Tıimdilik qaǵıdalary

ASTANA. QazAqparat - Memleket basshysy «100 naqty qadam» Ult jospary aıasynda atqarýshy bılik júıesin jańartý jóninde naqty mindetterdi aıqyndap berdi. Mundaǵy negizgi maqsaty - memlekettik apparattyń tıimdiligin, ashyqtyǵyn jáne esep berýin arttyrý, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.

Qazaqstandaǵy memlekettik basqarý júıesin reformalaý táýelsizdik alǵan jyldary bastalǵan. Sol tustarda basty mindet komandalyq-ákimshilik basqarý tásilin ózgertip, naryqqa beıimdelý bolatyn. Bul negizinen tolassyz jáne kezeń-kezeńimen júrgiziletin úderis. Keıinirek ákimshilik reforma jańasha úlgide qalyptasyp, eldegi bas­qarý júıesinde ózekti normatıvti-quqyqtyq jáne ınstıtýttyq baza qalyptasty. Tıimdi jáne ónimdilik negizderi, zamanaýı memlekettik menedjment engizildi.

Atap aıtqanda, Elbasynyń 2010 jylǵy Jarlyǵymen sapany arttyrýdaǵy mańyzdy quraldardyń biri retinde memlekettik mekemeler qyzmetiniń tıimdiligin baǵalaıtyn júıe qoldanysqa endi. Bul qural AQSh, Kanada, Ulybrıtanııa sekildi birqatar damyǵan elderdiń tájirıbesine negizdele otyryp jasaldy. Bul otandyq júıe alǵashqy kezeńderde jeke ákimshiliktik qaıta qurylýdyń deńgeıin kórsetip, oryndaýshylyq tártip, elektrondyq qujat aınalym engizilýi, memlekettik qyzmet kórsetý sapasy, strategııalyq nátıjelerge qol jetkizý, normatıvtik qyzmet pen bıýdjet qarjysyn basqarý tıimdiligi sekildi baǵyttar esepke alyndy. Alaıda keıingi jyldary júıe memlekettik mekemeler jumysynyń sapaly nátıjesin saraptaýǵa qaıta baǵdarlandy.

Qazirgi tańda salalyq kórsetkishterdiń jaqsarýy, halyq pen bıznestiń memlekettik qyzmetke kóńili tolýy negizge alynýda. Osylaısha, memlekettik mekemelerdi baǵalaý ákimshilik reformalardy tıimdi túrde alǵa jyljytý quralyna aınalyp, atalǵan saladaǵy oń ózgeriske ákeldi. Tıimdi qyzmet Jalpy keıingi jyldary memlekettik qyzmet salasynda aıtarlyqtaı ózgerister oryn aldy. Bul arada eń bastysy - reforma memlekettik qyzmettiń halyq pen bızneske qoljetimdiligi men sapasyn art­tyrý sekildi mańyzdy baǵyttarǵa arnaldy.

Osy oraıda kóptegen sharalar atqarylyp, qajetti quqyqtyq alań qu­­rylyp, uıymdastyrýshylyq negiz ja­­saldy. Qyzmet kórsetýdiń aýqymy edáýir keńeıip, olardyń árqaısysynyń naqty merzimi bekitilip, talap etiletin qujattar naqtylandy. Bul oń ózgeristerdi qazaqstandyqtardyń baıqaǵany anyq.

Keıingi 7 jyl kóleminde memlekettik qyzmet kórsetý merzimi barysynda buzýshylyq 46 esege azaısa (494,6 myńnan 10,7 myń­ǵa), halyq seniminiń deńgeıi 25 paıyzdan 73 paıyzǵa deıin kóterildi. Qazirgi tańda memlekettik qyzmettiń 414 túri avtomattandyrylyp, olar elektrondy túrde usynylady. Ár tórt qyzmettiń úsheýi Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary (HQO) arqyly qoljetimdi. Bul - tártip faktory bolyp sanalady.

