UBT-2020: Talaptar men múmkindikter

NUR-SULTAN. QazAqparat – Bıyl koronavırýs ınfektsııasynyń saldary álem elderi ekonomıkasyna tusaý salǵany belgili. Ásirese, qyzmet kórsetý baǵyty aıtarlyqtaı zardap shekti. Sonymen qatar, pandemııanyń teris áseri bilim berý salasyn da aınalyp ótpedi, oqýshylar men stýdentter qashyqtan oqýǵa májbúr boldy. Oqý jylynyń tórtinshi toqsany aıaqtalýǵa jaqyndaǵan saıyn Qazaqstan jurtshylyǵyn túlekter tapsyratyn dástúrli qorytyndy testileýdi ótkizý jaǵdaıy mazalady. Sebebi, bizdiń kórshiles elderdiń emtıhandary mamyr aıynda bolsa, olar synaqty maýsymnyń basyna aýystyrdy. Degenmen, Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov Ulttyq biryńǵaı testileý ýaqyty buryn bekitilgen merzimde ótetinin jetkizdi. Naqtyraq aıtsaq, elimizde UBT mamyr aıynda emes, maýsymnyń aıynyń aıaǵynda uıymdastyrylatyny málim. Endi, osy aptanyń sońyna qaraı el aýmaǵynda túlekter UBT-ny tapsyrýǵa kirisedi.

UBT-2020

Bıyl Ulttyq biryńǵaı testileý 20 maýsym men 5 shilde aralyǵynda ótedi. Osy jylǵy testileýge qatysýǵa rekordtyq kólemde ótinishter qabyldanǵan eken. Jalpy, Ulttyq biryńǵaı testileýdi ótkizý tártibi burynǵy formatta qaldy.

«Bıyl maýsym aıyndaǵy UBT-ǵa qatysýǵa rekordtyq kólemde ótinishter qabyldandy. Jalpy, olardyń sany 131 755-ke jetip, onyń ishinde bıylǵy túlekterden kelip túsken ótinishterdiń sany 82 paıyzdy qurady. ıAǵnı, bul kórsetkishti ótken jylmen salystyrsaq ósti», - dedi Ulttyq testileý ortalyǵynyń dırektory Dıdar Smaǵulov.

Bıyl UBT-ǵa tórtinshi toqsan baǵdarlamasynyń suraqtary engizilgen joq. Negizi, 11-synyp oqýshylary tórtinshi toqsanda ótken materıaldardy qaıtalady. ıAǵnı, budan burynǵy taqyryptardy taǵy bir sholyp shyqty.

Aıta keteıik, bıyl UBT-ǵa qatysty ata-analardyń ótinishteri eskerildi.

«Bilim jáne ǵylym mınıstrligine ata-analardyń atynan tıisti ótinishter kelip túsken bolatyn. Sony zertteý barysynda bizge tapsyrma berilgen edi. Osy oraıda esepteýish quraldarǵa (kalkýlıator) ruqsat berý máselesin qaradyq. Test tapsyrýshylar ózimen birge esepteýish quraldardy ákele almaıdy. Biraq, biz aýdıtorııalarda ár orynǵa kalkýlıatordy ornalastyramyz», - dedi D. Smaǵulov.

Sonymen qatar testileý ýaqyty da birshama uzartyldy. Ata-analar men túlekterdiń suraýy boıynsha testileý ýaqyty taǵy 10 mınýtqa uzartyldy, UBT – 4 saǵat ótetin boldy.

Karantın sharalaryna baılanysty taǵy bir eskerer jaıt, ata-analarǵa jáne túlekterdi alyp júrýshi basqa adamdarǵa balalardy UBT ótkizý pýnktterinde kútýge tyıym salynady. Ata-analar UBT ótý barysyn úıinde otyryp, onlaın kóre alady. Bul úshin árbir aýdıtorııadan translıatsııa qamtamasyz etiledi. Test tapsyrý ótetin ǵımarat aýmaǵyn quqyq qorǵaý organdary kúzetedi. Osy oraıda taıaýda onlaın kórsetilim siltemeleri men resýrstar Ulttyq testileý ortalyǵynyń saıtynda ári áleýmettik jelilerde jarııalanady.

Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń habarlaýynsha, UBT-dan keıin bilim grantyn taǵaıyndaý konkýrsyna qatysý úshin nemese aqyly negizde bilim alý baǵytynda ulttyq joǵary oqý oryndaryna keminde 65 ball, al basqa joǵary nemese joǵary oqý ornynan keıingi bilim uıymdaryna keminde 50 ball jınaý kerek.

Munymen qosa, «Aýyl sharýashylyǵy jáne bıoresýrstar», «Veterınarııa» bilim salalary boıynsha keminde 60 ball, «Pedagogıka ǵylymdary» salasy boıynsha keminde 70 ball bolýy tıis. Al «Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik qamtamasyz etý (medıtsına)» salasyna kem degende 65 ball qajet.

Karantın men saqtyq sharalary

Іndettiń taralmaýyna tosqaýyl qoıýǵa baılanysty eldiń barlyq óńirindegi UBT ótkizý oryndarynda kúsheıtilgen medıtsınalyq-sanıtarlyq sharalar engiziledi. Ǵımaratqa kirgizý kezinde test tapsyrýshylardyń arasynda eki metrlik araqashyqtyq qatań saqtalady jáne maska talap etiledi.

«Ár test tapsyrýshy 5 baqylaý kezeńinen ótetin bolady. Onyń ishinde syrtqy kıimdi dezınfektsııalyq eritindilermen zalalsyzdandyratyn arnaıy dáliz arqyly ótý eskerilgen», - dep túsindirdi Dıdar Smaǵulov.

