Zań men talap: memlekettik-jekemenshik áriptestik salasynda ne ózgerdi
ASTANA. KAZINFORM — 2022 jyldan beri jobalardy josparlaý men iske asyrý sapasyn odan ári arttyrý maqsatynda memlekettik-jekemenshik áriptestik salasyndaǵy zańnamany túbegeıli jańartý boıynsha júıeli jumys júrgizilip jatyr.
Búgin Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmeti alańynda ótken baspasóz máslıhatynda Qazaqstandyq memlekettik-jekemenshik áriptestik ortalyǵynyń basqarma tóraǵasy Aslan Qalıǵazın saladaǵy sońǵy ózgeristerdi tarqatyp berdi.
Bıyl 15 naýryzda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıýdjet zańnamasyn jetildirý máseleleri boıynsha zańǵa qol qoıdy, onyń aıasynda memlekettik-jekemenshik áriptestik týraly zańnamaǵa da ózgerister engizildi.
Memlekettik-jekemenshik áriptestik ortalyǵy basshysynyń málimdeýinshe, zańnamaǵa engizilgen negizgi túzetýler memlekettik-jekemenshik áriptestik jáne kontsessııa salasyndaǵy zańnamany biriktirip, bir zańǵa shoǵyrlandyrý arqyly birizdendirýge negizdelgen. Atap aıtqanda, ózgerister «Kontsessııalar týraly» zańdy alyp tastaýdy kózdeıdi, óıtkeni onyń normalary memlekettik-jekemenshik áriptestik týraly zańnyń erejelerimen qaıtalanady. Sonymen qatar, biryńǵaı tásilder engizilip, memlekettik-jekemenshik áriptestikti quqyqtyq qoldaný praktıkasy jeńildetiledi.
Sondaı-aq, túzetýlerge sáıkes burynǵy kelisimshart túrleri (kontsessııa, senimgerlik basqarý, jaldaý, lızıng, ómirlik tsıkl kelisimsharttary jáne t. b.) biriktirilip, «memlekettik-jekemenshik áriptestik sharty» degen biryńǵaı ataýmen biriktiriledi. Tek eki erekshe túr — kontsessııa jáne servıstik kelisim — jeke qarastyrylady.
— Burynǵy kúrdeli ári tym egjeı-tegjeıli kelisimsharttar jiktemesi jobalarǵa qatysýshylardy da, tekserýshi organdardy da jıi shatastyryp keldi. Shyn máninde, bul tek mazmun erekshelikteriniń kórinisi ǵana edi, al quqyqtyq retteý jaǵynan aıyrmashylyq bolmaǵan. Mundaı ońaılatylǵan tásil jalǵan mámilelerdiń aldyn alyp, sheteldik ınvestorlar úshin otandyq GChP tájirıbesin túsinýdi jeńildetedi, — dedi Aslan Qalıǵazın brıfıngte.
Endi memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary konkýrsy eki kezeńnen turady
Búginge deıin eki kezeńdi konkýrstar Qazaqstanda óte sırek, ıaǵnı negizinen respýblıkalyq deńgeıdegi keıbir jobalarda ǵana qoldanylǵan. Al halyqaralyq qarjy uıymdary kerisinshe, eki kezeńdi irikteýdi eń úzdik tehnıka-tehnologııalyq jáne qarjylyq sheshimdi anyqtaıtyn ozyq tájirıbe retinde usynady. Osyǵan baılanysty engizilgen ózgeristerge sáıkes, jobalaý jáne qurylys kezeńderin qamtıtyn barlyq memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary eki kezeńdi konkýrspen ótedi.
Odan bólek, potentsıaldy jeke seriktesterge qoıylatyn talap jeńildetilip, jobaǵa jeke kapıtal salý mólsheri 20%-dan 10%-ǵa deıin tómendetildi. Bul túzetý konkýrstarǵa qatysý kedergilerin azaıtady jáne iri kólemdegi qarjysyn sala almaıtyn, biraq, memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalaryn iske asyrýǵa qabiletti kompanııalardyń naryqqa kirýine jol ashady.
Sonymen qatar, konkýrs aldynda jeke shotty toqtatyp qoıý talaby joıyldy, ıaǵnı qarajatty rastaý tek konkýrs jeńimpazy anyqtalǵannan keıin, memlekettik-jekemenshik áriptestik shartyna qol qoıylar aldynda qajet.
— Memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalaryn sapaly ázirleýdi qamtamasyz etý maqsatynda, keńes berý jáne saraptamalyq qyzmetter kórsetetin uıymdarǵa akkredıtatsııa engiziledi7 Akkredıtatsııany Ulttyq ekonomıka mınıstrligi óz talaptaryna saı júzege asyrady jáne baǵalaý bolmaıdy. Memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalarynda keminde 5 jyl jumys tájirıbesi bar úsh mamannyń jáne halyqaralyq CP3P sertıfıkatyna ıe keminde eki mamannyń bolýy kiredi. Sondaı-aq, jobalardy josparlaý merzimin jáne ázirleý men saraptama júrgizýge ketetin memlekettik shyǵyndy qysqartýǵa múmkindik beretin «Baǵdarlamalyq memlekettik-jekemenshik áriptestik» mehanızmi engizildi. Bul — rásimderdi ońtaılandyrý jáne úlgilik qujattamany qoldaný arqyly júzege asyrylady, — deıdi memlekettik-jekemenshik áriptestik ortalyǵynyń basshysy.
Baǵdarlamalyq memlekettik-jekemenshik áriptestik aıasynda salalyq ortalyq memlekettik organdar jobalardyń bazalyq parametrlerin óz betinshe aıqyndaı alady. Jeke seriktesti aıqyndaý jáne shartqa qol qoıý qaǵıdalaryn ózderi bekitedi. Sondaı-aq, salalyq erekshelikterdi eskere otyryp, konkýrs ótkizýge arnalǵan úlgilik qujattardyń daıyn paketin qoldanýǵa múmkindik alady.
Búginde mektepter, jataqhanalar jáne emhanalar salý men paıdalaný jobalaryn tırajdap iske asyrýǵa arnalǵan salalyq qaǵıdalar men úlgilik qujattar bekitildi. Al bilim berý, densaýlyq saqtaý, halyqty áleýmettik qorǵaý, sport jáne ekologııa salalary boıynsha osyndaı qujattar ázirlený jáne kelisý satysynda.
Memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary salasyndaǵy aǵymdaǵy jaǵdaı
Búginde jalpy somasy 3,4 trln teńgege 1200-den astam kelisimshart jasaldy, onyń ishinde 719 joba júzege asyrylý kezeńinde, 391 joba aıaqtaldy. Qazir memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary boıynsha kelisimsharttar kóbine bilim berý, densaýlyq saqtaý, energetıka jáne turǵyn-úı kommýnaldyq sharýashylyǵy salasynda jasaldy. Atalǵan salalar jalpy jobalardyń 88%-yn quraıdy. Al qundyq turǵydan 33%-y kólik jáne ınfraqurylym salasyna tıesili, sebebi bul salalarda eń kapıtaldy qajet etetin jobalar, mysaly, avtojoldar men áýejaılar júzege asyrylyp jatyr.
Ótken jyly memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary aıasynda 54 kelisimshart jasaldy, onyń jartysynan kóbin Atyraý jáne Túrkistan oblysynda mektep ashanalaryn jańǵyrtý jobalary quraıdy. Eń iri jobalar (quny 20 mıllıard teńgeden asatyn) Almaty oblysynda Konaev qalasynda kárizdi tazartý qurylystaryn salý jáne paıdalaný, sondaı-aq joldar men qoǵamdyq qaýipsizdik júıesin engizý jáne paıdalaný boıynsha eki joba bar, Atyraý qalasynda 4000 oryndyq eki mektepti salý jáne paıdalaný boıynsha eki joba qolǵa alyndy. Sonymen qatar abattandyrý, stýdentterge arnalǵan jataqhanalar qurylysy jáne sport keshenderin, sport klýbtaryn, balalar sportyn uıymdastyrý jáne paıdalaný boıynsha 7 joba bar.
— Qarjylandyrýdyń aýqymy men tıimdi basqarýdyń qajettiligin eskere otyryp, óńirlik deńgeıde monıtorıng júrgizý jáne jobalardyń nátıjelerin baǵalaý máselelerine erekshe nazar aýdarylady. Jobalardyń bıýdjetten tys qarjylandyrý kózderi men tutynýshylardyń tólemderi arqyly óteletin úlesin arttyrý jáne ákimdikterdiń monıtorıng júrgizý protsesterin uıymdastyrý maqsatynda óńirlerde reıtıng engizilýde. Qazirgi ýaqytta reıtıngti esepteý ádistemesi ázirlenip jatyr, — deıdi A. Qalıǵazın baspasóz máslıhatynda.
