Ulttyq qordan alynǵan árbir tıynnyń tıimdi ıgerilýin baqylaý kúsheıedi — senator

ASTANA. KAZINFORM — Senat Bıýdjet kodeksine óz tarapynan túzetýler engizip, Májiliske keri qaıtardy. Osyǵan baılanysty senator, Palatadaǵy Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi Bekbol Orynbasarovpen suhbattasýdyń sáti tústi.

— Senator myrza, Senattyń Májilisten ótken zańdar men kodeksterdi keri qaıtaratyn kezi sırek. Bul joly Bıýdjet kodeksine naqty qandaı túzetýler engizdińizder?

— Jańa Bıýdjet kodeksiniń negizgi tujyrymdaryn senatorlar qoldady deýge bolady. Biraq keıbir máseleniń jekelegen tustaryn túzetip, qosymsha tetikter engizý qajet boldy. Mysaly, buryn Ulttyq qordan bólingen qarajat ıgerilmese, keıin qaıtarylmaıtyn. Senatorlar jańa Kodekste ıgerilmegen aqsha Ulttyq qorǵa qaıtarylýy kerek degen talap engizdi. Jalpy Ulttyq qordan alynǵan árbir tıynnyń tıimdi ıgerilgenin baqylaýǵa arnalǵan normalardy kúsheıttik. Sol úshin Ulttyq qordy basqarý keńesine qarjynyń tıimdi ári zańǵa saı ıgerilýine júrgizilgen monıtorıngterdiń qorytyndysyn qaraıtyn ókilet berdik.

Sondaı-aq, ýákiletti organdy salyq tóleýshilerge qandaı salyq jeńildikteri berilgeni týraly saraptamalyq esep berýge mindetteımiz.

Sý qoımalary men arnalardy, gıdrotehnıkalyq nysandardy damytýǵa memleket kepildigimen alynǵan qaryzdardyń shyǵynyn bıýdjetten sýbsıdııalaýdy usyndyq. Bul bir jaǵynan, sý resýrstaryn únemdi tutynýǵa, ekinshi jaǵynan tasqyn qaýpin seıiltýge septigin tıgizedi. Sonymen birge tótenshe jaǵdaıdyń aldyn alý, joıý, apattan qutqarý jumystaryn respýblıkalyq bıýdjet shyǵynyna qosý usynyldy.

Al aýyldardaǵy jaıylym tapshylyǵyn sheshý úshin jaıylym ınfraqurylymyna qajet nysandardy jańartýǵa qarjy qarastyrýdy usyndyq. Bul máseleni saılaýshylar jıi kóteredi.

— Jalpy jańa kodekstiń qoldanystaǵy qujattan qandaı irgeli aıyrmashylyqtary bolady?

— Búgingi ahýaldy eskersek, bıýdjet saıasatyn uqyptylyq pen jaýapkershilikke basymdyq bere otyryp júıelendirý, jańasha túzý kerek boldy.

Bıýdjet qarjysyn jumsaýda qordalanyp qalǵan kemshilikterdiń barshylyq ekeni eshkimge qupııa emes shyǵar.

Qazir bıýdjet aqshasy jobalaý-smetalyq qujattamanyń daıyn bolǵanyna qarap bólinedi, strategııalyq maqsattar men ındıkatorlarǵa baılanbaǵan. Bul — tıimsiz tásil dep esepteımiz.

Osy kemshilikti joıý úshin bıýdjetti úlestirgen kezde birinshi kezekte óńirdi damytýdyń josparyn negizge alyp, ınvestıtsııalyq jospardy eskerip sheshim qabyldaý usynylyp otyr.

Demek, bıýdjet josparynda memlekettik organdardyń qolynda bar málimetter negizinde túzilgen ár eldi mekenniń problemalyq jáne basym baǵytqa ıe tustary kórinis tabady.

Sonda budan bylaı aqsha bólgen kezde ony qaıda jáne ne úshin bólip jatqany túsinikti bolyp turatyn tııanaqty qujaty bolady.

Investıtsııalyq jospar ár óńirde ómir sapasyn kóterý úshin ne isteý kerektigin, qansha aqsha qajettigin túsiný úshin kerek.

— Bıýdjettiń ıgerilýin qadaǵalaýdaǵy Parlamenttiń róli qandaı bolmaq?

— Kodekstiń jalpy mazmunyna kelsek, birneshe iri mindetti iriktep aldyq.

Birinshisi — bıýdjet protsesterin ońaılatý.

Ekinshisi — memlekettik qarjyny basqarýdyń ádistemesin qurý.

Úshinshisi — bıýdjettiń kiris bóliginiń eseptiligin qamtamasyz etý.

Tórtinshisi — bıýdjetter arasyndaǵy qatynas.

Besinshisi — memlekettik ınvestıtsııalyq jobalardyń júıelik kemshilikteri.

Altynshysy — bıýdjetti ıgerý nátıjesin basqarý quraldaryn jetildirý.

Jańa Bıýdjet kodeksinde Parlament qaraýynan ótetin qujattardyń tizbesi keńeıtildi.

— Memleket qarjysyn basqarýdyń qandaı jańa quraldary engizilmek?

— Memleket qarjysyn tıimdi basqarýdyń erejesi qazir de bar. Biraq másele sol erejeniń oryndalýynda bolyp tur. Ásirese bıýdjet tapshylyǵy, memlekettik boryshtyń deńgeıi, shyǵystardyń artýy sııaqty kórsetkishterdiń bári erejeniń sheginen shyqpaýy kerek.

Jańa kodekste memleket qarjysynyń turaqtylyǵy týraly saraptamalyq esep eldiń 10 jylǵa deıingi damý boljamymen almastyrylady. Bul saraptamalyq qujat memlekettik josparlaý júıesiniń negizine aınalý kerek. El damýynyń ulttyq jospary, ortalyq memlekettik organdardyń, kvazımemlekettik sektor men óńirlerdiń damý josparlary osy tórttaǵanǵa ıkemdelip qabyldanady.

Eń bastysy, eldiń qarjylyq múmkindikteri aldaǵy 10 jylǵa eseptelip jazylady.

Qazirgi bıýdjet protsesteri tym bıýrokratııalanǵan, sony ońaılattyq. Strategııalyq josparlaý men bıýdjettik josparlaý bir-birinen ajyrap qalǵan. Igerilmeı qalǵan qarjyny keler jyly aıaqtaý tetigi joq. Sol úshin bloktyq bıýdjet tetigin engizdik.

— Osy jerine keńirek toqtalaıyqshy…

— Bloktyq bıýdjettiń tujyrymdamasy protsedýralardy ońtaılandyryp, ıkemdi etýge baǵyttalǵan. Bıýdjettik baǵdarlamalardyń ákimshilerine óz betimen áreket etý múmkindigi de berilip otyr.

Biraq bıýdjet qarjysyn maqsatqa saı ıgerý jaýapkershiligi negizgi ustanym bolady.

Sondaı-aq, bir maqsatqa birneshe bıýdjettik baǵdarlama ashýǵa tyıym salatyn tikeleı norma engizý josparlanǵan. Bul aqshany basqarýdy jeńildetedi.