Tsıfrlyq ǵasyr – baılanys kóp, biraq jalǵyzdyq ta artty

ASTANA. KAZINFORM – Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń Áleýmettik baılanystar jónindegi komıssııasy jarııalaǵan jahandyq esepte jalǵyzdyq qoǵamdyq densaýlyqqa tónetin eleýli qaýip retinde tanyldy. 

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDSU) málimetinshe, álemde ár saǵat saıyn jalǵyzdyqpen baılanysty sebepterden shamamen 100 adam kóz jumady. Bul jylyna 871 myńnan astam adam degen sóz.

Jalǵyzdyq kez kelgen jastaǵy adamǵa áser etýi múmkin, degenmen eń osal top – jasóspirimder, jastar jáne tabysy tómen nemese ortasha elderdiń turǵyndary. Derekterge sáıkes, 13 pen 29 jas aralyǵyndaǵy jastardyń 17–21%-y jalǵyzdyqty únemi sezinedi. Bul másele ásirese jasóspirimder arasynda óte ózekti. Tabysy tómen elderde jalǵyzdyq deńgeıi 24%-ǵa jetse, bul tabysy joǵary elderdegiden eki ese kóp (shamamen 11%).

— Búgingi zamanda sheksiz baılanys múmkindikterine qaramastan, oqshaýlaný men jalǵyzdyqqa ushyraıtyn adamdar kóbeıip barady. Jalǵyzdyq pen áleýmettik oqshaýlaný adamǵa, otbasyna jáne tutas qoǵamǵa zııan keltiretin qubylystar. Eger biz esh áreket jasamasaq, bul jaǵdaı densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne eńbekpen qamtý salalaryndaǵy shyǵyndardy arttyra otyryp, qoǵamǵa mıllıardtaǵan shyǵyn keltire beredi, — dedi DDSU Bas dırektory Tedros Adhanom Gebreıesýs.

Zertteý avtorlarynyń aıtýynsha, áleýmettik baılanys adam ómiriniń barlyq kezeńinde densaýlyqqa oń áser etedi. Olar aǵzadaǵy qabyný protsesterin azaıtyp, aýyr syrqattar qaýpin tómendetedi, psıhıkalyq saýlyqty qoldap, merziminen buryn ólimniń aldyn alady.

Al jalǵyzdyq ınsýlt, júrek-qan tamyrlary aýrýlary, dıabet, kognıtıvtik buzylystar men merziminen buryn ólim qaýpin arttyrady. Sondaı-aq olar adamnyń psıhoemotsıonaldyq jaı-kúıin nasharlatyp, depressııaǵa shaldyǵý múmkindigin eki esege arttyrady. Bul jaǵdaılar mazasyzdyq buzylystarynyń, ózine zııan keltirýdiń jáne sýıtsıdtik oılardyń paıda bolýyna da yqpal etýi múmkin.

Aıta ketelik DDU klımat pen densaýlyqqa qatysty jańa komıssııa qurǵan edi.