatysýǵa bolady. Mysalǵa, árkim óz úıinde nemese jumys ornynda otyryp-aq sot protsesine qatysýǵa múmkindigi bar.

8. Otbasylyq sot qurý jobasy qanat­qaq­ty túrinde qyrkúıekte bastaldy. Son­daı sanattaǵy isterdi qaraıtyn 53 sýdıa belgiledik. Atalǵan isterdiń 41 pa­ıyzy boıynsha taraptar ortaq keli­simge kelýde. Sonyń nátıjesinde qanshama otbasyn tatýlastyrýǵa qol jetkizildi.

9. Túngi sottar. Jol-kólik oqıǵasy­nan keıin saqtandyrý tólemin alýǵa 100 kún ketetin. Osy merzimdi túngi sottardy engizý arqyly 7 esege azaıttyq.

10. Jýyrda Joǵarǵy sotta Qabyl­daý ortalyǵyn ashamyz. Onda kún sa­ıyn Joǵarǵy sot azamattardy aryz-sha­ǵymdary boıynsha qabyldaıdy. Qazir qabyldaý erejesi daıyndalyp jatyr.

11.  Aqtaý úkimderiniń sany kóbeıdi. Ót­ken jyldyń 9 aıynda 74 adam aqtal­sa, bıyl 194 adam aqtalyp, aqtaý úkim­deriniń sany 2,6 esege kóbeıdi. Aqtaý usaq quqyq buzýshylyq emes, aýyr qylmys boıynsha oryn alyp otyr.

12. Tsıfrlandyrýǵa qatysty jobalar da barshylyq. Servısterdi elektrondy for­matqa kóshirýdemiz. Sot zaldary elek­trondy bolmaq. Sot otyrystaryn da on­laın-rejimge qaıta jabdyqtaý oıda bar. IT-analıtıka arqyly halyq sot tóre­liginiń bolashaǵyn boljaýǵa múm­kin­dik alady.

Bul qanatqaqty jobalar Elbasy Jol­daýyndaǵy sot júıesine júktel­gen tap­syrmalardyń oryndalýyn qamta­masyz etedi. Atap aıtsaq, sottardyń zamanaýı túrleri men ozyq tsıfrlyq tehnologııa­lardy engizý, artyq ýaqyt pen qarjy shyǵyndaryna alyp keletin sot protsedýrasyn qysqartý, t.b. óz sheshimin tabady. Úkimetpen birge osyndaı keshendi sharalar qabyldaımyz.

- «Habar24» telearnasynan 6 qa­ra­shada «Delo osoboı vajnostı» habaryn kórdik. Baǵdarlama týraly aıtyp ótseńiz.

- Bul ǵylymı-tanymdyq baǵdarlama. Sol kúni saǵat 18:20-da birinshi habar berildi. Endi apta saıyn efırge shyǵady. Sarapshy-zańger Joǵarǵy sottyń prak­tıkalyq qyzmetine jýrnalıstik zertteý júrgizedi. Onda sottar úshin baǵdar bolatyn quqyqtyq ustanym, tómengi satydaǵy kemshilikterdi joıý joly, moral jáne zań normalaryna baǵyný, t.b. máseleler qamtylmaq.  

- 21 qarashada elordada «Qazmedıa» ortalyǵynda «Ádilet alańy» degen jańa fılmniń tusaýkeseri ótpek. Fılmniń ereksheligi nede?

- Bul sýdıanyń jumysyna qatysty alǵashqy otandyq týyndy. Ádildik pen zań­dylyq týraly. Zańdy buzý arqyly ádildik ornatýǵa bolmaıdy. Zańdy syılaıtyn qoǵamda ǵana adamdar keleshegin ýaıymdamaıdy, balalarynyń bolashaǵy­na alańdamaıdy, kásibin erkin júrgize­di. Zańdy qurmetteıtin mem­leket qana alǵa jyljıdy, durys damıdy. Fılm­degi basty ıdeıa osy. Sot protsesindegi is­ter naqty ómirden alynǵan, shynaıy faktilerge qurylǵan. Menińshe, fılm óte tartymdy, áserli, mazmundy shyqty.

Jalpy, otandyq sot júıesine júk­tel­gen basty maqsat - halyq senimin art­tyrý. Bul - Elbasynyń tapsyrmasy. Biliktiligimiz ben tájirıbemizdi sot júıe­sine júktelgen osy mindetterdi sátti júzege asyrýǵa jumsaımyz.

- Áńgimeńizge rahmet.

Áńgimelesken  Nurlan QALQA,  jýrnalıst