Keıingi 10 jylda azamattarmen ózara qarym-qatynastyń tıimdiligin kóterý, ha­lyqty aqparattandyrý, kórsetilgen qyzmettiń sapasyn arttyrýdyń arqa­synda memlekettik mekemelerge túsken aryz-shaǵymdar men ótinishterdiń kólemi 18 ese azaıyp, 23 mıllıonnan 1,3 mıllıonǵa tómendedi. Ákimshilik reformanyń qaı deńgeıde júrgizilgenin anyqtaýda halyqaralyq reıtıngterdiń ózindik orny bar.

Máselen, Álemdik banktiń Doing Business derekterine súıensek, Qazaqstan 2006 jyldan beri óz pozıtsııasyn 50 satyǵa jaqsartyp, 2017 jyly 86-orynnan 36-orynǵa kóterildi. Keri baılanys Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha 2016 jyly memlekettik qyzmet tetigin jetildirý úshin ony tolyq elektron­dy túrge aýystyrý maqsatynda «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» memlekettik korporatsııasy qurylyp, onyń qyzmetine halyqpen ózara tyǵyz qarym-qatynas jasaıtyn birqatar qurylymdar endi (ZTMO, jer kadastry ǴÓO, HQO, Jyl­jymaıtyn múlik ortalyǵy).

Memlekettik korporatsııa 2017 jyl­dyń sońyna deıin búkil qyzmettiń 85 paıyzyn kórsetýdi josparlap otyr. Keleshekte «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» memlekettik qyzmet kórsetýdiń biregeı provaıderi bolýy tı­is. Kanadadaǵy Canada Service pen Aýstralııadaǵy Centrelinkke negizdelip jasalǵan júıe «bir tereze» jáne «bir ótinish» qaǵıdattary negizinde qyzmettiń búkil túrin alýǵa múmkindik beredi. Bul oraıda memlekettik mekemeler men azamattar arasyndaǵy ózara qarym-qatynasty barynsha azaıtyp, atalǵan úderisti halyqqa qolaıly etip, talap etiletin qujattar kólemi men qyzmet kórsetý merzimin qysqartý qajet. Bul ne beredi? Birinshiden, sybaılas jemqorlyq qaýpin tómendetedi. Ekinshiden, memlekettik mekemeler men korporatsııalarǵa túsetin júk­ti jeńildetedi. Úshinshiden, azamattardyń senim deńgeıin kóteredi.

Qyzmetterdi tsıfrlandyrý aıasynda atqarylǵan sharalar memlekettik mekemelerdiń tıimdiligin arttyrýdy qamtamasyz etedi. Aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalardy qabyldaý keńeıip, tereńdeı túsedi. Vedomstvolyq derekter qory biryńǵaı aqparattyq júıege biriktiriledi. Bul ara­da da aıtarlyqtaı tabystarǵa qol jetkizildi. Memleketterdiń aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalardy qoldaný múmkindigi men ázirligin anyqtaıtyn BUU elektrondy úkimettiń damý ındeksinde jáne azamattarǵa memlekettik qyzmet kórsetý boıynsha Qazaqstan 33-orynda tur. «Ashyq úkimet» - esepti memleket Negizgi mindetterdiń biri - memle­ket­tik mekemelerdiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etý. Bul qadam memlekettik menedjment júıesin modernızatsııalaýǵa erekshe áser etedi.

Ashyqtyq reformasy Ult josparyn júzege asyrý barysynda «Aqparatqa qoljetimdilik» zańynyń qabyldanýymen birge bastaldy. Osyǵan sáıkes, Qazaqstanda memlekettik mekemeler qyzmetiniń ashyqtyǵyn kóterý jáne sheshim qabyldaý úderisine azamattardyń úles qosýyn arttyrý maqsatynda birqatar tetikter quryldy.

