Úkimet: Otandyq azyq-túlikpen qamtamasyz etýdiń keshendi jospary qabyldanady
20 mln tonna astyq bastyryldy
Qazirgi kezde dándi jáne dándi-burshaqty daqyldardy jınaý boıynsha jalpy egin jınaý alańy 99,5 paıyzǵa aıaqtalyp otyr. Respýblıka boıynsha egin jınaý alańy 15,8 mln gektardy qurady, gektaryna 12,8 tsentner ortasha ónimdilikpen 20 mln tonna astyq bastyryldy.
QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Saparhan Omarovtyń sózine qaraǵanda, dándi jáne dándi-burshaqty daqyldar óndirisiniń alynǵan kólemi eldiń ishki qajettiligin tolyqtaı qamtamasyz etýge jáne 7-8 mln tonna astyq kóleminde eksporttyq áleýetti iske asyrýǵa múmkindik beredi.
«Egin jınaý jumystary ótken jylǵa qaraǵanda bir aı buryn aıaqtalǵanyn atap ótý kerek. Buǵan qolaıly aýa-raıy jaǵdaılary men sharýalardyń tehnıkalyq daıyndyǵy yqpal etti. 2019 jylmen salystyrǵanda elevatorlarǵa 1 mln tonnaǵa kóp astyq ákelindi. Bul rette kelip túsken astyqtyń 80 paıyzynyń sapalyq sıpattamalary joǵary, al 2019 jyly bul kórsetkish 54,4 paıyzdy quraǵan bolatyn», - dedi S. Omarov.
Aıta keteıik, ishki naryqty azyq-túlik taýarlarymen molaıtýǵa qatysty Memleket basshysy 2020 jylǵy 1 qyrkúıektegi Qazaqstan halqyna Joldaýynda barlyq áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary boıynsha ózin-ózi qamtamasyz etý deńgeıine qol jetkizý mindetin alǵa qoıdy.
Jalpy, ishki naryqty qamtamasyz etý monıtorıngi azyq-túlik taýarlarynyń negizgi 29 túri boıynsha júrgiziledi. Onyń ishinde 12 taýar pozıtsııasy boıynsha ishki naryq 100 paıyzǵa jáne odan da kóp mólsherge qamtamasyz etilgen. 11 azyq-túlik taýary boıynsha qamtamasyz etý 80 paıyz jáne odan astam. Bul halyqaralyq aýyl sharýashylyǵy uıymy – FAO-nyń synyptamasy boıynsha ózin-ózi jetkilikti qamtamasyz etý deńgeıi bolyp sanalady.
Mınıstrliktiń málimetine súıensek, azyq-túlik taýarlarynyń 6 túri boıynsha óndiristi ulǵaıtý jáne ishki naryqty otandyq ónimdermen molaıtý sharalaryn iske asyrý qajet. Bular – qus eti, shujyq ónimderi, irimshik pen súzbe, alma, qant jáne balyq. Osy baǵytta QR AShM Іshki naryqty otandyq ónimdermen molaıtý jónindegi 2021 – 2023 jyldarǵa arnalǵan keshendi jospar jobasyn daıyndady. Árbir baǵyt boıynsha ınvestıtsııalyq jobalardyń naqty pýly anyqtaldy.
Sondaı-aq Saparhan Omarov alma tapshylyǵyn tolyǵymen jabatyn merzimdi atady.
«Almaǵa degen qajettilik kólemi 344,3 myń tonnany, ımport 128 myń tonnany quraıdy. Іshki naryqty 6,6 myń gektar jańa qarqyndy baqtar otyrǵyzý esebinen molaıtý boljanyp otyr. Jańa baqtar otyrǵyzýdy negizgi baq sharýashylyǵymen aınalysatyn Almaty, Jambyl jáne Túrkistan oblystaryna, Shymkent qalasyna shoǵyrlandyrý usynylady. Atalǵan óńirler boıynsha jumys júrgizilip jatqanyn atap ótý qajet. Aldaǵy 3 jylǵa arnalǵan otyrǵyzý alańy 5,5 myń gektar bolatyn joba pýly bar. Josparlanǵan alańdar jobalarmen qamtamasyz etilmegen óńirler boıynsha tıisti jumystar júrgizý qajet. Bul jerde Túrkistan, Almaty jáne Jambyl oblystarynda 5 myń gektar baq otyrǵyzýdy kózdep otyrǵan «Goknýr Gıda» túrik kompanııasymen jobany iske asyrýynyń mańyzdylyǵyna erekshe nazar aýdarǵym keledi», - dedi vedomstvo basshysy.
