Túrkistandaǵy kıeli jer jeke kásipkerdiń tabys kózine aınalǵan
TÚRKІSTAN. KAZINFORM — Túrkistandaǵy Aqmeshit úńgirin jeke sharýa qojalyǵy kóp jyldan beri zańsyz ıelenip kelgen. Bul týraly óńirdegi Báıdibek aýdany ákiminiń baspasóz qyzmeti habarlady.
— «Aqmeshit» úńgiri «Asqar ata» sharýa qojalyǵyna tıesili jer aýmaǵynda ornalasqan. Atalǵan jer telimi 2016 jylǵy 10 maýsymdaǵy Báıdibek aýdany ákimdiginiń № 225 qaýlysy negizinde, Kókterek aýyldyq okrýgindegi «El-Nur-G» JShS-ge tıesili jer kóleminen osy sharýashylyqtyń kelisimine sáıkes 99,1 ga (34,0 ga egistik, 1,1 ga sýarmaly jáne 64,0 ga jaıylym) jer telimi «Asqar ata» sharýa qojalyǵyn júrgizý úshin uzaq merzimge jer paıdalaný quqyǵymen 10 jylǵa jalǵa berilgen, — deıdi olar agenttik tilshisiniń saýalyna bergen jaýabynda.
QR «Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly» Kodeksine sáıkes, qojalyqqa tıesili aýmaqta ornalasqan jer asty qoınaýyn paıdalaný úshin jergilikti ákimdik pen sharýashylyq arasynda arnaıy kelisimshart jasalýy kerek. Bul kelisimsharttyń negizgi maqsaty — jer qoınaýyn paıdalaný quqyǵyn resmı túrde belgileý.
— Aýdan ákimdigi «Asqar ata» sharýa qojalyǵymen «Aqmeshit» úńgirin paıdalaný jóninde eshqandaı kelisimshartqa turmaǵan. Osy kúnge deıin zańsyz paıdalanyp kelgen, — deıdi jaýaptylar.
Bul jerge qatysty zańsyzdyq munymen bitpeıdi. Jer telimi aýyl sharýashylyǵy maqsatynda jalǵa berilgen, ıaǵnı qojalyq ony tek egin egý, mal baǵý sııaqty jumystar úshin paıdalanýy kerek edi. Alaıda, shart talaptary buzylyp, jer kásipkerlik maqsatta qoldanylǵan. Naqtyraq aıtsaq, sharýashylyq jalǵa alynǵan jerdi týrıstik ne ózge de kommertsııalyq qyzmet úshin paıdalanǵan.
— 2024 jylǵy 22 shildesinde Báıdibek aýdany ákimdiginiń memleket muqtajy úshin alyp qoıýǵa baılanysty jer ýchaskesin nemese ózge de jyljymaıtyn múlikti májbúrli ıelikten shyǵarýdyń bastalýy týraly № 218 qaýlysy shyǵaryldy. Odan ári, 2024 jylǵy 25 shildede № 139 shyǵys nómirimen jer teliminiń ıesine habarlama jiberilgen. Qaýly zańdy tirkelgen kúnnen bastap úsh aı, ıaǵnı 2024 jylǵy 20 qazannan keıingi merzimge bekitilip, sol jyly 29 qazanda sotqa joldanǵan. Biraq, sotqa joldanǵannan keıin kemshilik anyqtalyp, qujattar eki ret keri qaıtarylǵan. 2025 jylǵy 28 qańtarda úshinshi márte Túrkistan oblysynyń mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq soty uıǵarym etip, sot otyrysy 2025 jylǵy 10 aqpan kúni ótkizildi. Biraq usynylǵan qujattardyń tolyq bolmaýyna baılanysty taǵy keri qaıtaryldy, — deıdi ákimdik qyzmetkerleri.
Aıta keteıik, Aqmeshit úńgiri QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń 2021 jylǵy 27 qazandaǵy № 332 buıryǵymen respýblıkalyq týrıstendirý kartasyna engizilgen. Sonymen qatar, 2023 jyldan beri oblystyq jergilikti mańyzy bar tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń memlekettik tiziminde bar. Soǵan sáıkes úńgirdiń syzbasy jasalyp, 9,95 gektar jer qorǵaý aımaǵy retinde zańmen bekitilgen. Demek, bul — osy belgilengen aýmaqta memleket tarapynan bekitilmegen kez kelgen qurylys túrine tyıym salynady degen sóz. Alaıda, aýmaqty zańsyz ıelenip otyrǵan kásipker bul talaptarǵa da qulaq aspaǵan.
