Ýaqtyly vaktsınatsııa qyzylshadan qorǵaıdy – qyzylordalyq maman

Qazirgi kúnderi elimizde qyzylsha aýrýy beleń alyp turǵany belgili. Vırýstyq ınfektsııalyq aýrý qandaı jaǵdaıda adamdar aarsynda kóp taralýy múmkin? Osyǵan baılanysty Kazinform Qyzylorda oblysynyń sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti basshysy Dınara Janabergenovany áńgimege tartqan edi.

- Aldymen qyzylsha aýrýynyń ereksheligine toqtala ketkenińiz artyq bolmas. Ol qandaı jaǵdaıda adamdarǵa juǵady? Odan qalaı saqtanýǵa bolady?

- Qyzylsha – qyzba, ıntoksıkatsııa, daqty-papýlaly bórtpe, enantema, konıýnktıva jáne joǵarǵy tynys joldarynyń zaqymdalýymen sıpattalady. Jedel vırýstyq ınfektsııalyq aýrý adamnan adamǵa aýa tamshysy arqyly jótelgende, túshkirgende, sóıleskende juǵady. Qyzylshamen aýyratyn adammen qysqa ýaqyt qarym-qatynasta bolǵan jaǵdaıda ekpe almaǵan adamdardyń qyzylshany juqtyrý qaýpi óte joǵary.

Qyzylsha pnevmonııa, bronhıt, entsefalıt sııaqty asqynýlarmen qaýipti. Medıtsınalyq kómekke kesh júgingende jáne qyzylshamen qatar basqa aýrýlar bolǵan jaǵdaıda ólimge ákelýi múmkin. Kataraldy qubylystarmen (qyzba, bas aýrýy, álsizdik) aýrýdyń alǵashqy belgisi jáne bórtpe paıda bolǵan kezde dárigermen keńesip, onyń barlyq usynymdaryn oryndaý kerek.

- Ony juqtyryp alýdyń alǵashqy belgisi qandaı?

- Qyzylsha aýrýy bastapqy kezeńde sýyq tııý sııaqty kórinýi múmkin. Sondyqtan dárigerge ýaqtyly barǵan jón. Jiti respıratorlyq aýrýlardyń belgisi bar balalardy mektepke deıingi uıymdar men mektepke jibermeýge keńes beremiz.

Qyzylsha aýrýy boıynsha epıdemıologııalyq ahýaldyń tek bizdiń elde emes, búkilálemde kúrdelenip otyr. Sebebi, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy ony halyq arasynda qyzylsha aýrýyna qarsy vaktsınatsııalaý barysynyń álsirep, ekpeden bas tartýshylar sanynyń artýymen baılanystyrady. Ujymdyq ımmýnıtet báseńdegen saıyn, aýrý juqtyryp alý qaýpi kúsheıe túsedi. Qaýip tobynda ekpe almaǵan, ımmýnıteti álsiz adamdar kóp.

- Dárigerler odan saqtaný tıimdi joly retinde ýaqtyly vaktsınatsııa alý qajet ekendigin aıtady. Bul jóninde pikirińiz qandaı?

- Qyzylshadan eń tıimdi qorǵaný joly – ýaqtyly vaktsınatsııa. Ol Ulttyq ekpeler kúntizbesine engizilgen, ekpe tegin jirgiziledi. Vaktsınatsııa úshin qyzylshaǵa qarsy qaýipsiz, tıimdi vaktsına qyzamyq pen parotıtke (QQP) qarsy komponentpen qosa qoldanylady. Adam óz ómirin saqtap qalýdan bas tartpaýy kerek. Ekpeniń kómegimen aýyr asqynýlardyń, múgedektikke ushyraýdyń, tipti ólimniń aldyn alýǵa bolady.

