Túrkistan oblysynda qýańshylyq: egistik kúıip, mal azyǵy qymbattady
TÚRKІSTAN. KAZINFORM — Túrkistan oblysynda uzaqqa sozylǵan qýańshylyq saldarynan egistik alqaptary kúıip, sharýalar shyǵynǵa batyp jatyr.
Oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń málimetinshe, 49,8 myń gektar egis alqaby zardap shekken. Bul — jalpy egilgen 355,2 myń gektardyń 14 paıyzy. Qazir anyqtaý jumystary jalǵasyp jatyr.
Kóktemgi egis naýqany barysynda bul jaǵdaı birneshe aýdandaǵy sharýalardy tyǵyryqqa tiredi.
Ásirese Báıdibek (25,2 myń ga), Ordabasy (6,7 myń ga), Túlkibas (5,2 myń ga), Tólebı, Arys, Saryaǵash jáne Sozaq aýdandarynyń egistikteri qatty zardap shekken.
— Bıylǵy qýańshylyqty jergilikti atqarýshy organdar, qoǵam belsendileri men nesıe uıymdarynan arnaıy mobıldi jumys toby qurylyp, zertteý sharalaryn júrgizip jatyr. Ótken jyldyń kúz aılarynda egilgen jáne kóktem aılarynda egistigin merzimine sáıkes azyqtandyrǵan sharýalar jaqsy ónim alady dep kútilip otyr. Al, agrotehnıkalyq sharalardy tolyq júrgizbegen sharýalar ónim almaýy da múmkin. Degenmen, bıyl aýa raıynyń jaýyn-shashynsyz qurǵaq bolýyna baılanysty dándi jáne maıly daqyldardan josparlanǵan ónimniń alynbaý qaýpi joǵary bolyp tur, — delingen aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń aqparatynda.
Mal azyǵy qymbattady
Jaıylymǵa da shóp shyqpaı, mal azyǵyn daıyndaý qıynǵa soǵyp otyr. Bıyl oblys boıynsha 4,3 mln tonna jemshóp daıyndaý josparlanǵanymen ázirge 57,1 myń tonna ǵana jınalǵan.
Shóptiń baǵasy byltyrǵy jylmen salystyrǵanda qymbattaǵan. Sharýalardyń kelisimi boıynsha ár óńirde ártúrli baǵada satylyp jatyr.
— Árıne, bul qýańshylyq sharýalardyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıynyń tómendeýine alyp keledi. Sonymen qatar, mal ósirip jatqan sharýalarǵa áserin tıgizetini belgili. Bul birinshi kezekte mal azyǵynyń ósýi men ettiń baǵasynyń kóterilýine óz septigin tigizbeı ketpeıtini aıan, — dedi basqarma ókilderi.
Sýdy únemdemese, jaǵdaı qıyndaıdy
Sý tapshylyǵynyń aldyn alý úshin oblysta sý únemdeý tehnologııalary belsendi túrde engizilip jatyr. 2023 jáne 2024 jyldary 55 myń gektar jerge tamshylatyp jáne jańbyrlatyp sýarý júıesi engizilgen.
Jyl sońyna deıin bul kórsetkishti 59 myń gektarǵa jetkizý kózdelip otyr. Al, 2030 jylǵa qaraı óńirde sý únemdeý tehnologııalaryn 216,3 myń gektarǵa engizý qarastyrylǵan.
Sý tapshylyǵy qatty seziletin Jetisaı, Maqtaaral jáne Shardara aýdandarynda jospardan tys 8 myń gektar jerge sý únemdeý tehnologııasy engizilip jatyr.
Sonymen qatar, Otyrar aýdanyndaǵy maqta sharýashylyǵyna qytaılyq kompanııa arqyly 32 myń gektarǵa jańa tehnologııa engizý jumysy bastalǵan.
Qazir oblysta jalpy syıymdylyǵy 8,8 mlrd tekshe metr 42 sý qoımasy bar. Alaıda bıylǵy qýańshylyq saldarynan olardyń da tolýy orta eseppen 60 paıyzdan aspaı otyr.
Osyǵan baılanysty jańa sý qoımalaryn salý jáne eski nysandardy qaıta jańǵyrtý jobalary qolǵa alynǵan. Atap aıtqanda, «Báıdibek ata», «Boraldaı», «Qaraqýys», «Iqan sý» sekildi strategııalyq mańyzy bar jobalar ázirlenip jatyr.
