UBT - bilimge talpynǵan bitirýshilerdiń saǵyn syndyrmaıtyn bolǵany abzal...
jınasa, 11 myń 597 bitirýshi test nátıjesin 50 balǵa jetkize almapty. Aıta keteıik, bıylǵy jyly elimizde UBT synaqtary maýsymnyń 4-i men 10-y aralyǵynda respýblıkadaǵy 154 pýnkte ótti. Onyń 49-y qalalyq, al 105-i aýyldyq jerlerde ornalasqan.
Mınıstrliktiń resmı málimdemesine qaraǵanda, bıylǵy jyl hám jyl ótken saıyn appellıatsııalyq shaǵym berýshilerdiń sany kemip otyrǵan tárizdi. Alaıda, bitirýshilerdiń bilimin synaıtyn bundaı ulttyq júıede áli de jetkiliksiz dúnıeler, jetilmegen máseleler bar ekeni aıqyndalyp otyr. Búgingi Parlament Májilisiniń jalpy otyrysynda birqatar depýtattar osy tóńirekte áńgime qozǵaǵan bolatyn.
«Shyǵys Qazaqstan oblysy Semeı, Aıagóz, Zaısan qalalarynan, Jarma aýdanynan UBT tapsyrǵan mektep bitirýshi túlekterden kóptegen hattar kelýde. Bunda azamattardyń kóterip otyrǵan máseleleri de oryndy, óıtkeni synaq tapsyrý barysynda bar-joǵy 1 baldyń jetpeı qalýynan, sál ǵana qatelikke ushyraǵan túlekter «Altyn belgiden» qaǵylyp jatyr eken», deıdi Bilim jáne ǵylym mınıstriniń atyna joldaǵan saýalynda depýtat Nurtaı Sabılıanov. Máselen, onyń aıtýynsha, Shyǵys Qazaqstan oblysy Jarma aýdanynyń túlegi Qýanysh Qalıhan UBT qorytyndysy boıynsha 113 ball jınap, negizgi tórt pánnen bes alǵan. Al orys tili páni boıynsha 17 ball jınapty, degenmen onyń nátıjesi jalpy testileý qorytyndysynda sanalmaıtyndyqtan «Altyn belgiden» qur qalyp otyr. Bunda da másele daýly. Óıtkeni qazaq mektepteri úshin jazylǵan oqý quraly men orys mektepteri úshin jazylǵan oqýlyq arasyndaǵy jaýap ártúrli bolyp ketken. Taǵy bir mysal, Semeı qalasyndaǵy 137-shi gımnazııa túlegi Á. Esimbaeva UBT boıynsha 119 ball alyp, negizgi pánnen 1 baldyń jetispeýinen bul da «Altyn belgige» ilinbegen. Bundaı mysyldardy tizbekteı berse shyǵa beretin tárizdi.
«On jyl boıy mektepte ozat oqyp, úzdikterdiń qatarynda kóringen, al UBT tapsyrǵanda 1-2 ball jetpeýdiń saldarynan «Altyn belgi» almaı qalýy balalardyń saǵyn syndyryp, oqýǵa degen talpysynyn joqqa shyǵarmaı ma?», deıdi N. Sabılıanov.
UBT-nyń kóńilge kirbiń salatyn taǵy keri tusy orta mektepterdiń aýdanaralyq reıtıngine qatysty bolyp otyr. Depýtattyń aıtýynsha, sońǵy jyldary mektepter ózderiniń bedelderi úshin, paıyzdyq kórsetkishterdi arttyra túsý maqsatynda balalardy UBT-ǵa meılinshe az qatystyrýǵa tyrysyp baǵady. «Máselen, UBT-ǵa 63 paıyz adam qatysqan aýdannyń ortasha bilim deńgeıi 88 ball, 52 paıyz qatysqan aýdandiki 80 bal bolypty da, kerisinshe mektep bitirýshilerdiń 98 paıyzy qatysqan bilim oshaqtarynyń ortasha baly 80-nen tómen túsip ketken. Buny bolashaqta durys oılastyrǵan abzal, óıtkeni mektep reıtıngin tómendetpeý úshin muǵalimderdiń ózderi balalardy UBT-ǵa qatystyrmaýǵa umtylys jasaıtyny anyq baıqalady», dedi N. Sabılıanov.
