«Ulttyq qor – balalarǵa» jańa baǵdarlamasy qalaı júzege asady
«Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy qalaı júzege asady?
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń byltyrǵy Joldaýyndaǵy eń mańyzdy bastamasynyń biri – «Ulttyq qor - balalarǵa» baǵdarlamasy boldy. Baǵdarlama aıasynda Ulttyq qordyń jyl saıynǵy ınvestıtsııalyq tabysynyń 50 paıyzy balalardyń arnaýly jınaqtaýshy esepshotyna aýdarylady. Qarjy ár balaǵa 18 jasqa tolǵansha aýdarylatyn bolady. Ol jınaqty merziminen buryn esepshottan sheship alýǵa ruqsat etilmeıdi. Jınaqtalǵan qarjyny baspana satyp alýǵa nemese bilim alýǵa jumsaýǵa múmkindik bar. Prezıdenttiń sózinshe, bul joba arqyly Ulttyq qor shyn máninde ulttyq mártebesine saı bolyp, halqymyzdyń ıgiligine qyzmet etedi. Osyny jan-jaqty qarastyra otyryp, jobany 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap iske qosýdy tapsyrdy.
12 jeltoqsanda Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy bir jyldan keıin Ulttyq qordyń ınvestıtsııalyq tabysynyń jartysyn balalardyń esepshotyna aýdarý bastalatynyn eske salyp, Qazaqstan Ulttyq qorynyń tabysy basqa eldermen salystyrǵanda áldeqaıda tómen ekenin atap ótti. Qasym-Jomart Toqaev Ulttyq bankke Úkimetpen birlesip, joǵaryda aıtylǵandardy eskere otyryp, Ulttyq qordy basqarýdy jetildirý jóninde usynystar engizýdi tapsyrdy.
Foto:akorda.kz
«Qazir bul máselede olqylyqtar bar. Ulttyq qordyń kiris kólemi sońǵy 10 jylda jyldyq kórsetkishi 1,6%-dy qurady, al uqsas Sıngapýr qorynyń tabysy – 6,4%-dy, Norvegııalyq qordyń kirisi – 7,5%-dy quraıdy. Demek, bizdegi qordy basqarý mindetin atqaratyn organnyń jumysy aıtarlyqtaı tıimdi dep aıtýǵa bolmaıdy. Ulttyq bankke Úkimetpen birlesip, Ulttyq qordy basqarý isin jetildirý týraly usynys engizýdi tapsyramyn. Onda men aıtyp ótken kemshilikter túgel eskerilýge tıis. Esterińizge salamyn, aldaǵy 7 jylda Ulttyq qordyń aktıvteri 100 mıllıard dollarǵa jetýge tıis. Sondyqtan aqshany azyraq jumsap, kóbirek tabys tabý kerek», - dedi Memleket basshysy.
Álem elderinde balalar qoryna qansha qarajat quıylady?
Birikken Arab Ámirlikteri azamattarynyń otbasynda dúnıege kelgen adam ǵana Arab Ámirlikteriniń azamaty bola alady. Bul eldegi jalpy turǵyndar sanynyń 20%-yn ǵana quraıdy. Sáıkesinshe, olarǵa erekshe qarjylyq artyqshylyqtar beriledi. Máselen, úılený toıyna deıin jastar BAÁ neke qorynan paıyzsyz nesıe ala alady. Shamamen árqaısysyna 20 myń dollar. Al ony óteý mindetti emes. Sebebi otbasynda bala dúnıege kelgen kezde nesıe avtomatty túrde jabylady. Sondaı-aq munaı men gazdan túsetin kiristerdi paıdalana otyryp, memleket jańa týǵan náresteniń bolashaǵyn qamtamasyz etý úshin depozıttik shot ashady. Ár balanyń shotynda 18 jasqa tolǵanǵa deıin shamamen 100 myń dollar jınalady. Alaıda el azamattarynyń 15%-y bala týǵanda beriletin nesıe, járdemaqy jáne depozıtterdi paıdalanbaıdy. Bul óz kiristeriniń jetkilikti bolýymen túsindiriledi.
Kýveıtte de dúnıege kelgen árbir náresteniń atyna avtomatty túrde bankte shot ashylady. Ony paıdalanýǵa esepshot ıesi ǵana quqyly. Shot ashylǵanda memleket tarapynan salynatyn alǵashqy soma 3 myń AQSh dollaryna teń. Ári qaraı jyl saıyn ósip otyrady. Sonymen qatar ata-analar da shotty tolyqtyryp otyra alady.
