Túrkistandyq ǵalymdar Golland qyzǵaldaǵynyń eksklıýzıvti túrlerin ósirip jatyr
TÚRKІSTAN. KAZINFORM – Búginde Túrkistan óńiri respýblıkadaǵy qyzǵaldaq alǵash gúldeıtin mekenge aınalyp keledi. Qazir de dala gúlderi qaýyzyn ashyp tur.
Qoja Ahmet ıAsaýı atyndaǵy halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń botanıkalyq baǵynda qyzǵaldaqtyń 40-qa jýyq túri ósirilip jatyr. Ǵalymdar qolǵa alǵan bastama aıasynda dala gúlderin jan-jaqty zerttep, tuqymyn saqtap qalý mindeti tur.
Jalpy, oqý ornynyń aýmaǵyndaǵy jylyjaı «Qazaqstanda qyzǵaldaqtyń bastapqy materıaldar kollektsııasyn jasaý, eksklıýzıvti túrleri men sorttaryn kóbeıtý men ósirýdiń ınnovatsııalyq tehnologııasyn ázirlep qoldanysqa engizý» jobasy boıynsha salynǵan. Basty maqsat - qyzǵaldaqtyń perspektıvti, jersindirilgen túrleri men sorttaryn óndiriske engizý, selektsııa úshin bastapqy materıaldar kollektsııasyn jasaý, jedel kóbeıtýdiń tıimdi ádisterin qarastyra otyryp Qazaqstannyń gúl ósirý salasyn damytý bolyp tabylady.
Búginde munda bıologııa kafedrasynyń ǵalymdary qyzǵaldaqtyń jabaıy ósetin túrleri men mádenı suryptarynyń toptamasyn jasaý boıynsha zertteý jumystaryn júrgizýde. Joba jetekshisi Nurdana Salybekovanyń aıtýynsha, qyzǵaldaq qazaqtyń brendi bolyp qalyptasýy úshin áli de kóptegen ǵylymı zertteýler júrgizilýi qajet.
«Qazirgi ýaqytta búkil álem Qazaqstan qyzǵaldaqtyń tarıhı otany ekenin moıyndady, biraq onyń kóptegen tabıǵı popýlıatsııalary teris antropogendik áserge baılanysty joıylyp ketý qaýpi bar. Qyzǵaldaqtardyń tabıǵı jańarýy óte uzaq protsess. Sebebi, gúldi ósimdikti tuqymnan alý úshin 3-4 jyldan 7 jylǵa deıin ýaqyt qajet. Biz jergilikti aýa-raıyna beıimderin jáne suranysqa ıelerin iriktep, arnaıy kóbeıtýdi josparlap otyrmyz. Ol óte qıyn jumys. Bul jumystardy bastaǵanymyzǵa úsh jyl boldy. Sondyqtan qyzǵaldaqtyń qazaqstandyq suryptaryn irikteý úshin bastapqy materıaldar toptamasyn jasaý qazirgi zamanǵy bıologııalyq ǵylymnyń ózekti mindeti bolyp tabylady» - deıdi joba jetekshisi.
Botanıkalyq baqta bıylǵy jyly qyzǵaldaqtyń 15 surypynyń 9000 danasy egildi. Al, ótken jyly 600 badanasy otyrǵyzylǵan. Olardyń ishinde «Tulipa Curry», «Tulipa Royal Virgin», «Tulipa Sweet Rosy», «Tulipa Novi Sun» sekildi eksklıýzıvti túrleri bar. Sondaı-aq, jabaıy qyzǵaldaqtar toptamasynyń ishinde «Jalǵan qosgúldi qyzǵaldaq», «Túrkistan qyzǵaldaǵy», «Tik sabaqty qyzǵaldaq», «Tórt japyraqty qyzǵaldaq», «Lemmers qyzǵaldaǵy», «Býze qyzǵaldaǵy», «Bem qyzǵaldaǵy», «Zınaıda qyzǵaldaǵy» bar. Sonymen qatar, botanıkalyq baqtyń bazasynda «Qazaqstan», «Astana» atty suryptar da bar. Olardy Qazaqstanǵa Gollandyq selektsıonerler tartý etken.
«Jalpy jobany 2019 jyly ýnıversıtet basshylyǵymen qoldaýymen aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, professor A.Apýshev pen bıologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent B.ıÝsýpov uıymdastyrǵan bolatyn. Alǵashynda qyzǵaldaqtyń 3 myń danasyn ósirgen jylyjaı kólemi qazir ulǵaıdy. Onda 9 myń eksklıýzıvti Gollandııalyq qyzǵaldaq gúldep tur.
Qyzǵaldaqtardy kóbeıtýdiń ınnovatsııalyq tehnologııasy boıynsha ǵylymı zertteýler júrgizilýde. Sonymen qatar, Qarataý ormanshylyǵy men Іle-Alataý ulttyq tabıǵı parkinde arnaıy zertteý úleskerleri qurylyp, jumys istep jatyr» - dedi Nurdana Salybekova.
Búginde Túrkistan óńiri respýblıkadaǵy qyzǵaldaq alǵash gúldeıtin mekenge aınalyp keledi. Qazir de qaýyzyn ashyp tur. Ǵalymdar da qajetti zertteýdi júrgizip jatyr. Bul iske bılogoııa kafedrasynyń stýdentteride kómektesedi. Bolashaq ǵalymdar teorııa júzinde alǵan bilimderin tájirıbemen ushtastyrady.
«Qyzǵaldaqtardy ósirýdiń sheteldik tehnologııasynyń skrınıngi jáne olardyń naqty topyraq-klımattyq jaǵdaılarǵa, ásirese ashyq topyraqta beıimdelýi Qazaqstannyń básekege qabiletti gúl ósirý sharýashylyǵynyń qalyptasýyna yqpal etetin bolady. Evropadaǵydaı 9 gradýsta ósirý tehnologııasy bizdiń óńirge sáıkes kelmeıdi. Sondyqtan bizdiń aımaq úshin qyzǵaldaq ósirý tehnologııasynyń negizgi tásilderi zerttelýde. Atap aıtar bolsaq, temperatýralyq, ylǵaldylyq, topyraq jaǵdaıy erekshelikteri úshin ósirýge qolaıly sorttardyń usynymdary jasalýda» - deıdi joba jetekshisi Nurdana Salybekova.