Olar: «ashyq derekter», «ashyq dıalog», «ashyq bıýdjet» jáne «ashyq ÚEU». Ashyq derekter degen ne? Bul - memlekettik mekemelerdiń búkil format­ta ornalastyrǵan aqparattaryn kez kel­gen paıdalanýshy tanysý maqsatynda tı­imdi mobıldi baǵdarlamalar men qyzmetter jasaý úshin paıdalana alady degen sóz. Mundaı tájirıbe álemde keń taraǵan. Ol bilim, densaýlyq saq­taý jáne transport sekildi salalarda mańyzǵa ıe. Keıbir zertteýlerdiń qo­ry­tyndysyna sáıkes, ashyq derekter kúndelikti 3-5 mıllıard dollar kólemindegi ekonomıkalyq qundylyq qalyptastyrýǵa múmkindik beredi. Mundaı úderis Qazaqstandy da aınalyp ótken joq. Máselen, 2016 jyly jarııalanǵan 1280 derekti paıdalanǵan 20-ǵa jýyq mobıldi baǵdarlama men qyzmet iske qosyldy («Qaýipsiz mektep», «Densaýlyq+», Almaty tours, Smart Astana jáne t.b). Halyqpen keri baılanys ta asa ma­ńyzǵa ıe. Ákimshilikter alǵashqylardyń biri bolyp áleýmettik jelini paıdalana bastady. Astana men Almaty qalalarynyń ákimderi áleýmettik jelini júıeli túrde jáne jaı ǵana aqparat be­rý úshin emes, azamattardyń naqty máseleleri men suraqtaryn sheshý maqsatynda qoldanady. Mysaly, Almaty ákimshiliginiń bas­ty jumystarynyń biri retinde Open Almaty arnaıy ortalyǵyn ashýdy aıtýǵa bolady.

Onda qaladaǵy áleýmettik jáne basqa da qyzmet kórsetý túrlerin bir arnaǵa jınaǵan. Yqpaldy qoǵamdyq keńester de ákimshiliktiń quramyna enedi. «Jeke jáne zańdy tulǵalardyń ótinishterin qaraý tártibi týraly» Zań arqyly «vıdeoótinish», «vıdeokonferentsııa» quraldarynyń engizilýi halyq pen memlekettik mekemeler arasyndaǵy ózara qarym-qatynas múmkindikterin keńeıtti.

Bul halyqtyń memlekettik mekemelerge úıden shyqpaı ótinish berýge jáne onyń barysyn qadaǵalap otyrýǵa múmkindik beredi. Bul arada kórsetiletin mundaı qyzmetterdi paıdalaný úshin elektrondy-tsıfrly qoltańba, ınternetke qosylǵan kompıýter nemese smartfon qajet ekenin aıta keteıik. Quqyqtyq statıstıka komıtetiniń birqatar memlekettik qyzmetteri men Bas prokýratýranyń arnaıy tirkeýin jeńildetý maqsatynda quqyq qorǵaý mekemelerine ETsQ-syz ótinish berýge múmkindik beretin qamqor.gov.kz saıty quryldy.

Bul qyzmet azamattardyń polıtsııaǵa shaǵym túsirip, onyń oryndalý barysyn baqylaýǵa, bıznesti tekserýdiń negizi men baǵytyn, merzimin bilýge, salynǵan aıyppul jóninde aqparat alýǵa jáne basqa da qyzmetterdi paıdalanýǵa múmkindik beredi. Kelesi qadam mundaı quraldardyń múmkinshiligi men artyqshylyǵyn, halyq pen memlekettiń dıalogyn, olar­dyń ınstıtýttyq jáne tehnologııalyq qordyń jetildirilgenin, azamattardyń memlekettik mekemeler jarııalaǵan aqparatqa qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdyń mańyzyn keń kólemde túsindirý jumystary bolmaq.

