«Telefonmen sóılese bilesiz be?» - baspasózge sholý
***
Jaqynda Qyzylorda qalasynyń 9-synyp oqýshysy Ábilpasym Latysh osy kezge deıin eshkimniń oıyna kelmegen matematıkalyq teńdeýdi shyǵardy, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti «Kúrdeli matematıkalyq teńdeý» atty materıalynda.
Matematıkanyń aınalasynda júretin ǵalymdar men mamandardyń aıtýynsha, oqýshynyń shyǵarǵan teńdeýi sáýlet óneri men robotehnıkanyń jumysyna túrli eskızder jasaýǵa múmkindik beredi.
Ábilpasym matematıkalyq teńdeý shyǵarǵannan keıin óziniń jumysyn Qyrǵyzstan, Tájikstan, Ázerbaıjan men elimizdiń 400-ge jýyq jas matematıkteri qatysqan halyqaralyq konkýrsqa usynǵan bolatyn. Sol jerde onyń zertteý jumysyna sheteldiń jasy úlken aǵalary men apalary óte joǵary berdi.
Ábilpasym Qyzylordadaǵy Nazarbaev Zııatkerlik mektebinde oqıdy. Qazir onyń matematıkalyq teńdeýine otandyq ǵalymdar da zor qyzyǵýshylyq bildirip jatyr. «Bul jas jigittiń shyǵarǵan teńdeýi jobalaý jáne úlgileýdiń ádisterin anaǵurlym jeńildetedi. Qazir ol 17 jasynda tańǵajaıyp formýla shyǵaryp jatsa, bolashaqta odan úlken úmit kútýge bolady», - deıdi ǵalymdar.
«Men mektepte jasaǵan jumystarymmen toqtap qalmaımyn. Aldyma úlken maqsat qoıyp otyrmyn. Ol - fızıka men astronomııa salasyn odan saıyn tereń zerttep, planetalar men olardyń serikteriniń qozǵalysyn teńestirý. Bolashaqta jerlesim Asqar Jumadildaev sııaqty úlken ǵalym bolyp, elime qyzmet etkim keledi», - deıdi Ábilpasym.
Bas basylymda «Akkredıttelgender sany 720-dan asty» degen materıal basyldy. Ortalyq saılaý komıssııasynyń senbi kúngi otyrysynda «2016 jylǵy 20 naýryzǵa taǵaıyndalǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi depýtattarynyń kezekten tys saılaýyna jáne máslıhattary depýtattarynyń kezekti saılaýyna halyqaralyq uıymdar men shet memleketterdiń baıqaýshylaryn akkredıtteý týraly» qaýly qabyldandy.
Atalǵan qaýlyǵa sáıkes Ortsaılaýkom Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrliginiń usynýy boıynsha saılaýdy baıqaý jónindegi bir mıssııanyń, bir halyqaralyq uıymnyń jáne bir shet memlekettiń taǵy 155 baıqaýshysyn akkredıttedi. «Olardyń ishinde EQYU/DIAQB-nyń 153 baıqaýshysy, Túrkitildes elderdiń Parlamenttik Assambleıasynan bir baıqaýshy jáne shet memleketten bir baıqaýshy bar, - dedi OSK múshesi Tatıana Ohlopkova. - 2016 jylǵy 12 naýryzdaǵy jaǵdaı boıynsha Ortsaılaýkom Syrtqy ister mınıstrliginiń usynýy boıynsha halyqaralyq uıymdar men shet memleketterdiń 608 baıqaýshysyn akkredıttedi».
Komıssııa múshesiniń atap ótkenindeı, 12 naýryzǵa deıin EQYU/DIAQB-nyń 197 baıqaýshysy, TMD mıssııasynyń 293 baıqaýshysy, Shanhaı yntymaqtastyq uıymy mıssııasynyń 9, EQYU Parlamenttik Assambleıasynan 75, Islam yntymaqtastyǵy uıymynan 3, Túrkitildes elderdiń Parlamentaralyq Assambleıasynan, 8, 10 shet memleketten 23 baıqaýshy akkredıttelip otyr. Sonymen qatar, Qazaqstan Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrligi 27 memleketten sheteldik BAQ-tyń 117 ókilin akkredıttedi. Qazirgi ýaqytta 725 halyqaralyq baıqaýshy men sheteldik buqaralyq aqparat ókili akkredıttelgen.
