Tórt Olımpıadaǵa qatysqan tuńǵysh qazaq (FOTOREPORTAJ)
Alaıda, tórtjyldyq dodadan júldesiz oralǵan keıbir sańlaqtardyń saǵy synyp, kelesi básekege barýdan bas tartatyny, tipti, sportpen bir jola qosh aıtysyp ketetinderi qanshama?! Olar ýaqyt óte kele halyqtyń nazarynan tys qalyp qoıyp jatady.
Al jigerin tasqa janyp, alǵan betinen qaıtpaı, bir emes, birneshe Olımpıadanyń kórigin qyzdyrǵan qyz-jigitterimiz saýsaqpen sanarlyq. Mine, osyndaı azamattardyń biri – Táýelsizdik tańy atqaly beri tórt birdeı Olımpıadada óner kórsetken qazaqtyń qaısar uly Qaısar Nurmaǵambetov.
Ol – baıdarka men kanoeda eskek esý sportynan halyqaralyq dárejedegi sport sheberi. 1996 jylǵy Atlanta (AQSh), 2000 jylǵy Sıdneı (Avstralııa), 2004 jylǵy Afıny (Grekııa), 2008 jylǵy Beıjiń (Qytaı) Olımpıada oıyndaryna qatysqan. Doha jáne Bangkok qalalaryndaǵy jazǵy Azııa oıyndarynyń chempıony. Birneshe dúrkin Qazaqstan chempıony.
Búginde ol atalmysh sport túrinen memlekettik jattyqtyrýshy qyzmetin atqaryp júr. Jaqynda «QazAqparattyń» redaktory Qaısar Elýbaıulymen áńgimelesip qaıtqan edi.
– Qaısar Elýbaıuly, sizdeı tórt Olımpıadaǵa qatysqan qazaq azamaty bar ekenin kópshilik bile bermeıtin kórinedi. Ózińizdi oqyrmanǵa qaıta tanystyryp ótseńiz...
– Men 1977 jyly qoınaýy kenge tolǵan Jezqazǵan qalasynda dúnıege kelgenmin. Baıdarka men kanoeda eskek esý sportynan ulttyq quramaǵa 1995 jyly qabyldandym. Ulttyq quramaǵa ilikkennen keıin kóptegen jarystarda óner kórsete bastadym. Eń bastysy, tórtjyldyq dodalardan 3 jazǵy Azııa oıyndaryna, 4 jazǵy Olımpıada oıyndaryna qatystym. Birinshi Jazǵy Azııa oıyndaryna toqtalsam. 1998 jyly Taılandta ótken XIII jazǵy Azııa oıyndarynda 1 altyn, 1 kúmis medal, 2002 jyly Býsanda 1 kúmis, 1 qola medal, 2006 jyly Dohada ótken Azııa oıyndarynda 1 altyn oljalap qaıttym. Kóptegen halyqaralyq dodalardan júldeger atandym. Al Olımpıada oıyndaryna kelsek, qatysqandarym – 1996 jyly Atlantada (AQSh), 2000 jyly Sıdneıde (Avstralııa), 2004 jyly Afınyda (Grekııa) jáne 2008 jyly Beıjińde (Qytaı) ótken alaman dodalar. Ókinishke qaraı, Olımpıada oıyndarynda jolym bolmady. Júlde buıyrmady.
– Osy tórt Olımpıadaǵy eń joǵary kórsetkishińizdi esińizge túsire ketseńiz?
– Ókinishke qaraı, aýyz toltyryp aıtatyndaı jetistikke qol jetkize almadym. Bar bıikten kóringenim – Sıdneı Olımpıadasynda 11-orynǵa turaqtaǵanym.
– Sporttyń bul túrine qashan, qalaı keldińiz?
– Bul sporttyń tabaldyryǵyn 11 jasymda, mektep qabyrǵasynda júrgenimde attaǵanmyn. Mektebimizge baıdarka men kanoeda eskek esý sportynan bir bapker kelip, «sporttyń osy túrimen aınalysamyn degenderiń maǵan tirkelińder» dedi. Ol kezde kóńilimiz alyp ushyp turǵan jas bala edik. Birden kelisim berip, alǵashqy jattyǵýǵa kirisip kettim. Sol kezde úlken sportshy bolamyn dep oılaǵan joqpyn. Sýdyń betinde, kúnniń astynda oınaǵanǵa máz bolyp júrdik. Biraq, ol bapkermen 2 jyldaı ǵana ýaqyt jumys istep, bir sebepterge baılanysty arada biraz ýaqyt jattyǵýdan qol úzip kettim. Sol kezde ózimniń aldymdaǵy Almas degen aǵam basqa mektepte eskek esý sportyna baryp júretin. Osy aǵam meni qaıta sportqa jetelep alyp bardy. Aǵam ekeýmiz bir-birimizge serik bola júrip, biraz jetistikterge jete bastadyq. Ary qaraı sport ózi jetelep áketti.
– Ol aǵańyzdyń qandaı jetistikteri bar?
– Almas ınstıtýtqa túskennen keıin sportpen qosh aıtysty. Sondyqtan ol aýyz toltyrarlyqtaı jetistikke jetken joq.
