TMD pishiminde Qazaqstannyń qandaı ósim núkteleri bar
ASTANA. KAZINFORM – Geosaıası turaqsyzdyq pen saýda-sattyqtaǵy shekteýler aıasynda Qazaqstannyń TMD-daǵy seriktesterimen ózara is-qımyly mańyzdy syrtqy ekonomıkalyq baǵyt bolyp qala bermek. Dál osy baǵytqa elimizdiń taýar aınalymynyń 25 paıyzdyq úlesi tıesili. Osy oraıda, Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi Dostastyqtyń ózekti ekonomıkalyq trendterin ekshep kórgen edi.
Yntymaqtastyqqa tıimdi alań
TMD elderi ekonomıkasynyń damýyndaǵy makroekonomıkalyq kórsetkishterdiń nátıjesine sáıkes, qatysýshy-múshe elderdiń jalpy ishki ónimi 2024 jyldyń І jartyjyldyǵynda ótken jyldyń dál osyndaı kezeńimen salystyrǵanda 4,7 paıyzǵa artty:
- negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestıtsııa – 11,2
- ónerkásip óndirisi – 4,3
- júk aınalymy kólemi – 4,9
- bólshek saýda aınalymy – 8,6 paıyz.
Al TMD-ǵa qatysýshy elderdiń arasyndaǵy kommertsııalyq operatsııalarda ulttyq valıýtanyń úlesi qazirdiń ózinde 85 paıyzdan asyp jyǵyldy. Mundaı derek 8 qazan kúni Máskeýde ótken TMD Memleket basshylary keńesiniń otyrysynda jarııa etilgen bolatyn.
Buǵan qosa, oń qarqyn Dostastyqtyń barlyq memleketinde baıqalatyndyǵyn da atap ótken jón. Ekonomıkalyq kórsetkishter TMD elimiz úshin mańyzdy ıntegratsııalyq qurylym bolyp qala beretindigin dáleldep otyr. Aıtalyq, elimizdiń Ulttyq statıstıka bıýrosy usynǵan derekterge sáıkes, Qazaqstannyń syrtqy saýda kólemi 2024 jyldyń qańtar-qazan aılary aralyǵynda 116 mlrd dollardan asyp tústi. Bul rette Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy elderine barlyq taýar aınalymynyń shamamen 25 paıyzy, al onyń 20,7 paıyzy EAEO elderine tıesili.
Qazaqstan bastamalary
Qazanda Máskeýde ótken TMD Memleket basshylary keńesiniń otyrysy barysynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev áriptesteriniń kóńilin álem ekonomıkasynda turaqsyzdyq beleń alyp turǵan jaǵdaıda saýda-ekonomıkalyq yqpaldastyq máseleleri udaıy nazarda bolýǵa tıistigine aýdardy. Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan úshin TMD naryqtary qashanda mańyzdy ekenin jetkizdi. Elimizdiń syrtqy taýar aınalymynyń tórtten bir bóliginen astamy osy naryqtyń enshisinde.
– 2023 jyly qabyldanǵan Kórsetiletin qyzmetterdiń erkin saýdasy jáne ınvestıtsııalardy júzege asyrý týraly kelisim saýda-ekonomıkalyq baılanystarymyzdy jan-jaqty tereńdetýge yqpal etetinine senimdimin. Sonymen qatar ónerkásiptik kooperatsııa, kedendik retteýdi ońtaılandyrý, jańa logıstıka tizbekterin qalyptastyrý, tsıfrlyq tehnologııalardy engizý máseleleri boıynsha yqpaldastyqty kúsheıtý jumystaryn jalǵastyrýdyń mańyzy zor. Búginde jármeńke saýdasyna suranys joǵary. Osyǵan oraı «Dostastyq jármeńkesi» atty memleketaralyq baǵdarlamany iske qosýdy usynamyn. Onyń aıasynda TMD elderiniń túrli qalasynda jyl saıyn saýda-sattyqtyń kórigin qyzdyratyn is-sharalar ótkizýge bolady. Oǵan búkil Eýrazııa óńirindegi sheberler men sharýalardy da shaqyrǵan jón. Alǵashqy kórmeni Qazaqstannyń eń kóne qalalarynyń biri – Tarazda uıymdastyrýǵa daıynbyz. Bul shahar ejelde Uly Jibek jolynyń boıyndaǵy mańyzdy torap bolǵandyqtan, «kerýenshiler qalasy» dep te atalǵan,– dedi Prezıdent.
Osy turǵydan alǵanda Dostastyqqa qatysýshy elderdiń shekaralyq saýda-sattyǵy aıtarlyqtaı rólge ıe. Elimizdiń Reseı Federatsııasymen tek óńiraralyq saýda úlesine ekijaqty jalpy taýar aınalymynyń shamamen 70 paıyzy, al shekaralas oblystarǵa shamamen 40 paıyzy tıesili. Qazaqstan men Reseı arasynda ózara tıimdi yntymaqtastyqqa baǵyttalǵan 300-ge jýyq kelisim jumys isteıdi. Jalpy, elimiz Tatarstan Respýblıkasy, Orynbor, Sverdlov jáne Chelıabi oblystary, Máskeý men Sankt-Peterbýrg qalalary syndy reseılik sýbektilerdiń jetekshi saýda seriktesteriniń biri sanalady.