Halyqty tolyq vaktsınalaý nátıjesinde «ujymdyq ımmýnıtet» qalyptasady. Aýrýdy tasymaldaý deńgeıi tómendeıdi. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń baǵalaýy boıynsha, ımmýndaý jyl saıyn 2-3 mıllıonǵa deıin ólim jaǵdaıynyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Soǵan qaramastan, keıbir turǵyndar jalpy profılaktıkalyq sharalarǵa kóńil bólip, ózderin jáne balalaryn vaktsınatsııalaý qajettiliginen kúmándanyp qorqady. Qazaqstanda, vaktsınatsııamen qamtylýdyń úlken kólemine qaramastan, túrli sebeppen vaktsınatsııaǵa kelmeıtin halyqtyń bóligi bar. Bul ınfektsııalyq aýrýlardyń taralýyna ákelip soǵýy múmkin. Dene shynyqtyrý, sport, durys tamaqtaný jáne t.b. ımmýnıtetti kóteretini anyq. Biraq spetsıfıkalyq ınfektsııa qozdyrǵyshynan únemi qorǵaı almaıdy. Mysaly, qyzylsha aýrýynyń qozdyrǵyshymen kezdesken kezde ekpe salynbaǵan adamnyń 95%-y syrqattanýy múmkin.

Bala kezinde alǵan ekpeler ómir boıyna keıbir ınfektsııalarǵa qarsy ımmýnıtettiń negizin qalyptastyrady. Vaktsınany salǵan kezde ımmýnıtet qalyptasa bastaıdy. Qorǵaýshy antıdeneler paıda bolady. Olar ártúrli aýrý qozdyrǵyshyna jeke qarsy turady. Kezdeskende olardy jyldam álsizdendirip, aýrýdyń damýyna jol bermeıdi. Sondaı-aq, keıbir vaktsınalar belgili ýaqyttan keıin nyǵaıtýshy ekpelerdi qajet etetinin aıta ketý kerek. Óıtkeni, ýaqyt ótken saıyn ımmýnıtet álsireıdi jáne qorǵanys qabileti jetkiliksiz bolady. Mysaly, dıfterııa jáne sirespege qarsy ekpeler 16 jastan bastap árbir 10 jyl saıyn júrgiziledi. Ol alpys jasqa deıin qaıtalanyp salynady. Árbir adam vaktsına sala otyryp, ınfektsııalardan ózin ǵana emes ózgelerdi de qorǵaıtynyn túsinýi qajet. Ata-analar óz balalaryna jaýapty, budan bólek basqa da jaýapkershilikti umytpaýlary qajet. Ekpe salynbaǵan bala basqa jetkinshikterge qaýip tóndirýi múmkin. Kóptegen turǵyndardyń aqylmen sheshe bilýi kóptegen ınfektsııalyq aýrýlardyń taralýyna jaqsy toıtarys beredi.

- Qyzylsha aýrýynyń Qyzylorda oblysynda taralý jaǵdaıy qandaı? Onyń aldyn alý baǵytynda qandaı jumystar jasalýda?

- Jyl basynan beri Qyzylorda oblysynda laboratorııalyq zertteý nátıjesimen naqtylanǵan qyzylsha aýrýynyń 1182 jaǵdaıy tirkeldi. Onyń ishinde 1035 jaǵdaı 14 jasqa deıingi balalar arasynda anyqtaldy. Qyzylsha indetine shaldyqqandardyń basym bóligi aýrýǵa qarsy ekpe almaǵan. Olardyń sany jalpy syrqattanýshylyqtyń 80%-yn qurady.

Aýrýdan saqtanýdyń basty joly retinde tıisti kontıngentter arasynda qosymsha jappaı ımmýndaý 6 qarashadan bastaldy. Nátıjesinde 20834 adam qyzylshaǵa qarsy ekpe aldy. Onyń ishinde 6-11 aılyq balalar sany – 5306, 2-4 jas aralyǵyndaǵy balalar úlesi – 14758, medıtsınalyq qyzmetkerler kórsetkish i– 665 adamdy qurady. Immýndaý sharasy áli de jalǵasyp jatyr.

- Áńgimeńizge raqmet.