Tolyq jemis berýge birtindep shyǵa otyryp, jylyna orta eseppen 2 - 2,2 myń gektar baq otyrǵyzý alma tapshylyǵyn tolyǵymen jabýǵa jáne 2024 jyly tolyq ózin-ózi qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Teńiz balyǵyn ımporttap júrmiz
Elimizdiń balyq jáne balyq ónimderi naryǵynyń jalpy kólemi 2019 jyly shamamen 66 myń tonnany qurady. Onyń qurylymy kelesideı: balyq aýlaý – 45 myń tonna, balyq ósirý – 7,5 myń tonnaǵa jýyq, eksport – 30 myń tonna, sondaı-aq ımport - 43,5 myń tonna.
Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Maǵzum Myrzaǵalıevtiń aıtýynsha, Qazaqstan muhıt balyqtary men teńiz ónimderin ımporttaıdy. Import Norvegııa, Reseı, Islandııa, Qytaı jáne Baltyq elderine tıesili. Bul rette, ımportty almastyrý maqsatynda Qazaqstanda albyrt, bekire balyqtaryn ósirip, Kaspıı teńizinde maıshabaq tárizdi balyqtardy aýlaý qajet.
«Óz kezeginde, Qazaqstan jyl saıyn jaqyn jáne alys sheteldiń 36 eline shamamen 60 mln AQSh dollary somasyna 30 myń tonna balyq ónimderin eksporttaıdy. Sonymen qatar, bizdiń qasymyzda eksport úshin aıtarlyqtaı áleýetti naryqtar bar. Atap aıtqanda, Reseı men Qytaıda balyq ónimderine suranys joǵary deńgeıde. Bul eki eldegi bizben shekaralas aýdandarynyń naryǵy 3 mln tonnaǵa deıin jetedi», - dedi Myrzaǵalıev.
Atap aıtqanda, elimizdiń balyq ósirý áleýeti áldeqaıda joǵary. Sarapshylardyń pikiri boıynsha 600 myń tonnaǵa deıin balyq ósirýge bolady. Qazaqstanda barlyǵy 40 myńnan astam sý aıdyny (ózender, kólder) bar. Onyń ishinde shamamen úsh myńy balyq sharýashylyǵyna arnalǵan sý aıdyndarynyń tizimine engizilgen. Olardyń 49 paıyzy bıznestiń qaramaǵynda, al 51 paıyzy áli bekitilmegen. Budan basqa, 300 sý qoımasy bar. Olardyń negizgi baǵyty - ósimdik ósirýge qajetti sýmen qamtamasyz etý. Alaıda, osy sý aıdyndarynda balyqtyń áleýeti barshylyq bolǵanymen, áli ashylmaǵan
Osy oraıda M. Myrzaǵalıev ákimdikterge balyq ósirý áleýetin eskere otyryp, sý aıdyndaryn bıznestiń qaramaǵyna berý boıynsha jáne balyq ósirýge jańa perspektıvaly sý aıdyndaryn anyqtaý úshin ınventarızatsııa jumystaryn júrgizýdi surady.
«Іshki naryq tuşy sýda ósetin balyqtarymen 100 paıyz qamtamasyz etilgenin atap ótken jón. Al ımporttyń 95 paıyzyn teńiz jáne muhıt balyqtary quraıdy. Men budan buryn aıtyp ótkendeı, bekire jáne albyrt tuqymdas balyq túrlerin ósirý arqyly ımportty almastyrýǵa bolady», - dedi mınıstr.
Investıtsııalyq jobalardyń esebinen 2024 jyly naryqty bekire balyqtarymen qamtamasyz etý 10,2 paıyzdan 65 paıyzǵa, al albyrt balyqtary boıynsha 6 paıyzdan 86 paıyzǵa jetkizý eskerilgen.