Kadr daıarlaý
2015 jyldan beri memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary damý ortalyǵynda memlekettik organdardyń jáne bıznes qoǵamdastyǵynyń mamandaryn oqytyp jatyr. Sońǵy úsh jylda shamamen 60 semınar men vebınar ótkizilip, 800-ge jýyq qatysýshy qamtyldy. Jyl saıyn memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary damý ortalyǵynda oqytýdy ótemin degenderdiń qarasy artyp keledi. Bul oqytý júrgizý tásilderiniń úzdiksiz jetildirilýimen, klıentke baǵdarlanýdyń artýymen baılanysty. Mysaly, Aqtóbe, Almaty, Qonaev, Qostanaı, Qaraǵandy jáne Túrkistan qalasynda kóshpeli semınarlar ótkizildi.
Kásibı ortada damýdy eskere otyryp, memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary damý ortalyǵy oqytýǵa qatysty tásilderdi jaqsartý boıynsha jumysyn jalǵastyrýdy josparlap otyr.
Naqtyraq aıtqanda, qatysýshylardyń naqty máseleleri men mindetterine baǵyttalǵan maqsatty semınarlar, sondaı-aq beınemazmun formatyndaǵy semınarlar ótkiziledi. Sonymen qatar, keıs-stadı engizý, júzege asyrylǵan jobalardy taldaý, memleket pen jeke seriktester arasyndaǵy kelissózderdi modeldeý úshin iskerlik oıyndar ótkizý kózdelip otyr.
Halyqaralyq qarjy ınstıtýttarymen yntymaqtastyq
Ótken jyly Memleket basshysy Qazaqstan halqyna Joldaýynda halyqaralyq qarjy ınstıtýttary qatysatyn memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalaryn sapaly túrde daıarlaýǵa nazar aýdarý qajettigin atap ótip, Úkimetke halyqaralyq qarjy ınstıtýttary arqyly qarjylandyrylatyn iri jobalar pýlyn qurýdy tapsyrdy.
Osy oraıda búginde halyqaralyq qarjy ınstıtýttarymen birlesip memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary pýlyn qalyptastyrý boıynsha jumys qolǵa alyndy. Jobalar jergilikti jáne ortalyq memlekettik organdardyń usynystarynan tańdalady. Keıin olar halyqaralyq qarjy ınstıtýttarymen kelisilip, Úkimet bekitetin tıisti tizimge engiziledi.
— Jobalardy ázirleý halyqaralyq qarjy ınstıtýttary tańdaǵan konsýltanttarmen, múddeli memlekettik organdar men memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary ortalyǵynyń qatysýymen júrgiziledi. Mysaly, Qaraǵandy qalasyndaǵy ýnıversıtettik aýrýhana jobasy boıynsha, tizimge engizilgen, Azııa damý banki (ADB) konsýltanttary konkýrs qujattamasyn ázirlep, jeke seriktesti (kontsessııashyny) tańdaý boıynsha halyqaralyq konkýrs jarııalady. Qazir Azııa damý banki konsýltanttary Almaty qalasynda 2900 oryndyq stýdenttik jataqhana qurylysyn jáne paıdalanýǵa berýdi júzege asyrý jobasy boıynsha qujattamany ázirlep jatyr. Tájirıbe kórsetkendeı, memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalary pýlynyń bolýy halyqaralyq ınvestorlar tarapynan memleket ınvestıtsııalyq saıasatynyń ashyqtyǵy men júıeliligi retinde baǵalanyp, onyń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyn arttyrady. Birlesken jumys sózsiz eń úzdik halyqaralyq tájirıbelerdi qoldaný arqyly jobalardyń sapasyn arttyrýǵa múmkindik beredi, — dep tolyqtyrdy Qazaqstandyq memlekettik-jekemenshik áriptestik ortalyǵynyń basqarma tóraǵasy Aslan Qalıǵazın.
Buǵan deıin elimizde endigi ýaqytta memlekettik-jekemenshik áriptestik sharty tek konkýrstyq negizde jasalatyny týraly habarlaǵan edik.
Byltyr elimizde memlekettik-jekemenshik áriptestik jobalaryn daıyndaý qorlary qurylatyny belgili boldy.