Vaktsınatsııa – «sary aýrýdyń» aldyn alýdaǵy eń tıimdi tásil - qyzylordalyq maman
- Bul aýrýǵa shaldyǵyp jatqan aýrýlar jıi kezdesedi. Basty sebepter qandaı? Turǵyndar ony juqtyrmaý úshin qandaı saqtyq sharalaryna nazar aýdarǵany jón?
- «A» vırýstyq gepatıti turmystyq jáne alımentarly joldarmen beriledi. Ol qozdyrǵyshpen lastanǵan sý jáne tamaq arqyly keń taralady. Jalpy, juqpaly dertti «las qoldar aýrýy» deıdi. Sebebi, qarapaıym ǵana gıgıenalyq erejeler saqtalmaǵan jaǵdaıda vırýs juqtyryp alý qaýpi basym. Bul vırýs qorshaǵan ortaǵa óte tózimdi. Bólme temperatýrasynda birneshe apta jáne aı saqtalyp tirshilik etýge qabiletti.
- Sonda ol óte tez juǵady, solaı ma? Infektsııanyń aǵzaǵa engeni neden baıqalady?
- «A» gepatıtiniń belgileri jeńil nemese aýyr túrde ótedi. Ásirise, atalǵan aýrýmen syrqattanǵan adamdar boıynda álsizdik, tábettiń tómendeýi, dıareıa, qusý, ishtiń aýyrsynýy, zár túsiniń ózgerýi jáne sarǵaıý (teri men kózdiń sarǵaıýy) túrinde baıqalady.
Infektsııany juqtyrýdyń negizgi kózi – naýqas adam. Aýrý adamnan bólingen qozdyrǵyshpen lastanǵan tamaq, sý, kúndelikti paıdalanylatyn zattar, oıynshyqtar onyń taralýyna áser etýi ábden múmkin.
- Demek, qarapaıym tazalyq qaǵıdalaryn saqtaý kerek...
- Iá, syrqattanýdyń aldyn alýdaǵy qarapaıym sharalardy umytpaǵan jón. Olardyń qatarynda jeke bas jáne qoǵamdyq gıgıena erejelerin qatań túrde oryndaý – negizgi mindet. Sondaı-aq, tamaqtanar aldynda jáne dárethanadan keıin, jumystan, kósheden kelgende qoldy sabynmen jýý qajet.
Іshýge tek qaınatylǵan nemese bótelkedegi sýdy qoldanyp, kókónisterdi, jemis-jıdekterdi, askókterdi aǵyndy sýmen jýý kerek. Al, shomylǵanda sý jutyp qoıýdan saq bolý, ydystardy, úı-jaılardy tazalyqta ustaý, naýqas balalardy balabaqshaǵa jáne mektepke aparmaý – basty talaptyń biri. Aýrýdyń klınıkalyq belgileri baıqalǵan kezde medıtsınalyq kómekke júginý qajet.
- Infektsııamen «lastanǵan» taǵam arqyly juǵady dedińiz...
- Dál solaı. Vırýstyq gepatıt taǵam ónimderi arqyly da beriledi. Sondyqtan, ashana, kafe, azyq-túlik dúkenderinde sanıtarııalyq-gıgıenalyq erejeler uqypty túrde oryndalýy tıis. Mektep jasyna deıingi balalar mekemeleri men mektepterde balalar sanynyń artyq bolmaýy basty nazarda ustalǵany abzal. Onda tazalyqtyń saqtalýyn qadaǵalap otyrý kerek.
Sondaı-aq, balalar árdaıym medıtsınalyq tekserýden ótýi tıis. Sapaly sýmen, tamaqpen jetkilikti mólsherde qamtamasyz etilýi qajet. Aýrý shyqqan úıde, mektepte, balabaqshada jáne ózge nysandarda qorytyndy dezınfektsııa hlorly dárimen mindetti túrde ótkizilýi qajet. Naýqastyń úıindegi bólmeleri, ydys-aıaǵy, ájethana, al mektepter men mektepke deıingi balalar mekemelerinde sol aýyrǵan bala oqıtyn synyp bólmesi, dálizder jáne ájethanalar zararsyzdandyrylady.
- Baıqasaq, bul aýrý balalar arasynda jıi baıqalady. Al, eresekter arasynda qaı jastaǵylarda kezdesedi?
- Aıtyp ótkenimdeı, «A» gepatıti dúnıejúzinde keń taraǵan. Atalǵan ınfektsııanyń taraýy barlyq jerde birkelki emes. Syrqat kóbinese balalar arasynda kórinis beredi. Al, eresekter arasynda ol kóbinese 15-29 jastaǵylar arasynda baıqalady.
Aýrý maýsymdyq jaǵdaıǵa tán. Kóbinese aýrý-syrqattyń deńgeıi kúz-qys kezinde joǵarylaıdy. Mekteptegi balalar arasynda ol qyrkúıek-qazan, 3-6 jastaǵy balalarda qarasha-jeltoqsan aılarynda tirkelip jatady. Al, 3 jasqa deıingi balalar arasynda ol jyl basynda biren-saran kezdesedi.
- Osy oraıda, bıyl Qyzylorda oblysyndaǵy jaǵdaı qalaı bolyp tur?
- Byltyr Qyzylorda oblysynda «A» vırýsty gepatıtin juqtyrýdyń 14 jaǵdaıy tirkeldi. Onyń ishinde 9-y 14 jasqa deıingi balalarda baıqalsa, qalǵany 15-17 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimderde anyqtaldy. Bul 100 myń adamǵa shaqqandaǵy jalpy kórsetkish – 1,65. Aldyńǵy jylmen salystyrǵanda aýrýshańdyq 13 jaǵdaıǵa ósken.
- Aýrýmen kúresýdiń tıimdi joly qandaı?
- «A» vırýstyq gepatıti ınfektsııasynyń aldyn alýdaǵy eń tıimdi tásil – vaktsınatsııa. 2011 jyldan bastap 2 jastaǵy balalardy vırýsqa qarsy profılaktıkalyq egýmen qamtý jolǵa qoıylǵannan keıin, aýrýshańdyq kórsetkishterin eselep tómendetýge qol jetkizildi. Buryn jyl saıyn «A» gepatıtine shaldyǵýdyń myńdaǵan derekteri anyqtalyp kelgen edi. 2011 jyly jappaı ımmýnızatsııa iske qosylyp, sátti júzege asyrylǵannan keıingi kórsetkishter áldeqaıda tómendedi.
Atap aıtqanda, óńirde 2000 jyly – 3 370, 2010 jyly – 759 jaǵdaıǵa deıin kóterilgen syrqattanýshylyq kórsetkishi anyqtaldy. Al, ekpe naýqanynan keıin jylyna 4 derek tirkeletin jaǵdaıǵa deıin tómendedi. Sondyqtan, ýaqtyly jasalǵan vaktsınatsııa – derttiń dendep ketpeýiniń kepili. «A» gepatıtine qarsy vaktsınatsııa turǵylyqty mekenjaı boıynsha emhanalarda 2 jastaǵy jáne epıdemıologııalyq kórsetkish boıynsha qarym-qatynasta bolǵan 14 jasqa deıingi balalarǵa aqysyz negizde júrgiziledi.
- Áńgimeńizge raqmet.