Irlandııa balalarǵa depozıt túrinde aqsha tóleıdi. Munda memleket ár bala úshin 2 500 dollar bóledi. Balanyń ata-anasy aqshany úshke bólip alady. Alǵashqy az bóligi náreste týǵan kezde beriledi. Al ekinshi bóligin búldirshin tórt jasqa tolǵanda ala alady. Qalǵanyn bala 12 jasqa tolǵanǵa deıin alýy kerek. Munyń syrtynda bala jeti jasqa tolǵansha aı saıyn 150 dollar járdemaqy tólenedi.
Sıngapýrda da árbir sábıge dúnıege kelgen sátte bankten shot ashylady. Oǵan memleket 3 myń sıngapýrlyq dollar (shamamen 2 myń AQSh dollary) qarjy salady. Al otbasyndaǵy kelesi balalarǵa bul aqsha 6 jastan bastap tólenedi.
Aýstralııada árbir jańa týǵan nárestege 4 myń aýstralııalyq dollar syıaqy beriledi (bul 3 myń AQSh dollarynan sál asady). Alǵashqyda bul osy somanyń tek 30%-yn ala alýǵa bolady. Al qalǵan bóligin odan keıingi eki jyl ishinde alýǵa múmkindik bar. Biraq aıta ketý kerek, syıaqy ata-analar balaǵa qajetti barlyq ekpeni alsa ǵana beriledi.
Qazaqstanda Ulttyq qordan aýdarylatyn aqshany kim qadaǵalaıdy?
Endi mundaı múmkindikke qazaqstandyq balalar da ıe bolyp otyr. Úkimet otyrysynda Ulttyq ekonomıka mınıstriniń birinshi orynbasary Tımýr Jaqsylyqov Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory Ulttyq qordan bala shotyna aýdarylatyn aqshanyń biryńǵaı operatory bolyp belgilengenin atap ótti. Jınaqtalǵan qarajat kámeletke tolǵan kezde ǵana paıdalanýǵa qoljetimdi bolady. Sonymen qatar bıyl jobany iske qosý úshin qajetti zańnamalyq ózgerister qabyldaý josparlanyp jatyr.
«Ulttyq qor – balalar úshin» bastamasyn 2024 jyldan bastap iske qosý tásilderi ázirlenýde. Shot operatory retinde «Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory» anyqtaldy», - dedi Tımýr Jaqsylyqov.
Osy tusta, «QazAqparat» halyqaralyq aqparat agenttigi «Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory» aktsıonerlik qoǵamyna túsken «Ulttyq qor – balalarǵa» bastamasyn iske asyrýǵa qatysty saýal jiberdi. Oǵan jaýapta bastama 2024 jyly iske qosylatynyn jáne naqty tetikter tek pysyqtalý deńgeıinde ekeni habarlandy.
«BJZQ arnaıy jınaqtaýshy shottardyń operatory bolady dep josparlanýda. Óıtkeni búginde ol – jınaqtaýshy zeınetaqy júıesi boıynsha shottardy ashý jáne esepke alýdy júrgizýge qajetti tehnıkalyq jáne kásiptik múmkindikteri bar biryńǵaı ınfraqurylymdyq esepke alý ortalyǵy. Baǵdarlamanyń 2024 jyldan bastalatynyn eskersek, 2023 jyly Baǵdarlamany iske qosýdyń barlyq tetigi egjeı-tegjeıli talqylanady. Onyń ishinde tólem tártibin qosa alǵanda, elimizdiń zańnamasyna tıisti ózgerister men tolyqtyrýlar engiziletin bolady»,-dedi BJZQ Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Sáýle Egeýbaeva.
«Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy - mańyzdy áleýmettik bastama»
Álemdik ekonomıka jáne saıasat ınstıtýtynyń sarapshysy Arman Baıǵanov Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy mańyzdy áleýmettik bastama dep sanaıdy. Onyń aıtýynsha, búginde memleket adamı kapıtaldy damytýǵa jáne qazaqstandyqtardyń áleýmettik qorǵalýyna jaǵdaı jasaýǵa baǵyttalǵan birqatar júıeli sharany iske asyryp jatyr. Sarapshynyń paıymynsha, «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy 5 maýsymda ótken respýblıkalyq referendýmda qazaqstandyqtardyń basym kópshiligi qoldaǵan Konstıtýtsııalyq reforma aıasynda qarastyrylýy kerek.