– Ózińiz sportty tastap, jattyqtyrýshylyqpen aınalysqanyńyzǵa qansha ýaqyt boldy?
– 2009 jyly sporttyq kareramdy aıaqtadym. Beıjiń Olımpıadasynan keıin de kóptegen josparlarym boldy. Gýanchjoý qalasynda ótken Azııa oıyndaryna qatyspaqshy bolǵanmyn. Alaıda jolym bolmady. Sosyn, artymyzdan erip kele jatqan inilerimizge jol berdim. Sodan beri bapkerlikpen aınalysyp júrmin. Qazir memlekettik jattyqtyrýshymyn.
– Tórt birdeı Olımpıadaǵa qatysýyńyzdyń ózi – bir erlik. Osy tórt Olımpıadadan ne uttyńyz, neden utyldyńyz?
– Utqanym – tórt jyldyq dodaǵa tórt ret qatysýym. Isi qazaq balasynan tórt Olımpıadaǵa qatysqan basqa qazaqty kórgen joqpyn. Utylǵanym – osy tórt Olımpıadadan birde-bir ret júldege ilige almaǵanym.
– Múmkin baǵyńyz keliskenimen, babyńyz kelispegen bolar. Ózińiz qandaı sebeptermen baılanystyrasyz?
– Onyń sebebi óte kóp. Men eń basty degen eki sebebin aıtaıyn. Birinshi sebebi – elimizde áli kúnge deıin birde-bir jattyǵý jasaıtyn kanal joq. Jattyǵatyn ortań bolmasa, qalaı nátıje bolady?! Ekinshi sebebi – ol meniń daıyndyǵym. Sportta júrgende janymdy qatty qınap jattyǵyp kórmeppin. Úlken dodalarda sol daıyndyqtyń jetispeýshiligi seziletin. Ol kezde bala boldyq ta, kóp nársege mán bermeppin. Osy kezde, ásirese jattyqtyrýshy bolǵannan keıin barlyǵy kórinip, bilinip jatyr. Oılasam, ókinetin kezderim óte kóp. Kishkene janymdy qınap, sheberligimdi shyńdaı túskende, Olımpıadanyń bir medalin alýǵa bolar edi...
– Áli kúnge deıin eskek esetin birde-bir kanal joq dep aıtyp óttińiz. Qazirgi balalar oqý-jattyǵýyn jıynyn qaıda ótkizedi?
– Ras aıtasyz, elimizde kúni búginge deıin, eskek esetin birde-bir kanal joq. Bizdiń eldiń sportshylary negizinen shetelde jattyǵady. Sońǵy jyldary kóbinde Tashkentke baryp júrmiz.
– Qazir elimizde salynyp jatqan kanaldar bar ma?
– Osy suraǵyńyzǵa baılanysty máselelerdiń Astanada kóterilgenine 2-3 jyldaı ýaqyt bolyp qaldy. Biraq, áli nátıje joq. Qazirgi zaman talabyna saı ondaı kanal salý ońaı sharýa emes. Kanaldyń uzyndyǵy keminde 2-3 myń metr, eni 500 metrdeı bolady. Sondaı-aq, ol kanaldyń qasynda qosymsha taǵy bir kanal ornalasýy kerek. Al, mundaı iri keshendi salý kóp qarjyny talap etedi.
– Eger men qatelespesem, Shymkentte osyndaı bir kanal salynǵaly jatyr dep estigen edim...
– Iá, salynady degen bolatyn. Ony Shymkenttiń ákimdigi de qoldaǵan. Alaıda kanal túsedi dep josparlanǵan jerde qorǵasyn zaýyty turǵandyqtan ol másele de ary qaraı sheshimin tappaı qaldy.
– Osy baıdarka men kanoeda eskek esý sportynyń basty qıyndyǵy men qyzyqty erekshelikterine sál toqtalyp ótseńiz?
– Kez kelgen sport túriniń ózindik qıyndyǵy bolady. Sol qıyndyqty jeńe bilgende ǵana onyń qyzyqtyratyn qyrlary men syrlary ashyla bastaıdy. Búgingi tańda bizge qıyndyq týdyryp otyrǵany – óz elimizde kanaldyń joqtyǵy. Balalar shetelge barǵanda, keıde sý betine shyǵa almaı, aptalap jatyp qalatyn sátteri bolady. Sosyn qaıtedi? Betteri qaıtyp qalǵan balalar ary qaraı umtylǵysy kelmeıdi. Sondyqtan, elimizge bir emes, birneshe kanal salý kerek. Eger sportshylarymyzǵa arnalǵan jattyǵý orny bolsa, bul sportty damytýǵa ábden bolady.
– Alda, Koreıada Azııa oıyndarynyń ýaqyty jaqyndap qaldy. Búgingi tańda sol dodaǵa sportshylardy daıyndaý jumystaryńyz qalaı?
– Jaman emes, buıyrtsa, joǵary jetistikke qol jetkizemiz degen oıdamyz.
– Suhbatyńyzǵa rahmet! Suhbattasqan Kúnsultan OTARBAI
