Voleıbol deńgeıin kóterý úshin týǵan jerime oraldym – bapker
ORAL. KAZINFORM — Qurylǵanyna úsh jyldyń júzi bolǵan «Jaıyq» voleıbol klýby ulttyq lıgada sońǵy kezde sátti óner kórsetip keledi. Bilikti maman Vıktor Kozık «Jaıyqpen» qosa Qazaqstan ulttyq quramasyn jattyqtyrady. Kazinform tilshisi bapkerge saýaldar qoıyp, suhbattasqan edi.
— Vıktor ıÝrevıch, otyz jyldan astam ýaqyt ótkennen keıin týǵan qalańyz Oralǵa oralyp, «Jaıyq» klýbyn jattyqtyryp júrsiz. Osy kezge deıin qandaı joldardan óttińiz?
— Birden aıtaıyn, men Oral qalasynan jap-jas kezimde kettim. 14 jasymda Qazaqstan quramasyna shaqyrtý alyp, Almaty qalasyndaǵy respýblıkalyq sport-ınternatta tárbıelendim. 1984 jyldan, 15 jasymnan bastap almatylyq «Dorojnık» klýby sapynda óner kórsettim. Keıin Ispanııada úsh jyl oınadym. Sodan keıin Frantsııanyń Bordo qalasyna turaqtap, sporttyq mansabymdy aıaqtaǵannan keıin jattyqtyrýshylyq qyzmetke aýystym. Osy baǵytta Frantsııada eki birdeı dıplom alyp, biliktiligimdi jetildirdim. Reseı sýper lıgasynda birneshe jyl «Ýral» (Ýfa) komandasyn jattyqtyrdym. Sosyn «Atyraý» klýbymen eki maýsym ótkizip, Qazaqstan chempıony atanyp, kýbok, sýperkýbokty jeńip aldyq.
Budan eki jyl buryn «Jaıyq» voleıbol klýbyn basqaratyn Azamat Nurmuhanbetovten shaqyrtý alyp, osy sport túriniń deńgeıin kóterý maqsatynda týǵan jerime kelip, qyzmet etýdi qup kórdim. Oral qalasynan da kezinde jaqsy voleıbolshylar shyqty.
Sonshama ýaqyt ótkennen keıin kórgende ańǵarǵanym, qala kóp ózgergen eken, tańǵalǵanym da ras. Infraqurylym damyp, jańa shaǵynaýdandar paıda bolyp, iri qurylystar boı kótergen. Týǵan qalamnyń tanymal bolýyna úles qossam deımin.
— Siz Oral qalasynan shyqqan tuńǵysh KSRO sport sheberisiz ǵoı, solaı ma?
— Iá, solaı. Meniń halyqaralyq dárejedegi sport sheberi ataǵyn alýyma da múmkindik boldy. 1987 jyly Bahreınde jastar arasynda ótken álem chempıonatynda KSRO quramasy sapynda fınalǵa shyǵyp, bastapqy eki orynnyń birin alǵanda, sondaı ataq beriletin edi. Jartylaı fınalda Kýbadan jeńilip qaldyq ta, qola júldeni qanaǵat tuttyq.
Al KSRO sport sheberi ataǵyna «Dorojnık» quramynda qol jetkizdim. KSRO-nyń sońǵy kýbogy oınatylǵan kezde 1991 jyly Belgorodta fınalda «Belgorodty» jeńdik. Sóıtip kýbok ıegeri atandyq. Sodan keıin odaq tarap ketti.
— «Dorojnık» klýbynyń dúrildep turǵan kezi edi ǵoı, talaı myqtyny kórgen shyǵarsyz?
— Árıne, ataqty bapker, KSRO-nyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Zańǵar Járkeshevtiń ózi nege turady. Keıin komanda tizginin Olımpıada chempıony Valerıı Kravchenko qolyna aldy. 1987 jyly Rıganyń «Radıotehnık» komandasyna barýǵa tıisti edim. Onda Gennadıı Parshın bas bapker boldy. Biraq sáti túspedi de, «Dorojnıkte» qaldym. Munda Vıacheslav Shapran ekinshi bapker bolyp jumys istedi. Jalpy, Borıs Grebennıkov, Mıhaıl Stolıarov sııaqty myqty oıynshylardan keıin «Dorojnıkke» biz, jastardyń jańa legi qosyldyq.
