«Teńiz» kollektorynan óndiriletin munaı jylyna 40 mln tonnaǵa jetýi múmkin
ATYRAÝ. KAZINFORM – Atyraý oblysyndaǵy «Teńiz» ken ornynda eki ınvestıtsııadyq jobany iske asyrý aıaqtaldy. Onyń biri – keleshek keńeıý, al ekinshisi – uńǵy erneýindegi qysymdy basqarý jobasy. Endi munaı óndirý eselep artady.
Ken orny qashan ashylǵan?
«Teńiz» kollektoryndaǵy munaıdy óndirý úshin 1976 jylǵy 24 maýsymda №1 uńǵymada burǵylaý bastalǵan. Bul isti sol kezdegi «Embaneft» óndiristik birlestigi basshylarynyń usynysymen Volgograd burǵylaý basqarmasynyń burǵyshylary atqarǵan. Al 1979 jyldyń 18 jeltoqsanynda ken orny ashylǵan. Óıtkeni tuzasty qabatynan táýligine 475-600 tekshe metr munaı óndirýge bolatyny anyqtalǵan. Alaıda munaı quramyndaǵy kúkirt mólsheri 25 paıyzdy quraǵan.
Bul ken ornynda 1985 jylǵy 24 maýsymda oqys oqıǵa bolǵan. Osyndaǵy №37 uńǵymanyń 4 myń 467 metr tereńinen gaz atqylap, sońy órtke ulasqan. Jalyndy tez óshirý múmkin bolmady. Gaz alaýynan tutanǵan órt 398 táýlik boıy janyp turǵan. Órt 1986 jyldyń 26 maýsymynda deıin janyp turǵan. Sol kezde atmosferalyq aýa temperatýrasy +400-den +500°C, al topyraq temperatýrasy +260-tan +320°C shamasynda kóterilgen. Bir jyl 30 kúnnen astam janǵan alapat órt kezinde 5 mln tonna munaı, 3,3 mlrd tekshe metr ilespe gaz jáne 660 mln tekshe metr kúkirtti sýtek órtengen. Bir órt sóndirýshi qaza tapqan.
«Teńizshevroıl» JShS bas dırektory Kevın Laıonnyń deregine súıensek, «Teńiz» kenishiniń kollektorynda 3,2 mlrd tonna (25,5 mlrd barrel) munaı qory bar. Al onymen irgeles jatqan Korolev ken alańyndaǵy «qara altyn» 200 mln tonnaǵa (1,6 mlrd barrel) jetedi. Eki ken oryndarynan alynatyn kómirsýtekti shıkizattyń kólemi 890 mln-nan 1,37 mlrd tonnany (7,1-10,9 mlrd barrel) quraıjy. «Teńiz» kollektorynyń eni – 20 (12 mıl), uzyndyǵy – 21 shaqyrym (13 mıl).
Jahan kóz tikken joba
Atalǵan ken ornyna jahan elderi kóz tigip otyr. Óıtkeni kenishten óndiriletin munaı kólemin ulǵaıtý úshin birneshe joba iske asyryldy. Máselen, keleshek keńeıý jáne uńǵy erneýindegi qysymdy basqarý jobasynyń quny – 45 mlrd AQSh dollary. Bul qarjynyń 19,5 mlrd AQSh dollary jergilikti taýarlar men qyzmetterdi satyp alýǵa jumsalǵan. Al jobany iske asyrý úshin qazaqstandyq kompanııalarmen 1250-den astam kelisimshart jasalǵan.
Ken ornyndaǵy joba qurylysyna qajetti 408 modýldi jetkizýdiń 3 jyldyq baǵdarlamasy qolǵa alyndy. Sonyń aıasynda árqaısysy 500-den 1 800 tonnaǵa deıingi modýlder Qazaqstanda, Ońtústik Koreıa men Italııada daıyndalǵan. Keıin Reseıdiń ishki sý joly arqyly Kaspıı teńiziniń Prorva túbegindegi júk túsirý termınalyna jalpy salmaǵy 280 myń metrıkalyq tonnany quraǵan modýldik júk jetkizildi. Barlyq modýldik júktiń jalpy salmaǵy 280 myń metrıkalyq tonnany qurady.
Bul jobaǵa qazaqstandyq kompanııalar da qatysqan. Máselen, Ersai, KCOI kompanııalary Mańǵystaý oblysynda halyqaralyq standarttarǵa sáıkes 75 modýldik estakany qurastyryp, qashyqtan baqylaıtyn 10 bloktyń qurylysyn júrgizdi.
Joba qurylysyna qoldanylǵan júkterdi tasýǵa 120-dan astam keme paıdalanylǵan. Onyń ishinde 40 keme jańadan qurastyrylsa, keıbiri joba qurylysy úshin tasymaldanatyn júktiń ereksheligine baılanysty arnaıy ózgertilgen. Kemelermen jetkizilgen modýldik júkti qabyldaý úshin «Teńiz» ken ornynyń mańyndaǵy Prorva túbeginde jańa port salyndy.
«Teńizshevroıl» JShS bas dırektorynyń orynbasary Kóńilqosh Súıesinovtiń málimetinshe, joba sheńberinde shamamen 90 myń jumys orny ashylǵan. Oqytý kýrstary arqyly 37 myń 500-den astam bilikti ulttyq maman daıarlanǵan.
– Kadr daıarlaý eldegi bilikti mamandar áleýetin qalyptastyrýǵa aıtarlyqtaı úles qosty. Endi ulttyq mamandar tájirıbesin Qazaqstandaǵy ónerkásiptik jobalarda, halyqaralyq deńgeıdegi nysandar qurylysynda qoldana alady, - deıdi Kóńilqosh Súıesinov.
Bas dırektory Kevın Laıonnyń aıtýynsha, «Teńiz» ken ornynda úshinshi býyn zaýytynda munaı óńdirý kólemin arttyrý bastaldy.
– «Teńizdegi» shıki munaı óndirýdiń jalpy kólemi jylyna taǵy da 12 mln tonnaǵa ulǵaıady. Barlyq óndiristik nysandar tolyq iske qosylǵannan keıin, munaı óndirýdiń jyldyq kólemi shamamen 40 mln tonnany quraıdy. Bul Qazaqstannyń bıýdjetine salyqtar, roıaltı jáne basqa da tikeleı qarjylyq tólemder esebinen qosymsha kiris ákeledi. Keleshek keńeıý dobasy negizgi óndiristiń senimdi jumysyn saqtaýǵa, Qazaqstannyń álemdik energetıkalyq naryqtaǵy iri jetkizýshisi retindegi mártebesin nyǵaıtýǵa septigin tıgizedi, - dep málim etti Kevın Laıon.
Eske sala ketelik, buǵan deıin Atyraý oblysyndaǵy «Teńiz» ken ornynda jóndeý jumysy aıaqtalǵanyn