Úzdik pedagog: Adam armanyna jetkisi kelse, únemi damý ústinde bolýy kerek
Jýyrda Oral qalasyndaǵy daryndy balalarǵa arnalǵan Bilim-ınnovatsııa oblystyq mamandandyrylǵan mektep-lıtseı-ınternaty bıologııa pániniń muǵalimi Qýandyq Ábdeshev respýblıkalyq «Úzdik pedagog-2023» baıqaýynyń jeńimpazy atanǵan edi. Osyǵan oraı, Kazinform tilshisi ozat ustazdy suhbatqa tartty.
— Qýandyq Serikqalıuly, bıyl «Úzdik pedagog-2023» ataǵyna ıe bolǵandardyń qatarynan kórindiń, qýanyshty shyǵarsyń, osy tabysqa qalaı jettim dep oılaısyń?
— Birinshiden, bul ortaq jeńis dep esepteımin. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgennen keıin 2017 jyldan beri Aqtaý, Almaty, Aqtóbe, Oral qalalarynda jumys istedim.
Bıyldan bastap ózim kezinde qanattanyp, túlep ushqan Oraldaǵy Bilim-ınnovatsııa mektep-lıtseıinde qyzmet atqaryp jatyrmyn, ıaǵnı ózim eńbek etken barlyq mekemelerdegi oqýshylar, ustazdar men ata-analar meniń osyndaı bıikke kóterilip, jeńimpazdar qatarynan kórinýime septigin tıgizdi. Sonymen qatar balalyq shaǵymda osy lıtseıge túsýime ata-anam Serikqalı men Aıgúl Nurqasymova, aǵam Qanat yqpal jasady. Sonyń arqasynda keremet ustazdardan bilim aldym.
Ekinshiden, IDP (Individual Development Plan — Jeke damý jospary) degen nárse bar. Bylaısha aıtqanda, adam balasy armanyna jetkisi kelse, maqsat qoıyp, ony mindetti túrde jazý qajet. Soǵan oraı josparyn quryp, jetistikke jetedi. Úzdik pedagog saıysy týraly alǵash ret 2019 jyly estidim, biraq ol kezde mende tek 2 jyl tájirıbem boldy (qatysý sharty — úzdiksiz 5 jyl).
Sol úshin men jyl saıyn portfolıomdy rettep, ár túrli saıystarǵa qatysyp, daıyndyǵymdy júrgizdim. Byltyr da baq synap kórdim, biraq oryn alýǵa násip bolmady.
Bıyl sáti túsip, on toǵyzynshy bolyp jeńimpaz atandym. Shynymdy aıtsam, men úshin júregimde pálendeı ózgeris bolǵan joq. Múmkin, syılyǵy túsken soń kóńil-kúı kóteriletin shyǵar. Onyń da sebebi bar. Nátıje belgili bolǵannan keıin kelesi kúni meni TOEFL degen aǵylshyn tilinen halyqaralyq emtıhan kútip turdy. Soǵan ýaıymdap, daıyndalyp júrgenmin. Odan jaqsy kórsetkishke qol jetkizsem, sheteldik ýnıversıtetterge PhD-ǵa túsý múmkindigim artady. Munyń da qorytyndysy shyqty, 90/120. Bul ortasha nátıjeden joǵary bolyp sanalady. Oqýǵa túsý úshin jetkilikti deńgeı. Endi qujattardy tapsyrý qaldy.
— Bárekeldi, qýanysh jalǵasyp jatyr eken ǵoı, al endi ustaz úshin basty ustanymdar qandaı?
— Tártip, shydamdylyq jáne kóregendik der edim. Tártiptiń arqasynda júıe bolady. Al júıeniń arqasynda barlyǵyn ýaqtyly, uqyptylyqpen jáne josparmen jasaısyń. Tártibi myqty adamnyń shydamy da sonshalyq. Sebebi, ómirde ár túrli jaǵdaıattar kezdeskende, adam sol qıynshylyqtarǵa tóze alsa, álbette jeńiske jetedi.
Kóregendikti ekige bólýge bolady, qysqa merzimdi men uzaq merzimdi jospar retinde. Árıne, adam balasy bolashaǵyn boljaı almaıdy, biraq máselelerdiń aldyn alýy ony jaqsy nátıjelerge jetkizedi.
Kezinde maǵan sabaq bergen muǵalimder — qazir áriptesterim. Olardan úırenerim kóp.
Bıologııaǵa qalaı bet burǵanymdy aıtaıyn. Osy oraıda mektepte maǵan áser etken kisilerdiń biri Ibrahım Halıl Dal degen bıologııa páninen dáris bergen aǵaıymyz boldy. Sol kisi osy pánge qatysty qulshynysymdy qoldap júrdi. Biraq 10-synypqa deıin men fızıka páninen olımpıadalarǵa qatysatyn edim. Jalpy, ortasha dárejede bolǵan edim. Ýaqyt óte kele, qıyn esepterdi shyǵara almaıtyn boldym. Sol maǵan unamaı júrdi. Jazda mektepte qalyp daıyndalatyn edim. Alaıda, ókinishke qaraı, bul jemisin bermedi. Sol kezde qasymyzda basqa synypqa tárbıeshi bolyp júrgen bıolog maman Aıdyn Yntyqbekov: «Osy sen nege bıolog bolmaısyń?» — dep jaı suraq qoıdy. Sol kezde mıymda «shynymen nesine qınalyp júrmin?» degendeı qozǵalys boldy.
Barlyǵynan bólek ózimniń jan jarym Móldir Abaıqyzyn erekshe aıtqym kelip tur. Ár túrli is-saparlarda júrsem de, kún demeı, tún demeı balalaryma kóz bolyp, olardyń erkelikterine tózip, meni esh mazalamaı, barlyq qıyndyqtarǵa shydap keledi.