— Ońtústik Qazaqstan oblysynyń mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq sotynyń 2017 jylǵy 20 qarashadaǵy № 00.17.5165-2/4446 sheshimimen «Aqmeshit» úńgirindegi «Asqar ata» sharýa qojalyǵynyń óz betimen salynǵan qurylystardy májbúrlep buzý týraly sheshim shyqqan. Atap aıtqanda, kadastrlyq nómiri 19-286-034-203 jer teliminde 1 qabatty tik tórtburyshty, eni — 8 metr, uzyndyǵy — 9 metr, irgetasy quımaly betonnan, qabyrǵasy shlak bloktan qalanǵan turǵyn úı, 5–9 metr ashana, uzyndyǵy — 400 metr, eni — 1,20 metr jaıaý júrginshiler jolaǵy, uzyndyǵy — 28,5 metr, eni — 1,20 metr temir saty, 5–3 metr eki ájethana qurylys nysandaryn buzý jóninde sheshim shyqqan. Alaıda, sheshim kúshinde bolǵanymen, qurylys nysandary buzylmaǵan, — deıdi mamandar.
Dál osy máselege qatysty Ulasbek Sádibekov kúni keshe depýtattyq saýal joldaǵan edi. Májilistiń jalpy otyrysynda usynystaryn aıtty.
— Eń aldymen, kıeli oryndardy jergilikti kommýnaldyq mekemelerge kútip-ustaýǵa berýdi usynamyn. Árıne, bul tarıhı nysandardyń jyl saıyn aǵymdaǵy jóndeýden ótip, aýlasynyń taza turýyna, kógaldandyrylýyna úlken múmkindik týǵyzady. Ekinshiden, QR «Jer týraly» Kodeksi men QR «Tarıhı-mádenı mura obektilerin qorǵaý jáne paıdalaný týraly» Zańdaryna ózgeris engizý qajet. Atap aıtqanda, tizimge engen tarıhı-mádenı mura obektileri memleket ıeligine ótýi tıis degen normalardy zańda naqtylap, jerimen birge tolyq qabyldanatyn tolyqtyrýlar engizýdi suraımyn. Úshinshiden, týrıster men zııaratshylardyń esebin júrgizip, olardan túsken qarjyny arnaıy ashylǵan qorǵa qabyldaý qajet. Árbir nysannan túsken qarjy sol jerdiń qajettilikterin óteýge jumsalýy tıis, — dedi ol óz sózinde.
Báıdibek aýdanynyń Qurmetti azamaty Jambyl Baıǵonov ta pikir bildirdi. Ol depýtattyń usynysy óte oryndy ekenin aıtady.
— Ol jerdi memleketke qaıtarý úshin QR «Jer týraly» Kodeksiniń 84-baby bar. Menińshe, sol bapty kúsheıtý kerek. Ony qaıtarý protsesi óte sozylyp ketedi. 1 jyl buryn biz olarǵa eskertý jasaýymyz kerek. Odan keıin materıaldardy sotqa daıyndaý kerek. Ózderińiz bilesizder, áýeli birinshi satydaǵy sot, sodan soń apellıatsııalyq, keıin kassatsııalyq sot bolady. Osy protsesterdiń bári bitkenshe, 2 jyldyń kólemi ketedi. Mundaı jaǵdaıda ol jerde týrızm qalaı damýy múmkin? Týrızm damýy úshin birinshi kezekte tarıhı mura obektilerimizdi daıyndaýymyz kerek. Depýtat Ulasbek Sádibekovtiń usynysy óte durys. Birinshiden, «Jer týraly» kodekstiń baptaryna tarıhı-mádenı muralardy memleket ıeligine qaıtarý jónindegi qysqa merzimdi tártipke qatysty usynystardy daıyndaý kerek. Zańǵa ózgeris engizý qajet dep esepteımin, — deıdi zeınetker.
Esterińizge sala keteıik, buǵan deıin Almatynyń qaýipti taýly aımaǵynda zańsyz úsh qabatty úı salynǵanyn jazǵan edik.
Odan bólek Abaı oblysynda 64,2 myń gektar paıdalanylmaǵan jer memleket menshigine qaıtaryldy.