Úkimet áleýmettik mindettemelerin oryndap keledi ? birinshi toqsan qorytyndylary

ASTANA. Sáýirdiń 29-y. QazAqparat /Aıdar Ospanalıev/ - Qazaqstan táýelsizdigin alyp, óz aldyna jeke derbes memleket bolǵan jyldary biraz aýyrtpashylyqty bastan ótkerdi.

«Aýzy kүıgen үrlep ishedi» demekshi, osyғan deıingi қıyndyқtardyң zardabyn tartқan bizderge daғdarys dese, kөz aldymyzғa eң aldymen jұmyssyzdyқ, valıýtanyң shekten tys құnsyzdanýy, ekonomıkanyң құldyraýy, қylmystyң өrshýi, әleýmettik tөlemder men basқa da jeңildikterdiң қysқarýy sııaқty keleңsiz jaıttar elesteıdi. Қazaқstandyқtardyң baғyna oraı, Үkimet atalғan mәselelerdiң barlyғynyң derlik aldyn ala bildi. Naқtyraқ aıtsaқ, Үkimet bүgingi taңda қoғamdaғy eң өzekti mәsele sanalatyn tұrғyn үı құrylysy, tұrғyndardyң nesıelerin қaıta қarjylandyrý, shaғyn jәne orta bıznesti қoldaý sııaқty maңyzdy mәselelerdi қolғa alyp otyrғandyғyn aıtpaғannyң өzinde, daғdarystyң saldarymen kүres maқsatynda қyrýar sharalardy atқara bildi. Naқtyraқ aıtқanda, elde jұmyssyzdyқty boldyrmaýdyң aldyn alý үshin kүni bұryn eldegi kәsiporyndar men mekemelerde tıisti memorandýmdarғa қol қoıyldy. Әzirge ұlttyқ valıýtanyң құnsyzdanýy Ұlttyқ banktiң mejelegen deңgeıinen asa қoıғan joқ. Al ekonomıkanyң құldyraýyna keletin bolsaқ, aғymdaғy jyldyң alғashқy toқsanynda әlemdik ekonomıkanyң tұralaý үderisi baıқaldy. Osyғan oraı әlemdik ekonomıkalyқ derjavalardyң makroekonomıkalyқ kөrsetkishterdiң nasharlap, ishki jalpy өnim kөlemi AҚSh-ta 6 paıyzғa, Ұlybrıtanııada 1,5 paıyzғa al Reseıde 7 paıyzғa kemidi. Bұlarmen salystyrғanda Қazaқstan ekonomıkasy syrttan keletin әserlerge asa «ıile» bermeıtin beriktigin baıқatty. Onyң үstine Қazaқstan Үkimeti bıylғy jyldyң alғashқy jartysynyң өzinde ishki jalpy өnimniң kүrt құldyraýyna jol bermedi. Al soңғy eki aıdaғy makroekonomıkalyқ kөrsetkishter ishki jalpy өnimniң қysқarý қarқyny tөmendegendigin kөrsetti. Osylaısha ishki jalpy өnim kөleminiң қysқarý kөrsetkishi aғymdaғy jyldyң қaңtar aıynda 1,2 paıyzdy құrasa, aқpanda 1,8-ge jetip, naýryz aıynda onyң kemýi nebәri 0,2 paıyz boldy. Osynyң өzi Үkimettiң daғdarysқa қarsy josparlarynyң iske қosylғandyғyn kөrsetse kerek. Endi daғdarystyң taғy bir saldary - қylmystyқ jaғdaı әzirge elimizde tұraқty. Keı jaғdaıda tipti Memleket basshysynyң құқyқ қorғaý salasy қyzmetkerleriniң aldyna қataң tүrde қoıғan mindetterinen keıin jemқorlyқpen, ұıymdasқan қylmyspen, esirtki saýdasy jәne nashaқorlyқpen kүres kerisinshe jandana tүskendeı. Қarapaıym halyқ үshin bүgingideı қıyn-қystaý kүnderde negizgi basymdyққa ıe