Úkimet basshysynyń tapsyrmasy
Memleket qabyldaǵan sharalardyń arqasynda qazirgi kezde azyq-túlik taýarlarynyń 23 (29-dyń ishinde) negizgi túri boıynsha biz ózimizdi ishki óndiris esebinen qamtamasyz etip otyrmyz. Bul eń aldymen jemis-kókónis, jarma, un, et ónimderi jáne basqalar. Ónimderdiń qalǵan 6 túri, atap aıtqanda alma, balyq, shujyq ónimderi, irimshik jáne súzbe, qant pen qus eti boıynsha óndiristi ulǵaıtý úshin kelesi 3 úsh jyldyń ishinde jańa qus fabrıkalaryn, et kombınattaryn, sút, qant zaýyttaryn iske qosý jóninde birqatar naqty sharalar qabyldap, alma baqtarynyń aýdanyn ulǵaıtý josparlanyp otyr. Bul rette, ishki naryqty osy azyq-túlik túrlerimen qamtamasyz etý máselesi sheshiletin bolady.
Úkimet otyrysynda Premer-Mınıstr Asqar Mamın tıisti saqtaý ınfraqurylymy men dıstrıbýtsııasy bar Ulttyq taýar ótkizý júıesi qurylyp jatqanyn eske saldy.
«Bul óndiriletin aýyl sharýashylyǵy ónimderin saqtaý sharttaryn jaqsartýǵa, aýyl sharýashylyǵy taýarlarynyń óndirisin jáne maýsymaralyq kezeńde naryqta onyń sanyn arttyrýǵa múmkindik beredi jáne de eksportty birshama ulǵaıtady. Saýda mınıstrligi osy jumysty jalǵastyrýy kerek, al ákimdikter aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshileri men saýda oryndarynyń taýar ótkizýshi júıeniń ınfraqurylym obektilerimen baılanysyn qamtamasyz etińizder. Memleket tarapynan agroónerkásiptik keshendi qoldaýdyń barlyq qajetti sharalary kórsetilýde, sýbsıdııalar berilip jatyr, jeńildikpen kredıt berý jáne salyqtyq preferentsııalar kózdelgen», - dedi Úkimet basshysy.
Onyń aıtýynsha, osy qoldaý sharalarynyń arqasynda bıylǵy 8 aıda tamaq ónimderi óndirisindegi negizgi kapıtalǵa ınvestıtsııalar ótken jyldyń osyndaı kezeńimen salystyrǵanda 26 paıyzǵa artyp, 54,7 mlrd teńgeni qurady. Sonymen qatar 2025 jylǵa deıingi keshendi josparǵa sáıkes 5 trln teńgeden astam ınvestıtsııa tartyp, 380 ınvestıtsııalyq jobany iske asyrý josparlanyp otyr. Bul azyq-túlik taýarlarynyń basym túrleri boıynsha 7 ekojúıeni (et, balyq, jemis jáne kókónis, qant, dándi, maıly, sút ónimderi) qalyptastyrýǵa múmkindik beredi.
Sonymen qatar, QR Premer-Mınıstri ishki jáne syrtqy naryqta otandyq aýyl sharýashylyǵy ónimderin ótkizýdi ilgeriletý jónindegi sharalardy qabyldaýdy tapsyrdy.
«Jalpy usynylǵan tásilderdi maquldaý qajet dep esepteımin. Bul rette Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi bir aı ishinde naryqty otandyq azyq-túlik taýarlarymen molaıtý jónindegi keshendi jospardy qabyldasyn», - dedi Premer-Mınıstr Úkimet otyrysynda.
Osy oraıda A. Mamın Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Ekologııa, Ulttyq ekonomıka, Qarjy mınıstrlikterimen birlesip, ishki naryqta jetispeıtin ónimder óndirisin yntalandyrý jónindegi memlekettik qoldaý sharalaryn keńeıtý máselelerin pysyqtap, bul rette balyq sharýashylyǵy salasyn damytý josparlaryn eskerýdi tapsyrdy.
«Óńirlerdiń ákimderi osy jobalardyń iske asyrylýyn jeke baqylaýǵa alsyn jáne qajetti ınjenerlik ınfraqurylymdy júrgizýdi qamtamasyz etsin, sondaı-aq shıkizattan bastap eksportqa deıin barlyq máselelerdi ınvestorlarmen pysyqtasyn. Saýda mınıstrligi Aýyl sharýashylyǵy, Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrlikterimen birlesip, óndiristi keńeıtý jónindegi mejelengen josparlardy eskere otyryp, qajetti logıstıkany qamtamasyz etý ári ishki jáne syrtqy naryqta otandyq aýyl sharýashylyǵy ónimderin ótkizýdi ilgeriletý jónindegi sharalardy qabyldasyn», - dedi Úkimet basshysy.