Osy jyldyń jeltoqsanynda ótken TMD Úkimet basshylary keńesiniń otyrysynda elimizdiń Premer-Mınıstri Oljas Bektenov joǵaryda atalǵan máselelerge toqtalyp, ekonomıkalyq kooperatsııa, saýda kedergilerin joıý, kólik dálizderin damytý jaıttaryna tolǵan bolatyn.
Logıstıkalyq múmkindikter
Tıimdi saýda-ekonomıkalyq kooperatsııa kóp jaǵdaıda kólik dálizderiniń damýymen tyǵyz baılanysty. Osyǵan oraı, Qazaqstan Prezıdenti Máskeýde ótken TMD Memleket basshylary keńesiniń sońǵy otyrysynda TMD-ǵa múshe memleketterdiń aýmaǵy arqyly ótetin kúre joldardy ózara ushtastyrý tujyrymdamasyn ázirleýdi usynyp, ol Dostastyqtyń Atqarýshy komıtetine jiberilgen edi. Atalǵan usynys birinshi kezeńde TMD-ǵa kiretin elderdiń logıstıkalyq múmkindigin retteýge baǵyttalǵan.
– Byltyr TMD-ǵa múshe memleketterdiń aýmaǵy arqyly ótetin kúre joldardy ózara ushtastyrý tujyrymdamasyn ázirleýdi usynǵan edim. Bul jumysty meılinshe tezirek aıaqtaýymyz kerek. Jalpy, «Bir beldeý, bir jol», «Soltústik – Ońtústik», Transkaspıı baǵyty sııaqty jahandyq jobalardy ózara úılestirý Eýrazııa qurlyǵyndaǵy ekonomıkalyq, ınstıtýtsıonaldyq jáne kólik-logıstıkalyq damýdyń biryńǵaı tujyrymdamasyn qurýǵa múmkindik beredi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Osyǵan oraı, «Batys-Shyǵys», «Soltústik-Ońtústik» kólik dálizderin keńeıtýge, Halyqaralyq kólik dáliziniń shyǵys tarmaǵy men Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵytyn damytýǵa aıryqsha nazar aýdarylady.
Jalpy, kólik dálizderin damytý máselesi Qazaqstan úshin ózektiligin saqtap otyr. Óıtkeni, Qazaqstan jáne onymen shekaralas elder arqyly bir jaǵynan batys pen shyǵys óńirlerdi (Eýropa men Azııa), al ekinshi jaǵynan soltústik pen ońtústik óńirlerdi (Eýropa men Úndistan) jalǵasyp jatyr. Sonymen qatar olarǵa «Soltústik-Ońtústik» halyqaralyq kólik dálizi men Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵytynan bólek, Soltústik pen Eýrazııalyq baǵyttyń da qatysy bar. Sarapshylar atalǵan baǵyttarǵa degen suranys tek qana arta beretindigin alǵa tartyp otyr.
KPMG Kavkaz jáne Ortalyq Azııa dırektorynyń orynbasary Evgenıı Kosachev Eýrazııadaǵy geosaıası ózgerister óńir elderiniń ekonomıkalyq damý baǵytyna aıtarlyqtaı yqpal etkendigin atap ótedi. Basty nazarda – óńir ishindegi saýdany damytý men taýar aınalymy. Bul jaıt jańa balama kólik-logıstıkalyq baǵyttardyń damýyn talap etedi.
- Bul máselede Qazaqstan qýatty logıstıkalyq áleýetin pash ete otyryp, negizgi býynnyń biri bolyp otyr. Keleshekte «Shyǵys-Batys» kólik dálizi Azııa men Eýropalyq odaq elderin jalǵastyratyn basty baılanystyrýshy quramdas bólikke aınala alady, - dep sanaıdy sarapshy.
Aıta keterligi, qazirgi ýaqytta Qazaqstanda transqurlyqtyq tranzıttik baǵyt jelisi qalyptasyp otyr. Salaǵa tartylǵan ınvestıtsııanyń kólemi 35 mlrd dollardan asyp túsedi. Bul elimizdiń aýmaǵy arqyly Eýropa men Azııa arasyndaǵy qurlyqtaǵy tasymaldyń 80 paıyzdan astamyn júzege asyrýǵa múmkindik beredi.
Degenmen, kólik salasyndaǵy sarapshylardyń kópshiliginiń oıy kez kelgen baǵyttyń rentabeldiligin baǵalaý boıynsha daıyndyq jumystaryn ýaqtyly júrgizý, saýda ne bolmasa ózge de kedergilerdi joıý máselelerin pysyqtaý, ótkizý qabiletin, jiksiz logıstıkany engizý úshin tsıfrlyq platformalardy damytý, sonymen qatar habtar men ózge de ilespe ınfraqurylymdardy damytý qajettigi tóńireginde toqaılasady.
Aıta ketsek, jýyrda Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri Oljas Bektenov Máskeýde ótken Táýelsiz memleketter dostastyǵy elderiniń úkimetteri basshylary keńesiniń otyrysyna qatysty.