— Kezinde Qazaqstan chempıony atanǵan «Kondensat» voleıbol klýby tarap ketkennen keıin Oralda osy oıyn túriniń damýy báseńdep qaldy. Batysqazaqstandyq voleıbolshylar basqa jaqtarǵa ketýge májbúr boldy. Buǵan baılanysty ne aıtar edińiz, qazir jaǵdaı qalaı?
— Ol kezde men shet elde boldym, sondyqtan anyq-qanyǵyn bilmeımin. Bir nárseni aıtar edim, BQO voleıbol federatsııasynyń prezıdenti Tilepbergen Kaıýpovpen áńgimeleskennen keıin onyń osy sport túrin damytýǵa degen shyn qulshynysyn ańǵardym. Jaqsy jobalardy qolǵa alýǵa bolatynyn uǵyndym. Al «Jaıyq arena» sport kesheni paıdalanýǵa berilgennen keıin yqylas-yntamyz arta tústi. Bul Qazaqstandaǵy eń iri keshenderdiń biri, tipti biregeıi deýge bolady. Reseıde osyndaı sport saraılary bar, biraq shaǵyndaý. Demek, barlyq jaǵdaı jasalǵan osyndaı orynda jattyǵýdyń ózi óz sheberligińdi arttyrýǵa múmkindik beredi.
— Ótken jyly «Jaıyq» voleıbol klýby Qazaqstan chempıonatynda júldeli oryndardan tys qaldy. Munyń sebebi nede?
— Ol kezde birinshilikti ótkizý tártibi basqasha boldy. Shırek fınalda «Atyraý» komandasyn 2:0 esebimen utyp turyp, ese jiberip aldyq. Al chempıonat barysynda atyraýlyqtardy emin-erkin jeńip júrdik. Bir ǵana matchtaǵy sátsizdiktiń saldarynan besinshi orynmen shekteldik. Negizi, júldege iligetinimizge senimdi edik. Men osy máseleni Qazaqstan voleıbol federatsııasy otyrysynda kóterdim. Bıyl tártip ózgerdi. ıAǵnı chempıonatta alǵashqy eki oryndy ıelengen komandalar birden jartylaı fınalǵa joldama alatyn boldy. Bul ádiletti dep esepteımin. Osy maýsymda «Jaıyqtyń» quramy 80 paıyzǵa jańartylyp, tájirıbeli oıynshylar keldi. Sonyń nátıjesinde turaqty chempıonatty birinshi orynmen aıaqtadyq. Endi júldege talasý ǵana qalyp tur.
— Komandaǵa jergilikti jas oıynshylardy tartý jóninde ne aıtar edińiz?
— Oralda talantty jastardyń ósip kele jatqany qýantady. Qazirdiń ózinde lıbero Temirlan Nurmuhanbetov, Ámirbek Beksarınov, baılanystyrýshy Samǵat Salahııatovty aıtýǵa bolady. Bári birden oryndalmaıdy. Sheberligi joǵary voleıbolshylardyń deńgeıine jaqyndaý úshin birtindep oıynǵa qosamyz. «Jaıyq arenaǵa» demalys kúni kelseń de, jattyǵyp jatqan jastardy kóremiz. Keıde bir sabaqqa elý bala qatysady. Bul voleıbol úshin óte kóp.
Qyzdar da az emes. Oralda el chempıonatynyń sheshýshi básekeleri ótkennen keıin voleıbolǵa bet buratyn ul balalardyń da sany arta túsedi dep senemiz.
— Áıelder arasynda «Gratsııa KZ» komandasy ótken maýsymda ulttyq lıgaǵa alǵash ret qatysyp, oınap shyqty ǵoı?
— Oraldyq qyzdar óz múmkindikterin baıqap kórdi. Degenmen olarǵa jańa baǵytqa bet buryp, komandany tájirıbeli, synnan ótken oıynshylarmen tolyqtyrǵan jón.
— Sizdiń oıyńyzsha, shetelmen salystyrǵanda, Qazaqstanda jattyǵýda ózgeshelikter bar ma?
— Aıyrmashylyq jer men kókteı dep aıtýǵa bolady. Mysaly, Frantsııada kásibı bapker bolý úshin birneshe dıplom alýǵa týra keledi. Únemi semınarlarǵa qatysyp, biliktiligińdi jetildiresiń. Túrli elder jattyqtyrýshylarymen tájirıbe almasasyń. Reseı men Qazaqstanda dene kúshine negizdelgen voleıbol qaldy. Al eýropalyq stıl basqasha. Onda qarqyn men jyldamdyqqa qosa oıyn jattyǵýlaryna kóbirek mán beriledi. Dopty qabyldaı bilý de óner. Voleıbol — qatelik kóp kezdesetin oıyn túri. Sondyqtan jattyǵýda oıynshylardyń barynsha az qatelesýine ekpin túsiremin. Olar da meniń neni talap etetinimdi túsine bastady.