Atalǵan jobalar tolyq iske asqan jaǵdaıda «Bógen» sý qoımasyna qosymsha 120,3 mln tekshe metr aǵyn sý jetkiziledi. Bul Túrkistan qalasy aýmaǵyndaǵy óńirlerde aǵyn sý máselesin túbegeıli sheshedi.
Sý resýrstaryn basqarý isine halyqaralyq qarjy tartý da kózdelgen. «Islam damý banki» arqyly alǵashqy kezeńde quny 73,6 mlrd teńgege 14 joba qarjylandyrylady. Al, ekinshi kezeńde 120 jobaǵa jobalaý-smetalyq qujattama ázirlenedi.
Jalpy 25 sý qoıma, 1 sý rettegish, uzyndyǵy 4265,4 shaqyrymdy quraıtyn 269 kanaldardy kúrdeli jóndeýden ótkizý nátıjesinde sý nysandarynyń tozý kórsetkishi 76 paıyzdan 50 paıyzǵa tómendeıdi.
Bul jobalar júzege assa, qosymsha 400 myń gektar sýarmaly jerge sý jetkizý múmkindigi paıda bolady.
Sharýalardyń nesıesin shegerý usynylyp otyr
Búgingi tańda dándi jáne maıly daqyl ekken agroqurylymdardyń 1,4 mlrd teńge kóleminde bereshegi bar.
Osyǵan baılanysty «Keń dala» baǵdarlamasy arqyly alynǵan nesıeni bir jylǵa shegerý máselesi qaralyp jatyr.
Sondaı-aq «QazAgroQarjy» jáne «Agrarlyq nesıe korporatsııasy» arqyly alynǵan lızıngtik qarjylardyń tóleý merzimin de uzartý boıynsha Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine oblys ákimdiginen usynys hat joldanǵan.
Turǵyndar kún saıyn tasattyq berip jatyr
Jýyrda Májilis depýtaty Ulasbek Sádibekov Úkimetke óńirdegi qýańshylyqtyń saldaryn aıtyp depýtattyq saýal joldady.
— Aldaǵy ýaqytta da aýa raıy qolaısyz bolady. Bul, óz kezeginde, aýyl sharýashylyǵy taýar óndirýshileriniń áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyǵyna keri áser etetini anyq. Sondaı-aq, aýdandarda ózen-bógetter deńgeıiniń tómendeýi baıqalady. Ásirese, Sozaq pen Báıdibek aýdandarynda jaýyn-shashynnyń azaıýy men jer asty sýy deńgeıiniń tómendeýi — tirshiliktiń tutqasyn ustaǵan sharýalarǵa úlken qıyndyq týǵyzyp otyr. Búginde jergilikti turǵyndar kún saıyn tasattyq berip, jaratýshydan jańbyr surap otyr, — dedi Ulasbek Sádibekov.
Depýtat qýańshylyqtan zardap shekken aýdandarda tótenshe jaǵdaı rejımin jarııalaý múmkindigin qarastyrýdy jáne qýańshylyq zardaptaryn eńserýge baǵyttalǵan arnaıy óńirlik baǵdarlama qabyldap, onyń aıasynda ǵylymı negizdelgen agroekologııalyq sheshimderdi júzege asyrýdy usyndy.
Sondaı-aq, ońtústiktegi sharýalar «Agrarlyq nesıe korporatsııasy» AQ tarapynan aýdandardaǵy nesıe seriktestikterine qoıylatyn talaptardy ońtaılandyrýǵa, jaýyp tastaǵan nesıe jelisin qaıta ashýǵa yqpal etýdi surady.
— Jergilikti deńgeıde bul máseleni sheshýge tyrysýda, alaıda jaǵdaı respýblıka kóleminde qoldaý kórsetýdi qajet etedi. Bul másele — bir óńir ǵana emes, búkil eldiń azyq-túlik qaýipsizdigine tikeleı áser etetin ózekti másele, sondyqtan oń sheshilýine yqpal etýińizdi suraımyn, — dedi depýtat.
Aýyl sharýashylyǵyna aıtarlyqtaı úles qosyp otyrǵan Túrkistan óńiri úshin sý tapshylyǵy men qýańshylyq — tek bir maýsymnyń emes, júıeli túrde sheshýdi qajet etetin kúrdeli másele.
Osylaısha sý únemdeý tehnologııasyn keńinen engizip, ınfraqurylymdy jańartý — ýaqyt kúttirmeıtin mindetke aınalyp otyr.
Aıta keteıik, budan buryn Túrkistan oblysynda 896 myń gektarǵa aýyl sharýashylyǵy daqyldary egiletinin jazǵan bolatynbyz.