mәsele әrıne әleýmettik tөlemder men jeңildikter. Bұl mәselege oraı Elbasy eldegi қandaı da bolsyn daғdarystarғa nemese қıyndyқtarғa қaramastan, әleýmettik saladaғy basymdyқtar josparғa saı, eshқandaı өzgerissiz jүrgizilýi қajettigin aıtty. Memleket basshysy өz sөzinde: «Үkimet әleýmettik tөlemderdi jәne bıýdjetshilerdiң jalaқysyn ұlғaıtý jөnindegi memlekettiң barlyқ mindettemeleri tolyқ kөleminde saқtalýyna kepildik berýge mindetti. Bұrynғy josparlanғanyndaı, 2010 jyly bıýdjetshilerdiң jalaқysy jәne shәkirtaқy 25 paıyzғa, al 2011 jyly taғy da 30 paıyzғa ұlғaıtylatyn bolady. Zeınetaқynyң orta mөlsheri 2010 jyly 25 paıyzғa jәne 2011 jyly 30 paıyzғa ұlғaıtylady. Bұl rette 2011 jyly bazalyқ zeınetaқylyқ tөlemder mөlsheri eң tөmengi өmir sүrý mөlsheriniң 50 paıyzyna deıin өsedi. Өzderiңizge belgili bolғanyndaı, memleket oқý aқysyn tөleý үshin қarjysyz қalғan stýdentterge қoldaý bildirdi. Memleket stýdentter үshin barlyғy 11 myң grant jәne 40 myң nesıeni қosymsha bөlip otyr», dep atap kөrsetti. Osyғan oraı bıylғy jyldyң қaңtar aıynan bastap-aқ bıýdjettik sala қyzmetkerleriniң jalaқylary 25 paıyzғa өsti. Al aқpanda қyzmetkerlerdiң ortasha aılyқ jalaқylary 61793 teңgege jetip, өtken jyldyң sәıkes merzimindegi jalaқy mөlsherinen 13,2 paıyzғa өsti. Bıyl қaңtar aıynyң basynan bastap, zeınetaқynyң da mөlsheri 22-30 paıyzғa artty. Al jyl basynan beri өmir sүrý mınımýmy kөrsetkishiniң ұlғaıýyna baılanysty memlekettik әleýmettik kөmekterdiң kөlemi 12 paıyzғa artty. Aıaғy aýyr kezinde kiris kөzinen aıyrylyp nemese balasy 1 jasқa tolғanғa deıingi bala kүtimi үshin beriletin әleýmettik tөlemderdiң kөlemi de 9,6 mıllıon teңgeni құrady. Bұl қarjyny elimiz boıynsha 32 myң adam aldy. Қazirgi taңda elimizdegi birinshi kezekte tұtynylatyn azyқ-tүlik taғamdaryna degen baғanyң өsýine baılanysty jergilikti atқarýshy organdar bıýdjet қarjysynyң mүmkindikterine қaraı, bıznestiң әleýmettik jaýapkershiligi jobasy boıynsha demeýshilik kөmekter negizinde daғdarysқa қarsy sharalar iske asyrylýda. Mysaly aғymdaғy jyldyң sәýir aıynyң 1-indegi mәlimetterge sүıenetin bolsaқ, azyқ-tүlik baғasynyң artýyna baılanysty 84,3 myң adamғa 207,3 mıllıon teңge kөleminde өtemaқylyқ tөlemder үlestirilgen. Sondaı-aқ az қamtylғan otbasylardy azyқ-tүlikpen jәne dәri-dәrmektermen қamtamasyz etý үshin 231 dүken men 2 myң 424 saýda orny jәne 483 dәrihana jұmysy ұıymdastyrylғan. Bұl oryndardan zeınetkerler men mүmkindigi shekteýli jandarғa jәne қoғamnyң әljýaz tobyndaғy azamattarғa arzan baғamen өzderine қajetti nәrselerdi alýғa mүmkinshilik jasalғan.