Jaqsy hırýrg aldymen eńbekqor bolýy tıis - professor Oral Ospanov

ASTANA. QazAqparat - Medıtsına salasy jyl saıyn jańa tehnologııalarmen tolyǵyp, bul baǵytta tyń ózgerister kóptep engizilýde. Osy oraıda sońǵy býyndy ınnovatsııalarǵa sáıkes, dárigerler de ózderiniń biliktiligin shyńdaýǵa tyrysyp baǵýda. Qazaqstan sońǵy onjyldyqta densaýlyq saqtaý salasynda ońtaıly serpilis jasap, álemniń aldyńǵy qatarly elderinde engizilgen ozyq medıtsınalyq tájirıbeni barynsha ıgerip, dárigerlerimizdiń biliktiligi olardan kemshin emes. Búginde medıtsınanyń keıbir baǵyttary boıynsha otandyq dárigerler aldyńǵy oryndardan kórinip turǵanyn baıqap otyrmyz. Bul turǵyda álemde keńinen qanat jaıyp kele jatqan endoskopııalyq hırýrgııada eleýli jetistikterge jetken hırýrg, professor Oral Bazarbaıuly Ospanovtan suhbat alýdy jón kórdik. Qazirgi kezde ol «Astana medıtsına ýnıversıteti» AQ-da endohırýrgııa kafedrasynyń meńgerýshisi, «Ulttyq onkologııa jáne transplantologııa ǵylymı ortalyǵy» AQ-da qyzmet etip júr.

- Oral Bazarbaıuly, jalpy endoskopııalyq hırýrgııa jaıynda túsindirip ótseńiz.

- Endoskopııalyq hırýrgııa alǵash ret 1987 jyly qoldanyldy. ıAǵnı, frantsýz hırýrgi Fılıpp Mıýre tesý arqyly tas jınalǵan ót qabyn alyp tastady. Al qazirgi kezde ózge de múshelerge barlyq operatsııalardy endoskopııalyq jolmen jasaýǵa jol ashyldy. Birinshi kezekte adam operatsııadan keıin barynsha az jaraqat alýy kerek. Buryndary adamnyń qursaǵyn kesip, qos qolmen operatsııa jasaıtyn edi. Osyndaı otadan soń naýqas negizgi aýrýynan emes, kerisinshe operatsııada tilingen qursaǵynan zardap shegetin. Jarasy irińdeıtin nemese tigisi sógilip ketetin, sondaı-aq naýqas uzaq ýaqyt boıy tósekten tura almaı álekke túsetin, ásirese, qart adamdar qınalatyn.

Al endoskopııalyq jolmen jasalatyn operatsııalar hırýrgııanyń joǵary deńgeıi bolyp esepteledi. Osy oraıda naýqasqa barynsha az jaraqat jasalady. Búginde ol barsha álemde jaraqaty kóp eski operatsııalyq tásilderdi ysyryp keledi. Máselen, naýqasqa búgin ota jasalsa, 2-3 kúnde ol úıine bara alady. Sáıkesinshe, bul birinshi kezekte naýqasqa, qoǵamǵa, jumys berýshige, memleketke tıimdi.

Buryndary endoskopııalyq hırýrgııaǵa qatysty óte kóp syn aıtylǵan bolatyn. Sebebi medıtsına korıfeıleri, qaıratkerleri eski ádispen adamnyń denesin tilip, osylaısha úırenshikti operatsııany jasaýdy jalǵastyrǵysy keldi. Al jańa tehnologııalar arqyly endoskopııalyq jolmen operatsııa hırýrg úshin qıyndaý bolatyny anyq. Bul turǵyda dárigerge qosymsha biliktilik kerek, bilimin tereńdetýi mańyzdy.

- Ózińiz qaı kezden bastap endoskopııalyq hırýrgııany meńgerdińiz?

- Men birinshi operatsııany 1996 jyly jasadym. Sol ýaqyttan beri 20 jylǵa taıaý ýaqyt ótti. Búginde asqazanǵa, ishekke jáne basqa da organdarǵa kúrdeli operatsııalardy jasap júrmiz. Keıbir adamdar ota jasalǵan kúni keshke qaraı óz aıaǵymen júrýge qaýqarly bolyp jatady. Men «Qazaqstandyq barıatrıalyq jáne metabolıalyq hırýrgter qoǵamy» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestiginiń prezıdentimin. Biz halyqaralyq uıymnyń quramyndamyz. Osy oraıda eýropalyq ozyq dárigerlermen deńgeıles túrde túrli ázirlemelerge qatysyp júrmiz. Elimizde jalpy alǵanda endoskopııalyq hırýrgııa óte jaqsy damyp keledi. Búginde osy operatsııa jasalmaıtyn oblystyq klınıka joq, qazirgi kezde aýdandarda osy tájirıbe keńinen qanat jaıyp keledi. Biz óńirlerge shyǵyp, jergilikti hırýrgterdi úıretýdemiz. Bul turǵyda Qazaqstan álem elderinen qalyp otyrǵan joq, ıaǵnı TMD elderi arasynda jańa ádisterdi engizý boıynsha kóshbasshylardyń qatarynda. Qazirgi kezde respýblıka aýmaǵyndaǵy aýrýhanalar endoskopııalyq hırýrgııaǵa qajetti keshenderdi jappaı alýda. Sonymen qatar alys shetelden mamandardy shaqyryp júrmiz. Olar sheberlik-synyptaryn ótkizip, tájirıbelerimen bólisýde. Sondyqtan elimizde medıtsınanyń bul baǵyty aıtarlyqtaı jaqsy deńgeıde.

