Tyńshylyq jáne jahandyq qaýipsizdik: álemdegi TOP-5 barlaý qyzmeti
5 qarasha – barlaý bólimsheleri áskerı qyzmetshileriniń kásibı merekesi. 1992 jyly dál osy kúni Qazaqstan Qarýly kúshteri Bas shtabynyń Barlaý basqarmasy quryldy. Áskerı barlaý memlekettiń qaýipsizdigin qamtamasyz etýde mańyzdy ról atqaryp, eldiń qorǵanys qabiletin nyǵaıtýǵa aıtarlyqtaı úles qosady. Kazinform agenttigi aıtýly dataǵa oraı álemdegi úzdik 5 barlaý qyzmeti jaıly sholý daıyndady.
Búginde barlaý qyzmeti belgili bir eldiń álemdik arenadaǵy kóshbasshylyq tuǵyrda berik ornyǵý úshin túrli tehnologııalardy jáne agentýralyq tyńshylyqty (HUMINT) qoldanatyn zamanaýı soǵystyń teńdessiz quralyna aınaldy.
AQSh-tyń Ortalyq barlaý basqarmasy
1947 jyly qurylǵan Ortalyq barlaý basqarmasy (TsRÝ) álemdegi eń tanymal barlaý qyzmeti sanalady. Onyń negizgi mindeti — shet elderden aqparattardy jınaý jáne terrorızmmen kúres. Basqarma álemge óte keń taralǵan agenttik tyńshylyq jelisimen, joǵary tehnologııasymen belgili. OBB kóptegen atyshýly arnaıy operatsııalarda negizgi róldi oınady. Onyń qatarynda 2011 jyly álemdegi №1 terrorıst Ýsama ben Ladendi qolǵa túsirý operatsııasy da bar.
AQSh Senatynyń Barlaý qyzmeti boıynsha komıteti apparatynyń burynǵy dırektory doktor Loh K. Djonson syndy sarapshylardyń aıtýynsha, OBB-nyń basty artyqshylyǵy — tyńshylyqpen álemdegi eń joǵarǵy tehnologııalardy úılestire alýynda.
«Tehnologııalyq ústemdik jáne ózimen jaqtas agenttiktermen (barlaý qyzmetteri – red) áriptestigi ony (OBB-ny – red) álemdik barlaý qyzmetiniń negizi etip otyr», - deıdi Loh K. Djonson.
Basqarmanyń tyńshylyqtan áskerı mıssııalarǵa deıingi qupııa operatsııalary álem boıynsha qurmetke de ıe bolýda, sondaı-aq synǵa da ushyrap jatady. Sońǵy ýaqytta basqarma kıberqaýipsizdik salasynda qaýyrt jumystardy qolǵa aldy, sebebi jahandyq qaýip qazirgi kezde tsıfrlyq keńistikke oıysyp bara jatyr.
Mossad — Izraıl
Mossad óziniń joǵary nátıjeli ári shýly operatsııalarymen tanymal. 1949 jyly qurylǵan bul uıym asa batyl qupııa operatsııalarymen jáne tyńshylyq aqparatty, ásirese terrorızmmen kúres jáne syrtqy qaýipten qorǵaný kezinde, «tikeleı oshaqtyń kózinen» alý tásilimen tanyldy.
Álem jurtshylyǵynyń nazaryn aýdarǵan sońǵy operatsııalardyń biri «Hezbolla» múshelerine ishine jarylǵysh zat ornatylǵan peıdjerlerdi satýy, sodan soń bul qurylǵylardyń Lıvan men Sırııada jappaı jarylýy boldy. Bul Mossadtyń Izraıl múddesin qorǵaý úshin ınnovatsııalyq ári daýly tásilderdi qoldanýǵa bara alatynyn kórsetti.
Izraıl barlaý qyzmeti boıynsha sarapshy Ronen Bergman Mossadtyń jetistikteriniń syry joǵary tehnologııalar men qarsylastyń ishine óte tereń sińirilgen agentter jelisin úılestire áreket etýinde jatqanyn aıtady. Izraıl barlaý qyzmetiniń Taıaý Shyǵysta málimetterdi jınaý boıynsha teńdesi joq, sondyqtan da ol óńirlik qaýipsizdik máselesinde negizgi oıynshy bolyp otyr.
MI-6 (Qupııa barlaý qyzmeti) — Ulybrıtanııa
MI-6 (Qupııa barlaý qyzmeti) Ulybrıtanııa úshin syrtqy barlaý qyzmetimen aınalysatyn uıym. Onyń tarıhy sonaý Birinshi dúnıejúzilik soǵys kezinen tamyr tartady. MI-6 XX jáne XXI ǵasyrdaǵy barlyq aýqymdy geosaıası oqıǵalarǵa aralasty. Búgingi tańda bul qyzmettiń negizgi baǵyty – terrorızmmen, kıbertyńshylyqpen kúres jáne qarsylas elderdiń áreketterine monıtorıng jasaýǵa negizdelgen.