Úzdik pedagog ataný meniń maqsatym ǵana boldy. Shúkir, oǵan da jettik.
Meniń armanym jaqsy jar, salıqaly urpaq jáne adal jumys edi. Jalpy, armandaryma jetip jatyrmyn dep oılaımyn.
— Bıologııa páninen sabaq berýdiń qandaı erekshelikteri bar?
— Eń bastysy, munyń ómirmen, qorshaǵan ortamen baılanysynda der edim. Meniń túbegeıli maqsatym — ár sabaqta oqýshynyń myna ómirdegi maqsatyn anyqtap, ózin jáne qorshaǵan ortasyn tanı bilýine jeteleý. Ekinshi ereksheligi, bıologııa pánin jetkilikti deńgeıde oqyp, meńgergen adam hımııa, fızıka jáne matematıkany biletin bolady. Úshinshiden, sabaq bergen kezde maǵan eń unaıtyny — oqýshylarmen zerthanalyq jumystar isteý.
— Shákirtteriń respýblıkalyq olımpıada, baıqaýlarda jeńimpaz atanyp júr eken, onyń syry nede?
— Shákirtterimniń jetistigi bizdikimen birdeı, ol da — ortaq tabys. Buǵan muǵalimder, ata-analar, tipti tehnıkalyq qyzmetkerlerge deıin áser etedi. Mysal retinde qarasaq, aspazshy apaı oqýshyǵa jyly lebizben qarap, kóńil-kúıin kóterip jiberse, ol bala shabyttanyp, jetistigine qaraı bir qadam alǵa basady. Bizdiń lıtseılerdegi jetistikterdiń syry — oqýshynyń daıyndyǵyn kún saıyn qadaǵalaý. Shákirtterimiz kúnine 3-4 saǵat olımpıadaǵa daıyndalady. Men solardyń bapkeri retinde ázirligi úshin ne kerek, sonyń bárimen qamtamasyz etemin.
Muǵalimniń negizgi maqsaty — oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin, ózindik biliktiligin damyta otyryp, bilim sapasyn arttyrýdy uıymdastyrý.
Mynany aıtsam, maqtan úshin emes, alty jyl ishinde kóptegen shákirtterim respýblıkalyq jáne halyqaralyq olımpıadalarda júldeli oryndarǵa qol jetkizdi. Sonyń ishinde Mańǵystaý oblysynyń tarıhynda alǵash ret bıologııa páni boıynsha respýblıkalyq olımpıadan altyn medalǵa ıe boldy. Alty jylda 5 altyn, 4 kúmis jáne 6 qola medal aldy. Oǵan qosa, halyqaralyq Mendel olımpıadasynda 4 altyn, 5 kúmis, 7 qola, British Biological Olympiad saıysynda 4 altyn, 3 kúmis medaldy enshiledi. Almatyda bolǵanda, oqýshylarym IBO (International Biological Olympiad) halyqaralyq bıologııa olımpıadasynan eki ret qola medaldi ıelendi. Bul olımpıadalardyń ishindegi eń joǵary mártebeli saıys bolyp sanalady.
— Ár maman óz bilim-biligin udaıy jetildirse ǵana kóshten qalmaq emes. Bul jóninde ne aıtar ediń?
— Tolyǵymen kelisemin. Ózen sýy bir jerde turyp qalsa, ol lastanyp, jaman ıister shyǵarady. Sol sekildi adam balasy, óz shamasyna qaraı, úzdiksiz damýda bolýy qajet.
Oqýshylardan qalmaý úshin árqashan ózińdi damytyp otyrýǵa tıistisiń. Mysaly, 2018 jyly qarasha aıynda London qalasynda CLIL ádistemesi boıynsha ótken semınarda bilimimdi jetildirdim. Ózim de oblystyq jáne respýblıkalyq semınarlarda sabaq júrgizip, tájirıbe almasamyn. Túrli oqý koýchıngteri men olımpıadalyq trenıngterge oqytýshy retinde shaqyrtylyp turamyn. Astana halyqaralyq ýnıversıtetiniń magıstratýrasyn bitirgenmin, oǵan qosa zertteýshi, pedagog-sheber sanattarym bar. Qoǵamdyq jumystardan da qalys qalmaımyn.
Túptep kelgende, bárimiz muǵalimbiz. Eger siz basqa bireýge bir nárse úıretken bolsańyz, siz de muǵalim bolyp sanalasyz. Al eger elimizdiń ár azamaty osy qaǵıdany ustansa, Qazaqstanymyz óte jyldam damıdy degen úmittemin.
— Elimizdegi basqa da mektepterge baryp, tájirıbe almasyp, mentorlyq qyzmetti atqaryp júrsiń. Óz mektebińmen salystyrǵanda, qandaı ózgeris-jańalyqtardy baıqaısyń?
— Jaýap berý qıyn, sebebi barlyǵy salystyrmaly. Bir mektep úshin ol kúndelikti shama bolsa, basqa bireý úshin ol alyp taý ispettes. Ár mekteptiń óziniń jaǵdaıaty bar, biraq bir nárse meni qatty qýantady: aýyldardaǵy jáne qaladaǵy mektepterdiń dárejesi bir-birine jaqyndap kele jatyr. Oǵan dálel — PISA halyqaralyq tekserý synaǵy.
Qoryta aıtqanda, árbir mektepte shákirtterimizge sapaly bilim bere bilsek, sonda jalpy deńgeı de kóteriledi. Bilimdi, tárbıesi myqty, ulttyq rýhpen sýarylǵan urpaq tárbıelesek qana maqsatymyzǵa jetemiz dep oılaımyn.
- Áńgimeńe rahmet! Ustazdyq jolda tabys tileımin.
