Túrkııanyń medıtsınalyq týrızm salasynan ne úırenýge bolady? (FOTO)

ASTANA. QazAqparat - Ozyq elderdiń kóbi qatty damytqan baǵyttyń biri - medıtsına, sonyń ishinde, medıtsınalyq týrızm. Qazir álemniń 50 eli bul baǵyttyń damýyn memlekettik saıasatpen bir deńgeıge qoıady. Al, QR Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrliginiń zertteýi - Qazaqstanǵa kelip emdelý Eýropaǵa baryp em izdeýden áldeqaıda arzan ekenin kórsetken. Árıne, bul rette, medıtsınalyq qyzmetterdiń túrin, sapasy men sońǵy nátıjesin de eskerý kerek. Jalpy, medıtsınalyq týrzım - Qazaqstannyń endi-endi bilek sybana kirisken salasy bolǵandyqtan, halyqaralyq tájirıbeni eskerý, medıtsına boıynsha berik seriktesterimizdiń syn-pikirin tyńdaý óte ózekti.

Bul rette,  Túrkııa memleketi -  ózindegi medıtsınalyq týrızmniń  áleýeti boıynsha kóshbasshy elderdiń sońynda emes. Sondyqtan, reti túsken soń, Túrkııa Respýblıkasy Antalııa oblysy  densaýlyq saqtaý basqarmasynyń jetekshisi, halyqaralyq deńgeıde aty belgili maman Ýnal Hýnýr myrzamen suhbattasyp, «Túrkııanyń medıtsınalyq týrzımnen ne úırenýge bolady?» degen suraqtyń jaýabyn izdedik.

- Ýnal myrza, aldymen myna suraqqa jaýap berińizshi: medıtsınalyq týrzım el ekonomıkasyna qalaı yqpal ete alady?

- Naqty Túrkııany alatyn bolsaq, sońǵy on jylda Túrkııanyń medıtsına júıesi aımaqtyq tutynýshylardy ǵana emes, álemniń ár túpkirinen keletin tutynýshylardy qanaǵattandyra alatyn medıtsınalyq qyzmetterdiń strategııalyq ornyna aınaldy. Elimiz densaýlyq saqtaý júıesinde birqatar reformalar júrgizgen soń, bul sala órge basty da memlekettiń negizgi kiris kózine aınaldy. Jyl saıyn Túrkııaǵa keletin 40 mln týrıstiń keminde 300 myńy, kóbine, Azııa jáne poskeńestik elderden keletin týrısterdiń kóbi syrqatyna demeý izdep keledi eken. Bizdiń elimizdegi medıtsınanyń osylaı órkendeýiniń qupııasyn ashaıyn. Eń aldymen aıtarym, Túrkııanyń medıtsınalyq týrızmi «AVSE» qaǵıdasynyń aıasynda damı bastady. Bul jerde:

A degenimiz  - Availability, ıaǵnı, vızasyz rejım, qoljetimdi medıtsına;  

B degenimiz - Be ethical, ıaǵnı, etıkalyq erejeler (Elimizdiń  densaýlyq saqtaý mınıstriligi naýqastardyń quqyqtary týraly ereje bekitti);

C degenimiz - Continuity, ıaǵnı, úzilissiz qyzmet kórsetý. Bizdiń elimizge kelip emdelgen azamatty osyndaǵy dárigerler naýqas eline  oralǵan soń da qashyqtyqta konsýltatsııa berip otyrady:

E degenimiz - Economic, ıaǵnı bizdiń medıtsına qarjy jaǵynan qoljetimdi.

Mine, osylaısha, Túrkııanyń medıtsınalyq týrzımnen memleket bir jylda 3 mlrd dollar paıda kórip otyr.

- Sonda álgi 300 myń týrıst qandaı dertke daýa izdep keledi?

- Eń kóp qaralatyn naýqastar onkologııalyq aýrýlar men júrek aýrýlaryna em izdep keledi. Sondaı-aq, kóz aýrýlary men neırohırýrgııa boıynsha da suranys joǵary. Al, eń birinshi qatarda turǵan qyzmet - organdardyń transplantatsııasy. Jylyna 3,5 myńnan astam osyndaı operatsııa jasaımyz.

- Qazaqstanda qazir ózektenip turǵan bir másele - dárigerdiń qaǵazbastylyǵy. Naýqasty tekserýden buryn, qalyń qaǵaz toltyrý kerek. Sizderde bul máseleniń jaıy qalaı?

 - Joǵarydaǵy reformalardyń aıasynda Túrkııa naýqastardyń medıtsınalyq kartasyn qaǵazǵa toltyrýdan múlde bas tartty.  Qazirgi tehnologııalyq júıeniń arqasynda árbir naýqastyń aýrýy týraly tarıh, qoldanǵan em-sharalar, emdelgen ýaqyttary men farmatsevtıkalyq málimetteri onlaın-rejımde  «e-devlet» ( Qazaqstandaǵy «e-gov.kz» portalynyń balamasy -agenttik) portalynda saqtalyp turady. Osylaısha, kez kelgen adam densaýlyǵyn osy saıt arqyly «qadaǵalap» otyrady jáne kerek dárigerine tirkele alady.  Taǵy bir qyzyq tájirıbemizdi aıtyp bereıin. Bizde «elektrondy retsept» degen uǵym bar. ıAǵnı, naýqasty teksergen dáriger oǵan zertteý qorytyndysyna saı elektrondy kod beredi. Naýqastyń qalaýy boıynsha ol kodty uıaly telefonyna jiberýge bolady. Al, gadjet qoldanbaıtyn adam bolsa, qaǵazǵa jazyp beremiz. Osy elektrondy kodty dárihanaǵa kórsetseńiz jetkilikti, dárihana qyzmetkeri kerek dárini beredi, ıaǵnı, sizge birneshe dáriniń atyn jattap, nemese qaǵazǵa jazdyryp júrýdiń qajeti joq. 

- Múmkindigi shekteýli azamattar men qarııalarǵa qandaı qoldaý bar?

- Dál qazir múmkindigi shekteýli azamattar men qarııalar úshin úıinde otyryp-aq óz densaýlyǵyn qadaǵalaı alatyn elektrondy apparattardy damytyp jatyrmyz. ıAǵnı, olar úıinde otyryp qan qysymyn, qant deńgeıin, qannyń ózge de kórsetkishterin ózderi tekere alady. Elektrondy apparattyń arqasynda naýqastyń osy analızderi avtomatty túrde emdeýshi dárigerine keledi. Dáriger analızderge alańdasa, adamdy shaqyrtyp emdeı bastaıdy, al bári durys bolsa, qashyqtyqta otyryp, dári-dármegin jazyp beredi. Biraq, apparattyń quny 35-40 myń dollar shamasynda. Sondyqtan, qazir mundaı apparat erekshe kútimdi qajet etetin naýqastarda bar.

- Ýaqyt tapshylyǵyna qaramastan Túrkııanyń mol tájirıbesi týraly mol aqparat bergenińizge raqmet!

P.S: Materıal Jerortateńiz aımaǵyn damytý men tanytý jónindegi memlekettik agenttiktiń (BAKA - Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı) jáne Álem jáne Túrkııa boıynsha emdelý sharalaryn uıymdastyratyn halyqaralyq táýelsiz Remed Assistance kompanııasynyń kómegi negizinde ázirlendi.