MI-6-nyń burynǵy basshysy Rıchard Dırlav brıtandyq barlaý qyzmetiniń amerıkalyq jáne eýropalyq barlaý qyzmetterimen áriptestigi onyń múmkindikterin ásirese terrorızmmen kúres jáne kıbersoǵys salasynda arttyra túsedi dep málimdedi.
— MI-6-ǵa keń taralǵan jahandyq jeli (barlaý qyzmetiniń jelisi – red) ústemdik beredi jáne qazirgi tyńshylyq qyzmettiń talaptaryna saı bolý úshin uıym damyp, jetilý ústinde, - dedi ol.
DGSE (Syrtqy qaýipsizdiktiń bas basqarmasy) - Frantsııa
Frantsııalyq DGSE eýropalyq jáne álemdik barlaý qyzmetteri arasynda salmaqty oıynshy sanalady. Basqarma óz jumysynda terrorızmmen kúres, kıberbarlaý, Frantsııanyń múddesi bar Afrıkadaǵy operatsııalarǵa basymdyq beredi.
DGSE qýaty Sahel óńirinde terrorızmge qarsy kúres operatsııalary kezinde pash etildi. Frantsııa barlaýynyń úılestirýshisi Loran Nýnestiń aıtýynsha, DGSE-niń terrorızmmen kúres jáne kıberqaýipsizdikke asa den qoıýy jahandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda Frantsııanyń qaýipsizdigin qamtamasyz etedi.
Basqarmanyń radıoelektrondyq barlaý (SIGINT) jáne agentýralyq tyńshylyq salasynda zor tájirıbesi bar. Bul Eýropa, Afrıka ǵana emes, Taıaý Shyǵysta da, odan bólek Frantsııanyń ulttyq múddesi bar ózge óńirlerde de qaýipterdiń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Ulttyq qaýipsizdik mınıstrligi - Qytaı
Qytaıdyń Ulttyq qaýipsizdik mınıstrligi óziniń keń aýqymdy kıbertyńshylyq operatsııalarymen jáne Qytaıdyń ekonomıkalyq ári geosaıası múddelerin qorǵaý baǵytyndaǵy jumystarymen tanymal. Sońǵy jyldary mınıstrlik kıbersoǵysqa qatty kúsh salyp ketti jáne batys elderi úkimetteri álemdegi birneshe úlken kıbershabýyldy osylardan kórip otyr.
RAND Corporation-niń qaýipsizdik máselesi boıynsha sarapshysy Maıkl Cheızdiń aıtýynsha, Qytaıdyń Ulttyq qaýipsizdik mınıstrligi bul eldiń tehnologııalyq jáne geosaıası kóshbasshylyqqa umtylysynda negizgi tiregi bolyp otyr. Uıymnyń kıberáreketteri men ekonomıkalyq tyńshylyq salasyna asa den qoıýy álemde teńdessiz sanalady. Olardyń asqan sheberlikpen baıqaýsyz áreket etetini sonsha, tipti batys elderiniń barlaý qyzmetterine básekelestik týdyra alady.
UQM operatsııalary kıbertyńshylyqtan bastap agentýralyq tyńshylyqqa deıin aralyqta túrli salalardy qamtıdy, bul ony álemdegi eń bir ámbebap jáne myqty barlaý qyzmetteri qataryna qosady.
— Kıberqaýipsizdik jáne terrorızm — XXI ǵasyrdaǵy basty qaýip, sondyqtan barlaý qyzmetteri únemi beıimdelip otyrýy kerek, - deıdi MI5 basshysy Ken Makkallým.
Álemde kıbershabýyldyń kóbeıýi kóptegen barlaý qyzmetterin tsıfrlyq barlaýǵa den qoıýǵa májbúr etti. Mossadtyń jaqynda Lıvanda peıdjerlerdiń jarylýyna alyp kelgen arnaıy operatsııasy ınnovatsııalyq tásil ekeni sózsiz, alaıda ol daý týdyratyn da tásil ekeni anyq. Barlaý qyzmetteri únemi damyp, ózgerip otyratyn barlaý isinde kósh basynda bolý úshin osyndaı da amaldarǵa baratyny ańǵarylady. Bul operatsııa barlaý qyzmetteri kóp jaǵdaıda moraldyq turǵyda sheshimder qabyldaýdyń aýyr jaǵdaıynda bolatynyn kórsetedi. Bundaı sátterde tásil men strategııa etıkalyq normalar men halyqaralyq zańdarmen sanasyp otyrady.
Degenmen, TsRÝ men MI-6 álemde terrorızmmen kúres isinde tehnologııalarǵa mán berý jáne áriptestermen málimet almasý arqyly úzdikter qatarynda qalyp otyr.
Materıaldyń túpnusqasyn myna silteme arqyly oqı alasyz.
Sondaı-aq «Syrbar» ardageri qazaq barlaý tarıhy Abylaı han zamanynan bastaý alǵanyn aıtyp berdi.