— Qazaqstan ulttyq quramasyna irikteý jumystary qalaı júrgiziledi?
— Chempıonat barysynda barlyq básekeni baqylap, bapkerlermen únemi habarlasyp otyramyn. Ujymdyq oıyn túri bolǵan soń, komanda quramyna qosylý úshin voleıbolshylardyń bir-birin syılap, túsine bilgeni mańyzdy. Minez-qulqyna da mán beremin. Keıbireýleri flegmatık bolsa, birqatary kún saıyn jeńiske jetkisi keledi. Osynyń bárin eskere otyryp, irikteýge tyrysamyz.
— Negizgi oıynshylar retinde kimderdi aıtar edińiz?
— Osy Oral voleıbolynyń túlekteri, ulttyq qurama kapıtany Vıtalıı Vorıvodın, Vladımır Prokofev, sondaı-aq Nadyrhan Qadyrhanov, Damır Ákimovterdi ataýǵa bolady. «Aqtóbe» voleıbol klýbynyń kapıtany Aıbat Netalın — óte tartymdy oıynshy. Onyń qasyna balalardyń da aınala úıirilip, shyqpaıtynyn kóresiń. Bir sózben aıtqanda, Qazaqstanda jaqsy oıynshylar barshylyq. Ótken jyly Bahreınde ótken Azııa chempıonatynda júldeli orynǵa sál jetpeı qaldyq. Ońtústik Koreıamen qola medal úshin básekede partııalar sońynda sáttilik serik bolmady. Qatar chempıon atansa, Pákstan kúmis júldege ıe boldy. Degenmen Aýstralııa, Taıland quramalaryn utyp, tórttikke ilikkennen keıin basqalar bizben sanasa bastady.
— Bıyl alda qandaı jarystar bar?
— Mamyr aıynyń sońynda Ortalyq Azııa birinshiligine qatysý úshin Pákstanǵa attanamyz. Al maýsymnyń aıaǵynda taǵy da Bahreınde Azııa chempıonatynda baq synap kóremiz.
— Ulttyq quramaǵa ózge elderden oıynshylar tartý tájirıbesine qalaı qaraısyz?
— Bizde olardyń qatary kóp emes. Al Qatarda jeti birdeı voleıbolshy — shetten kelgen. Sondyqtan olarmen básekelesý qıyn. Qatardyń olaı etýge qarjylyq múmkindigi de mol. Biraq olar jaqsy nátıjege qol jetkizgenimen, óz elinde voleıbol deńgeıin kótermeıdi. Men óz elimizdegi oıynshylarǵa kóbirek kóńil bólý kerek dep esepteımin. Boıy uzyn, bolashaǵynan úmit kúttiretin jastar bar. Tek solardy durys baǵyttaı bilý kerek.
— Ýaqytynda «Dorojnıkten» de jergilikti oıynshylar ósip shyqty ǵoı.
— Árıne. 1991 jyly «Dorojnıktiń» quramymen Anglııaǵa baryp, Dúnıejúzilik ýnıversıadada qola júldeger atandyq. Qazaqstan kýbogyn utyp, KSRO-nyń sońǵy birinshiliginde sol qurammen ekinshi orynnan kórindik. Bul jattyǵýdan bastap bárin durys jolǵa qoıa bilsek, joǵary nátıjege jetýge bolatynyn kórsetedi.
— Otbasyńyz Frantsııada bolǵanymen, sizdiń anańyz osy Oral qalasynda turady eken, birinshi jankúıerińiz shyǵar?
— Anam jýyrda 85 jasqa tolady. Maǵan únemi jany ashyp, qoldaý kórsetip otyrady. Jattyǵýdan keıin ár nárseni oılap, kóńilim tússe, «Ózińdi kút» deıdi. Árdaıym ózińdi perishtedeı qorǵaıtyn ananyń orny bólek qoı.
— Áńgimeńizge rahmet! Jattyqtyrýshylyq qyzmetińizge tabys tileımin.
Eske sala keteıik, budan buryn «Jaıyq» voleıbol klýby júldeli oryndarǵa talasa ala ma, sony jazǵan bolatynbyz.