Sonymen qatar ol talapker aıaq kıimin, keıin qolyn dezınfektsııalaıtynyn jetkizdi. Kelesi kezeńde test tapsyrýshylar termobaqylaýdan ótýi tıis. Eger dene qyzýy anyqtalǵan jaǵdaıda, oǵan kezekshi medıtsınalyq qyzmetkerler brıgadasy dereý kómek kórsetedi. Odan keıingi árketter tek mamandardyń berilgen talaptaryna saı oryndalady.

Barlyq medıtsınalyq-sanıtarlyq kezeńderden ótkennen keıin, testileý kezinde respıratorlyq nemese bir ret qoldanylatyn maskalar usynylady.

«Bir ret paıdalanylatyn maskalardy testileý barysynda aýystyrýǵa múmkindik qarastyrylǵan. Túlekter sáıkestendirýden ótedi, tekserýshi men test tapsyrýshylar arasyndaǵy araqashyqtyq saqtalady. Ár qabattaǵy dálizderde sanıtaızerler ornatylady. Aýdıtorııada balalardy otyrǵyzý keminde eki metr araqashyqty saqtaý arqyly júzege asyrylady. Bul rette aýdıtorııa únemi jeldetiledi», - dedi Ulttyq testileý ortalyǵynyń basshysy.

Aıta keteıik, UBT tapsyrý úshin túlekterden PTR-testileýden ótkeni týraly eshqandaı anyqtama talap etilmeıdi. Talapkerler tek maska taǵyp kelýi tıis.

Munymen qosa, Dıdar Smaǵulov koronavırýs juqtyrǵan túlektiń UBT-ny qalaı tapsyratynyn túsindirdi.

«Túlekter arasynda koronavırýsqa shaldyqqan jaǵdaılar bolýy múmkin. Sondyqtan UBT ótkizetin ár pýnktte kezekshi aýdıtorııa bar. Osy oraıda qajet bolǵanda bul aýdıtorııalar ashylady. Balalarda ınfektsııa bolsa, olar testini jalpy aýdıtorııadan bólek tapsyrady», - dedi ol.

Bul turǵyda ortalyq dırektory osy sharalar ókiletti organnyń kelisimi men nusqaýy boıynsha iske asyrylatynyn atap ótti. ıAǵnı, densaýlyq saqtaý salasy mamandarynyń usynysy nazarǵa alynady.

«Eger osyndaı usynystar bolsa, olar úshin UBT-ny bólek ótkizýge daıynbyz. Bizdiń mamandar arnaıy kıimder kıedi. Atap aıtqanda, UBT-ny barlyǵy tapsyratyndaı jaǵdaı jasaýǵa tyrysamyz», - dedi ol.

Bıylǵy qatań tártip

Ulttyq testileý ortalyǵy birazdan beri UBT-ǵa túlekterdiń barynsha ádil qatysýyn talap etip keledi. ıAǵnı, balalar eshbir gadjettersiz tek bilimine senip, testileýden ádil ótkenine ne jetsin. Jaqynda Úkimet otyrysynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov beınejazbany qaraý kezinde talapkerlerdiń tyıym salynǵan zattardy paıdalanǵany anyqtalsa, onda UBT nátıjesi, sonymen qatar usynylǵan bilim granty qaıtarylatynyn eskertken edi.

Testileýge kirgizý barysynda tyıym salynǵan zatpen ustalǵan túlek testileýge jiberilmeıdi jáne bıyl UBT tapsyrý múmkindiginen aırylady.

Mysaly, bizde buryn tyıym salynǵan zat aýdıtorııadan tabylǵan jaǵdaıda ǵana akt jasalyp, oqýshy testileýden shyǵarylatyn bolatyn. Al bıylǵy UBT-ny ótkizý qaǵıdatyna toqtalsaq, testileýde ǵımarattaǵy metaldy izdeıtin qurylǵy aımaǵyna deıin test tapsyratyn baladan tyıym salynatyn zat tabylǵan jaǵdaıda, onda tıisti akt jasalyp, túlek testileýge jiberilmeıdi. Bul turǵyda bıyl UBT tapsyrý múmkindiginen aıyrylady.

Sonymen qatar aýdıtorııada tyıym salynǵan zatpen ustalǵan túlektiń de testileý nátıjesi joıylyp, osy jyly UBT tapsyra almaıtyn bolady.

«Bıyl Ulttyq biryńǵaı testileýdi ótkizýdiń jańashyldyqtaryna toqtalsaq, baqylaý sharalary kúsheıtildi. Eger ǵımaratqa kirgizý barysynda tyıym salynǵan zattar, ıaǵnı smartfondar, jazba qaǵazdary jáne basqa da quraldar tabylsa, onda test tapsyrýshy emtıhanǵa jiberilmeıdi. Kez kelgen adam UBT-nyń ótýi barysyn kóre alady. Kórsetilim siltemesi UBT jaqyndaǵanda jarııalanady», - dedi D. Smaǵulov.

Onyń sózine qaraǵanda, ár aýdıtorııada beınebaqylaý ornatylady.

«Barlyq beınejazbalarǵa 25 tamyzǵa deıin taldaý júrgiziledi. UBT ótkizý qaǵıdalarynyń buzylýy anyqtalǵan jaǵdaıda, ıaǵnı kóshirý nemese basqa da áreketter baıqalsa, testileý nátıjeleri joıylady. Sonymen qatar, bilim berý grantyn taǵaıyndaý konkýrsynyń nátıjeleri de joıylýy múmkin», - dep túsindirdi ortalyq basshysy.