- Sizderdiń operatsııalaryńyz aqyly túrde júrgiziledi me?

- Elimizde operatsııalardyń kóbisi aqysyz jasalady. Bular qymbat otalar bolsa da, memleket onyń barlyǵyn óz esebinen tólep jatyr. Bizde Joǵary mamandandyrylǵan medıtsınalyq kómek jáne Mamandandyrylǵan medıtsınalyq kómek degen júıeler bar. Osy júıeler arqyly memleket naýqastardyń emdelýin tóleıdi. Alaıda keıbir adamdar ózderiniń qalaýy boıynsha aqyly bólimge kelip jatady. Keıbir operatsııalardy ókinishke qaraı memleket tólemeıdi. Ondaı jaǵdaılarda naýqastar shetelge barady nemese elimizde emdeledi. Bizdiń basty maqsat - naýqastardyń shetelde emes, Qazaqstanda emdelýine jaǵdaı jasaý. Bizdiń hırýrgter barlyq kúrdeli operatsııalardy jasaýǵa qaýqarly.

- Shetelden bizge operatsııa jasatýǵa keletinder bar ma?

- Árıne , Qazaqstanǵa kelip emdeletinder barshylyq. Men osynda jaqynda Reseıden, Germanııadan kelgen naýqastarǵa ota jasadym. Biz keıbir problemalyq derttermen 10 jyldan astam ýaqyt aınalysyp kelemiz. Sondyqtan olar bizdi ınternet arqyly taýyp, elimizge kelip jatyr. Sonymen qatar sheteldikterdi bizdegi operatsııalardyń arzandyǵy qyzyqtyrady. Atap aıtqanda, bizde birneshe ese arzan.

- Qazirgi kezde salaǵa qandaı qoldaý kerek dep oılaısyz?

- Memleket tarapynan aqysyz operatsııalar kóbirek usynylýyn qalaımyz. Ókinishke qaraı, shyǵyny kóp operatsııalar bar. Olar Joǵary mamandandyrylǵan medıtsınalyq kómek júıesinen shyǵarylǵannan keıin, biz ony jasaı almaımyz. Jyl saıyn osy júıe boıynsha otalardyń tizbesin bizge qysqartýda. Osy oraıda bul operatsııalardyń tizimi keńirek bolsa eken degendi aıtqym keledi. Sonymen qatar dárigerlerdiń aýdandyq býynyn kúsheıtý qajet bolyp tur. Sebebi, jergilikti jerlerde bizdiń operatsııalarǵa úlken qajettilik bar. Munymen qosa aýdandarda bilikti dárigerler turaqtaýy úshin olarǵa jaǵdaı jasaý máselesine kóbirek nazar aýdarý qajet.

- Kadr máselesi jaǵdaıyn qalaı baǵalar edińiz?

- Biz ózimiz kadrlardy tárbıelep jatyrmyz, ıaǵnı men bizdiń ýnıversıtette dáris oqyp júrmin. Jas mamandarmen únemi baılanysta bolǵandyqtan, sońǵy ýaqytta túlekterdiń bilim sapasy jaqsarǵanyn aıtýǵa bolady. Qazirgi kezde tek dıplom úshin ǵana oqýda júrgen stýdentter az shyǵar. Kóbisi óz isiniń bilikti mamany bolýǵa talpynyp otyr. Stýdentterdiń basym bóligi aýrýhanaǵa kelip, aqysyz túrde kezekshilikke qalyp júr. Naǵyz dáriger bolǵysy keletinderdi olardyń qyzyǵýshylyǵy men yntasynan baıqaýǵa bolady. Bundaı stýdentterdi elordalyq klınıkalar birden jumysqa alady nemese olarǵa magıstratýraǵa barýdy usynamyz. Dárigerdi daıarlaý úshin 10 jyl ýaqyt qajet. Sondyqtan da dáriger qosymsha jumystardy izdep ketpeý úshin onyń laıyqty jalaqysy bolýy tıis.

- Sizdiń oıyńyzsha jaqsy hırýrgtiń qandaı qasıetteri bolýy kerek?

- Bárinen buryn ol eńbekqor bolýy kerek, bastapqyda jas maman assıstent mindetin kóptep atqaryp, medıtsınalyq kitaptardy tolyq meńgerýi qajet. Maman óziniń isine kirisken kezde aldynan kóptegen suraqtar týyndaıtyny anyq. Sondyqtan bilimdi jetildirý ýnıversıtetpen aıaqtalmaıdy, dáriger óziniń qyzmeti barsynda biliktiligin shyńdaı beredi.

- Áńgimeńizge rahmet!