The Huffington Post: «Qazaqstan AQSh-tyń Ortalyq Azııadaǵy basty seriktesi»
«Kórmeniń, ásirese, energııanyń jumsalýy men óndiristiń keleshegine arnala ótkizilip otyrǵany zańdy. Álemdik qýat kózderiniń keleshegin negizge alǵan kórmeni uıymdastyrý arqyly Qazaqstan ózin Ortalyq Azııanyń kóshbasshysy ekenin kórsetip otyr», - delingen maqalada.
The Huffington Post-tyń jazýy boıynsha, Ortalyq Azııa mańyzy jaǵynan geosaıası turǵyda memleketterdiń toǵysqan jerinde ornalasqan. Musylmandar men hrıstıandar, túrikter pen slavıandar ǵasyrlar boıy uly dalada selbese ómir súrip keledi. Iran, Úndistan, Pákistan, Saýd Arabııasy men Túrkııa syndy elder AQSh, Reseı men Qytaı syndy derjavalardyń kelesheginde mańyzdy rólge ıe. Atalǵan memleketterdiń ortaq múddesi bar, keı jaǵdaıda básekelestigi de kórinedi.
«Qazaqstan - AQSh-tyń aımaqtaǵy basty seriktesi. Osy sebepti, ótken aıda Nursultan Nazarbaev pen Donald Tramp Saýd Arabııasynda kezdesý ótkizdi. AQSh munaı men gaz, naryqtyq reforma turǵysynda 1990 jyldary Qazaqstanmen qarym-qatynasty damytýǵa basa mańyz nazar aýdardy», - delingen maqalada.
Basylym qazaqstandyq-amerıkalyq qatynasty damytý úshin Tramptyń bıligine bes sebepti aıqyndap beripti.
Birinshiden, bul - radıkaldyq qozǵalysqa baılanysty. Musylmandyq úlesi basym zaıyrly el bola tura, Qazaqstan ekstremızmniń ýshyǵýyna jol bermedi. Bul qadam Qazaqstandy Amerıkanyń naǵyz seriktesi ekenin kórsetti. DAISh quramynda soǵysyp júrgenderdiń kóbi elderine qaıtyp jatqandyqtan, olar qylmystaryn óz elderinde jalǵastyrýy múmkin. Qazaqstan bul qaýipti tereń túsinip, AQSh-pen jáne ózge eldermen seriktesý arqyly, radıkalızmniń beleń alýyna tosqaýyl qoıa alatynyn kórsetti.
Ekinshiden, Qazaqstannyń ıdeıasy atomdyq qarýǵa qarsy. Eń bir aıtýly jetistigi - 1991 jyldan bastap, atom qarýyn qoldanbaý týraly nasıhat jumystaryn qolǵa alýy. Qazaqstan KSRO memleketinen qalǵan atom qarýynan bas tartty. Basylymda kórsetilgendeı, qazaqstandyqtar bul sheshimimen maqtana alady. Soltústik Koreıa atom qarýynyń synaqtaryn jalǵastyryp jatqanda, Irannyń bul baǵyttaǵy kelisimi talqyǵa túskende Qazaqstannyń daýsy óte mańyzdy. Qazaqstan eki jyl merzimge BUU Qorǵanys Keńesiniń ýaqytsha múshesi bolyp saılanǵan.
Úshinshiden, Qazaqstannyń ekonomıkalyq áleýeti ushan-teńiz. Álemniń eń úzdik ekonomısteri men kásipkerleri bas qosqan Astanadaǵy ekonomıkalyq forýmda osy taqyryp ta erekshe atalyp ótti. ІJÓ kórsetkishi ózge memleketten ozyp turǵan el - sózsiz Ortalyq Azııanyń kóshbasshysy. Sonymen birge, AQSh pen onyń seriktesteriniń saýda jáne ınvestıtsııa baǵytynda múmkindikteri zor. 2016 jyly ǵana Qazaqstanǵa quıylǵan AQSh-tyń eksporty 1 mlrd. dollarǵa jetken.
Tórtinshiden, áńgimeniń taǵy bir parasy kómirsýtektik áleýette bolyp otyr. Qazaqstan geografııalyq ornalasýy boıynsha Kaspıı teńizimen shektesip jatqandyqtan, álemdik energetıkada keleshegi jarqyn. Kúnine 1,9 mln. barrel munaı óndiriledi. Bul kórsetkish Angoladan da joǵary.
Qazaqstandaǵy munaıdyń óndirilýi eýropalyq munaı tapshylyǵyn qanaǵattandyryp, otandyq munaı-hımııalyq damýǵa serpin beredi. Maqala avtorynyń aıtýynsha, Qazaqstannan Eýropaǵa tasymaldanyp jatqan munaı reseılik tasymaldyń ornyn basady. Qazaqstan sonymen birge, azamattyq energetıka úshin AQSh-tyń ýran qorynyń besten birine teń ýran mólsheriniń tasymalyn jolǵa qoıyp otyr.
Besinshiden, amerıkalyq basylym Aýǵanstandy erekshe atap ótken. Qazaqstan Aýǵanstanmen shektesip jatpasa da, eki eldi «Tarıhı saýda baǵdary» baılanystyryp jatyr. Demek, Aýǵanstannyń kelesheginde Qazaqstan úlken rólge ıe. Qazaqstan birneshe jyl ekonomıkalyq kómek retinde qatarynan mıllıondaǵan AQSh dollaryn bólip, Kabýldaǵy saýda kelisimin quptap keledi. Zaıyrly respýblıka retinde Qazaqstan Aýǵanstanda turaqtylyq ornaǵanyn qalaıdy. Prezıdent Tramp Aýǵanstannyń keleshegine nazar aýdarǵandyqtan, ol eldegi turaqtylyqtyń mańyzy asa zor.
BUU Qaýipsizdik Keńesiniń Ortalyq Azııadaǵy tuńǵysh turaqty emes múshesi bolyp otyryp, kelesi jyldyń qańtarynda Qazaqstan Keńestiń tóraǵasy bolyp saılanady. Memleket álem nazaryn Aýǵanstandaǵy jaǵdaıǵa salýyn qalaıdy.
Amerıka áskeri Aýǵanstannan ketkennen keıin ol jaqta amerıkalyq áser báseńdep qaldy. Reseı men Qytaı qazirgi ýaqytta aımaqtaǵy negizgi ekonomıkalyq jáne áskerı oıynshy retinde seriktesterin AQSh-tan bólip alýdy odan ary kúsheıtip keledi. Avtordyń túıindeýinshe, Tramptyń ákimshiligi Reseı, Iran men Aýǵanstanǵa qatysty strategııasyn ózgertip jatqandyqtan, AQSh Qazaqstannyń óz jaǵynda bolǵanyn qalaıdy.
Aıan Óribaı