«Biz biletindeı, Konstıtýtsııaǵa jer men onyń jer qoınaýy halyqqa tıesili ekendigi týraly norma engizildi jáne ony iske asyrý maqsatynda osy baǵdarlamaǵa bastamashylyq jasaldy. Ekinshiden, bastama áleýmettik-ekonomıkalyq saıasattaǵy ádilettiliktiń praktıkalyq kórinisi retinde qyzmet etedi. Eń bastysy, qazaqstandyqtar eldiń ulttyq baılyǵynyń ıgigilin tikeleı sezine alady», - dedi sarapshy Arman Baıǵanov.
Sonymen qatar sarapshy muny iske asyrmastan buryn egjeı-tegjeıli zertteý qajet ekenin atap ótti.
«Máselen, Taıaý Shyǵys elderinde balalarǵa qarjylyq qoldaý qaýipsizdigi qarastyrylǵan. Bastamany iske asyrý tetigi tehnıkalyq jaǵynan kúrdeli emes. Biraq aldymen qarjylyq monıtorıng, jergilikti esep júrgizý qajet. Investıtsııalyq tabys Qordyń bir jyldaǵy belsendiligine baılanysty bolady. Bastama óte jaqsy dep oılaımyn. Bul tipti 200 myń teńge bolsa da jaqsy kómek. Meniń oıymsha, aqsha depozıttik shottardaǵydaı jınalady», - dedi ol.
Ekonomıstiń aıtýynsha, Ulttyq qordyń ınvestıtsııalyq tabysyna halyq shyn máninde qyzyǵýshylyq tanyta bastaıdy. Bul Qordyń tıimdiligin odan ári arttyrýǵa múmkindik beredi.
«Prezıdent Ulttyq qordyń tabysy tıimdiliginiń tómen ekenin jáne odan az aqsha jumsaý qajettigi týraly aıtty. Bizde negizinen barlyq ınvestıtsııalyq tabys jergilikti ekonomıkaǵa baǵyttalady. Sondyqtan basqa elderge ınvestıtsııa salý kerek, bul tıimdirek bolady», - dedi Arman Baıǵanov.
Sarapshynyń málimetinshe, Qazaqstan Ulttyq Bankiniń aqparaty boıynsha, osy jyldyń shilde aıynyń qorytyndysyna sáıkes, Ulttyq qordyń valıýtalyq aktıvteriniń kólemi 53 mlrd dollardy quraǵan. Sonymen qatar Prezıdenttiń aldaǵy 7 jylǵa arnalǵan saılaýaldy baǵdarlamasynda belgilengen Ulttyq qordyń aktıvterin 100 mıllıard dollarǵa deıin ulǵaıtý, qordy sapaly basqarýdy qamtamasyz etý, onyń saqtalýy jáne laıyqty ınvestıtsııalyq tabys kózdelip otyrǵanyn jetkizdi.
Jalpy ekonomısterdiń basym bóligi Ulttyq qordyń ınvestıtsııalyq kirisi jyl saıyn qandaı bolatynyn naqty aıtý qıyn ekendigin jetkizdi. Oǵan valıýta baǵamy, munaı baǵasy, aktsııalar quny jáne basqa kórsetkishter sebep bolady. Máselen, Ulttyq Banktiń deregi boıynsha, 2021 jyly ınvestıtsııalyq tabys 4,2 mlrd dollardan asty. 2021 jylǵy halyq sanaǵynyń qorytyndysy boıynsha, 17 jasqa deıingi balalar sany 6 325 950 adamdy quraǵan. Ulttyq Bank pen Úkimettiń esepteýleri boıynsha, balalar 18 jasqa tolǵanda jeke shotyna shamamen 3 myń dollar jınaqtalatyn bolady.
Qorytyndylaı kele, bolashaq urpaqqa qaldyratyn qarajat Ulttyq qordyń menshiginde. Onyń adam kapıtalyna qyzmet etý kerek ekenin qoǵam talaı márte kótergen bolatyn. Prezıdent bastamasy sonyń naqty qadamy ekenin atap ótý kerek. Aldaǵy kezeńdegi mańyzdy mindet – strategııalyq ınfraqurylymdyq jobalardy, sondaı-aq adamı kapıtaldy damytýǵa baǵyttalǵan jobalardy iske asyrýǵa basa nazar aýdara otyryp, Ulttyq qor qarajatyn utymdy jáne tıimdi paıdalaný bolmaq.
