ıAdrolyq klaster qurý: Oljas Bektenov Abaı oblysyna bardy
ASTANA.KAZINFORM - Premer-mınıstr Oljas Bektenov Abaı oblysyna jumys sapary aıasynda Memleket basshysynyń bıylǵy qańtar aıynda Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda energetıkany damytý jáne ıadrolyq klaster qurý jónindegi bergen tapsyrmalarynyń júzege asyrylý barysyn tekserdi. Bul týraly Úkimettiń baspasóz qyzmeti habarlady.
Burynǵy Semeı polıgony aýmaǵyn tikushaqpen aralaý kezinde Premer-mınıstr «Balapan» synaq alańy nysandaryn, onyń ishinde «Atom kóli» men shahtalyq iske qosý qondyrǵylaryn qarap shyqty. Sondaı-aq Premer-mınıstr álemdegi alǵashqy tokamak (magnıtti katýshkalary bar toroıdty kamera) «Baıkal-1» ıadrolyq zertteý reaktorynyń jumysymen tanysty.
Ulttyq ıadrolyq ortalyqta bolyp, energetıkalyq qaýipsizdik máseleleri boıynsha keńes ótkizdi. Jumys sapary barysynda Premer-mınıstr Kýrchatov qalasynyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna baǵyttalǵan, atap aıtqanda, turǵyn úı qoryn qalpyna keltirý, ınjenerlik ınfraqurylymdy jańǵyrtý jáne basqa da qabyldanyp jatqan sharalarmen tanysty. «Baıkal-1» kesheni aýmaǵynda Oljas Bektenovke nysanda júrgizilip jatqan ıadrolyq reaktorlardy zertteýdiń negizgi baǵyttary týraly baıandaldy. Atom energetıkasy jáne energetıkalyq tehnologııalar salasyndaǵy ǵylymı ázirlemeler úshin paıdalanylatyn IVG.1M zertteý reaktory jumysyna nazar aýdaryldy. Mańyzdy kezeń – IVG.1M reaktoryn tómen baıytylǵan otynǵa konversııalaýdy aıaqtaý. Bul bastamany Atom energııasy jónindegi halyqaralyq agenttikte (AEHA) jan-jaqty qoldady.
Konversııa barysynda reaktor kesheniniń júıeleri aıtarlyqtaı jańǵyrtyldy. Bul atom energııasyn beıbit maqsatta paıdalanýǵa jáne elimizdiń tehnologııalyq, energetıkalyq táýelsizdigin arttyrýǵa baǵyttalǵan ǵylymı bastamalardy odan ári damytýǵa yqpal etedi. Premer-mınıstr qolda bar áleýetti ashýda jáne strategııalyq máseleni sheshýde ǵalymdarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetý qajettigin atap ótti.
Jaqyn arada IVG.1M reaktory jobalyq sıpattamalaryna qol jetkizý úshin jańǵyrtý jumystary aıaqtalady. Premer-mınıstr qazaqstandyq materıaltaný tokamagy (QMT) biregeı tájirıbelik termoıadrolyq qondyrǵysyn tekserý barysynda negizgi jabdyqtarmen jáne júrgizilip jatqan zertteýler nátıjelerimen tanysty. Bul – sońǵy 10 jylda paıdalanýǵa berilgen álemdegi mundaı deńgeıdegi alǵashqy mamandandyrylǵan qondyrǵy. Tokamak basqarylatyn termoıadrolyq sıntez salasynda irgeli jáne qoldanbaly zertteýler júrgizýge, reaktorlarǵa arnalǵan materıaldardy synaýǵa arnalǵan. Munda elimizdegi termoıadrolyq tehnologııalardy damytýdyń mańyzdy baǵyty sanalatyn plazmalyq razrıadty zertteý jáne materıaldardy synaý boıynsha tájirıbeler júrgiziledi.
Ulttyq ıadrolyq ortalyqtyń (UıAO) keńsesinde Premer-mınıstrge atom energııasyn beıbit maqsatta paıdalaný salasyndaǵy negizgi jobalar týraly baıandaldy. Ortalyq – ıadrolyq qaýipsizdik, atom energetıkasy jáne radıatsııalyq ekologııa máselelerine mamandanǵan jetekshi ǵylymı-zertteý uıymy. Ulttyq ıadrolyq ortalyqta ǵylymı izdenister júrgizý, halyqaralyq yntymaqtastyqty damytý, sondaı-aq joǵary bilikti mamandar daıarlaý máseleleri qamtylǵan. Oljas Bektenov óńirde ekologııalyq tepe-teńdikti qalpyna keltirýge baǵyttalǵan zertteýlerdi jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyna toqtaldy.
Atalǵan ortalyqta Premer-mınıstrdiń tóraǵalyǵymen energetıkalyq qaýipsizdik máseleleri boıynsha keńes ótti. Energetıka vıtse-mınıstri Suńǵat Esimhanov, «Samuryq-Qazyna» UÁQ» AQ basqarýshy dırektor Ernat Berdiqulov, «Ulttyq ıadrolyq ortalyq» RMK bas dırektory Erlan Batyrbekov Qazaqstandaǵy alǵashqy AES qurylysyna daıyndyq barysy týraly baıandady.
Energetıka mınıstrligi Atom salasyn damytýdyń 2050 jylǵa deıingi strategııasyn ázirleýde, ol keleshekte atom stansalaryn salý jáne ıadro-energetıkalyq baǵdarlamany tıimdi iske asyrý úshin qajetti basqa da baǵyttardy damytý josparlaryn qamtıdy. Sondaı-aq Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligimen birlesip, otandyq joǵary oqý oryndary, kolledjder jáne «ıAdrolyq fızıka ınstıtýty» RMK bazasynda AES salý, paıdalaný jáne tehnıkalyq qyzmet kórsetý úshin joǵary bilikti mamandar daıarlaý boıynsha keshendi jospar jobasy ázirlendi. Sondaı-aq Kýrchatov aýmaǵynda ǵylymı qalashyqtardy damytý boıynsha usynylǵan tásilder qaraldy.
– Memleket basshysy aldymyzǵa energetıkany damytý jáne ıadrolyq klaster qurý jóninde mańyzdy mindet qoıdy. Qazaqstan – álemdik naryqtaǵy 43% úlesimen ýran eksporty boıynsha kóshbasshy memleket. Bizde zertteý reaktorlaryn paıdalaný tájirıbesi bar jáne myqty ǵylymı áleýet qalyptasqan. Tolyq ıadrolyq otyn tsıkline kóshý ekonomıkanyń barlyq salasynda ilgerileýdi qamtamasyz etedi, - dep atap ótti Oljas Bektenov.
Keńes qorytyndysy boıynsha Premer-mınıstr salalyq vedomstvolar basshylaryna birqatar tapsyrma berdi.
Qazaqstan ıadrolyq medıtsınany damytý boıynsha aýqymdy baǵdarlamany bekitkenin jazǵan bolatynbyz.