Al depýtat Ramazan Sárpekov UBT máselesindegi saýaldar sapasynyń jyl saıyn jaqsaryp kele jatqanyn, biraq jalpy júıede olqylyqtar áli de bar ekendigin alǵa tartady. «Baıaǵyda «qalmaq» degen sózdi estigende qazaqtyń saqal-murty jybyrlap ketedi» degendi estýshi edik. Endigi kúni UBT degende, úndemeı qalý múmkin bolmaı otyr. Jalpy, UBT barysynda birshara máseleler qamtylyp jatyr, degenmen ádiletsizdiktiń oryn alyp otyrǵany ras. Máselen, 1 synyptan bastap 11 jyl boıy oqýyn úzdik bitirgen bala, UBT-daǵy 1 balǵa bola «Altyn belgisin» de erekshe attestatyn da ala almaı qalyp júr. Al 10-11 synyptardy ǵana belsendi oqyǵan keıbiri, solardyń ornyn basyp jatyr. Negizinen ondaı uzaq jyldar boıy úzdik oqyǵandarǵa 1-2 baldy oqytýshysynyń demeýimen qosyp bersek, sol balanyń ómirge, bilimge degen qushtarlyǵy da kúsheıer edi ǵoı dep oılaımyn», dedi R. Sarpekov. Bul rette depýtat máseleni aryǵa sozbaı sol bir-eki kúnniń ishinde, ondaǵy «Altyn belgiden», erekshe attestattan úmitkerlerge qatysty máseleni oń sheshý qajettigin alǵa tartady.
Taǵy bir másele bıylǵy jyly test tapsyrý boıynsha qazaq mektepteri úshin orys tilinen alǵan ball shegerilse, orys mektepteri úshin qazaq tilinen alynǵan ball shegeriledi. ıAǵnı, úmitkerler synaq tapsyrý barysynda atalǵan pánderge ýaqytyn, oıyn sarp etip, tipti ol pánderge meılinshe berilip, joǵary ball alǵanymen, keıin dál sol pánder boıynsha jınaqtaǵan ball olarǵa kesirin tıgizip otyrǵan jaǵdaılar da oryn alǵan. «Sonda qazir 50-den asyp, oqý ornyna úmitker bop otyrǵan balanyń ózi álgindeı shegerýlerden keıin synaqtan ótpegen bolyp esepteledi. Qazaq mektebin bitirip jatqan túlektiń biri orys tilinen eń joǵary baldy - 22 ball jınaǵan, sol ball endi jalpylama alǵanda esh sanalmaıdy. Álgi oqýshynyń orys tiline sarp etken eńbegi de zaıa. Sonda báribir de balynyń túk quny joq, jınasań da eseptelmeıtin pánderdi testke kirgizýdyń keregi qansha. Álgi máseleni qaıta qaraý kerek, shyndyǵynda bul balanyń psıhıkasyna da áser etetin dúnıe ǵoı», dedi R. Sárpekov.
Buny áriptesi Vladımır Nehoroshev te qoshtap qoıdy. «Bilim mınıstriniń byltyrmen salystyrǵanda aǵymdaǵy jyly UBT jaqsy ótti dep aıta kele, jalpy mektep bitirýshileriniń teń jartysyna jýyǵy UBT tapsyrmaı qalǵany týraly eshteńe aıtpaıtyny túsiniksiz. Bul menińshe jaqsylyqqa soqtyrmaıdy. Mektep bitirýshilerdiń bári de UBT tapsyrýlary tıis, onyń ishinde 11 jyl boıy baryn salyp, úzdik oqyǵandardyń bolashaǵyn «kezdeısoq bal jetispeýshilikke» uryndyrmaýymyz kerek. Jalpy, UBT-nyń tıimdiligin, onyń bitirýshiler bilimin anyqtaýdaǵy senimdiligin, dáldigin áli de salmaqtaýymyz kerek», dedi V. Nehoroshev.
Árıne, depýtattar kótergen másele qatardaǵy qarapaıym sharýanyń biri emes, respýblıkanyń kez-kelgen óńirlerinde osy máselege qatysty bastaryn qatyryp otyrǵandar qanshama. Sondyqtan da, UBT-ny jetildire túsý qajettigi aıqyn seziledi. Árıne, Bilim mınıstriniń aldyǵa tartatynyndaı test suraqtarynyń sapasy da jaqsaryp kele jatqan bolýy múmkin. Alaıda, kezdeısoq keletin ádiletsizdikter, onyń ishinde on bir jyl boıy bilim bergen ustazynyń pikirimen sanastyrmaı, kompıýterge balyn sanattyrýdyń, sol arqyly bolashaq ómirge kedergi bolatyndaı kemshil tustarynyń áli de basym ekeni aıqyn. Aqyr aıaǵynda bulaısha testileý - bilimge qushtar balanyń baǵyn baılap, saǵyn syndyryp qana qoımaıdy, depýtattar aıtpaqshy olarǵa úlken moraldyq-psıhologııalyq soqqy da berip otyr. Aldaǵy jyldary arnaıy baǵdarlama arqyly álemniń ozyq bilim úlgilerin sińirýge umtylys jasap júrgen Bilim jáne ǵylym mınıstrligi buny da qaperge alǵany abzal.