Ol úshin usy­nylatyn qyzmetterdi zamanaýı talaptarǵa saı jáne halyqtyń kút­ke­nindeı ońaı ári tıimdi etip beıimdeý kerek. Memleket basshysynyń tapsyrmasy­men jyl saıyn ótkizilip kele jatqan memlekettik mekemelerdiń tıimdiligin baǵalaý olardyń zamanaýı trendterge saı keletin múmkinshiligin paıdalanýǵa baǵyttalǵan. Kásibı memlekettik apparat Kez kelgen tıimdi uıymdy (memle­ket­tik mekeme) qurýda qarjylyq jáne tehnologııalyq resýrstarmen birge adamı kapıtal da basty faktorlardyń biri bolyp sanalady. Qazaqstanda memlekettik apparattyń kásibıligin artyryp, memlekettik qyzmetkerlerdiń quzyretin keńeıtip, mashyqtaryn damytý, memlekettik qyzmettiń kadrlyq áleýetin arttyrý maqsatynda birqatar reformalar júzege asyryldy. Qazirgi tańda memlekettik appa­rattyń mańyzdy maqsaty - osy áleýetti saq­tap qalyp jáne ony odan ári damytý. Baǵalaý júıesi óz kezeginde nátıjelerdi tirkep, qyzmetkerdi basqarýdyń sapasyn baqylaıdy. Bul memlekettik mekeme basshysynyń qyzmetin baǵalaıdy. Bul baǵyttaǵy is-qımyldardy kúsheıtýdiń taǵy bir sebebi - memlekettik qyzmettegi mamandardyń básekege qabilettiligin arttyrý bolyp tabylady.

Óıtkeni olar jekelegen salalardaǵy, halyqaralyq jáne kvazımemlekettik kompanııalardaǵy talantty kadrlarmen tereze teńestire alýy tıis. Bul jumys qalaı isteledi? Baǵalaý barysyndaǵy statıstıka derekteri boıynsha, memlekettik qyzmetke qyzyǵýshylyq artyp keledi. Máselen, byltyr kadrlardyń ketýi eki esege deıin azaıǵanyn baıqaýǵa bolady. Jasy­ryn júr­gizilgen saýalnamaǵa sáıkes, memlekettik qyzmetkerlerdiń 71 paıyzy bas­qarý sapasynyń saqtalýyna kóńili tolsa, 80 paıyzy baıqaý retin­egi áre­ketterdiń ashyqtyǵy men aıqyndyǵynyń deńgeıin joǵary baǵalaǵan. Ótken jyly memlekettik qyzmetke alǵash kelgender sany 3 esege ósken. Ákimshilik reformanyń keleshegi Qazaqstandaǵy ákimshilik reforma qandaı da bir aıaqtalǵan joba nemese bastama emes. Bul - memlekettik apparatty údemeli jańǵyrtyp otyrý úderisi. Oǵan ishki jaǵdaıattar ǵana emes, syrtqy faktorlar da áser etedi. Máselen, aqparattyq tehnologııanyń tez damýy elektrondy úkimetti jasaýǵa jáne damytýǵa ákeldi. Al baılanys arnalary (messendjerler, smartfondar, áleýmettik jeliler) memlekettik mekemelerdiń qyzmetinen kóp ıgilik kútýge ıtermeleıdi. Oqıǵalarǵa jedel áreket etýge týra keledi, áıtpese oǵan saǵattar ketedi.

Tehnologııany damytý men búkil tsıfrlandyrý jáne memlekettik bas­qarýdy ártaraptandyrý úderisi memlekettik apparattyń, onyń ishinde ákimshilikterdiń aldyna qoıylǵan jańa synaq. Qoǵamnyń jańa qajettilikteri men ótinishteri týyndaıdy. Ósip kele jatqan jańa býyn ókilderi múlde bólek adamdar. Olardyń basty artyqshylyqtary memleketti, óńirlerdi basqarýǵa qatysty suraqtarǵa belsene qatysady.

 Osylaısha, «100 naqty qadam» Ult josparyn sátti oryndaý jáne Qazaqstannyń halyqaralyq arenada básekege qabilettiligin arttyrý árdaıym kúsh salyp, úzdik basqarý tájirıbeleri men halyqaralyq úlgilerdi qabyldap otyrýdy qajet etedi.

Sonda ǵana qazaqstandyq memlekettik apparat Prezıdent alǵa qoıǵan damyǵan 30 eldiń qataryna kirý mindetin oryndaý barysynda kezdesetin synaqtardan súrinbeı óte alady.

Aıdyn QULSEIІTOV, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Strategııalyq ázirlemeler jáne taldaý ortalyǵynyń meńgerýshisi