«Otyrysta Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrliginiń 2016 jylǵy 11 naýryzdaǵy №11/766 usynymynyń negizinde Qazaqstan Respýblıkasy Ortalyq saılaý komıssııasy Sedanna Margarıandy Armenııa Respýblıkasynan baıqaýshy retinde akkredıtteýdiń kúshin joıdy jáne Armenııa Respýblıkasynan baıqaýshy retinde Goara Balaıandy akkredıttedi», - dedi T.Ohlopkova osy másele jóninde.
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Qazaqstanda budan bylaı iri munaı óńdeý zaýyttary óz ónimderin esh deldalsyz, tikeleı janarmaı quıý stansalaryna jetkize alady.
Senatorlar qoldanystaǵy zańnamany tıisti jańa normamen tolyqtyratyn boldy. Osy jáne basqa jańalyqtar keshe Senattyń Ekonomıkalyq saıasat, ınnovatsııalyq damý jáne kásipkerlik komıtetiniń keńeıtilgen otyrysynda qaraldy.
«Keıbir zańnamalyq aktilerge munaı ónimderiniń jekelegen túrlerin óndirý men aınalymyn memlekettik retteý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» dep atalǵan jańa zań jobasyna Joǵary palatanyń depýtattary bastamashy boldy. Ol Senattyń 10 naýryzdaǵy jalpy otyrysynda birinshi oqylymda maquldanǵan.
Endi ekinshi oqylymǵa ázirlenip jatqan bul qujat elimizdegi munaı óńdeý zaýyttary men munaı bazalarynda esepteý quraldaryn engizýdi 2017 jáne 2018 jyldarǵa kóshirmek. Buǵan qazirgi kúrdeli kezeń ıtermelep otyrǵan kórinedi. Áıtpese, bıyldan bastap, barlyq MÓZ-derge qansha shıkizat ákelinip, qansha kólemde munaı ónimderi shyǵarylǵanyn qatań esepke alý kózdelgen. Árıne, bul sharalar biraz qarjy shyǵynyn qajet etedi.
Bir top depýtat jazǵan joba jóninde óz áriptesterine túsinikteme bergen senator Mıhaıl Bortnıktiń aıtýynsha, MÓZ-der men munaı bazalaryndaǵy baqylaý jáne esepke alý aspaptaryn ornatý merzimin aýystyrý qarastyrylýda: «Qoldanystaǵy zańnamada bekitilgen 2016 jylǵy 1 qańtardyń ornyna bul merzim MÓZ-der úshin 2017 jylǵy 1 qańtarǵa, al munaı bazalary úshin 2018 jylǵy 1 qańtarǵa kóshiriledi» dedi ol. Bul jaıynda «Benzın baǵasy arzandaı ma?» atty maqaladan tolyq oqı alasyzdar.
Osy basylymda «Sý tasqynyna daıynbyz ba?» degen maqala jarııalandy. Jaqynda kóktemgi sý tasqyny saldarynan týyndaıtyn tótenshe jaǵdaılardyń zardabyn joıý kezinde is-qımyl jáne azamattyq qorǵanys júıesiniń daıyndyǵyn anyqtaý maqsatynda respýblıkalyq «Kóktem-2016» jattyǵýy ótti.
«Onda kóktem aılarynda mindetti túrde bolatyn sý tasqyny sııaqty tabıǵat qubylysynyń aldyn alý, tótenshe jaǵdaılardy joıý kezinde basqarma organdary men memlekettik azamattyq qorǵanys kúshteriniń daıyndyǵy tekserildi. Ár oblystan túsken málimetter boıynsha tótenshe jaǵdaılardan qutqarý qyzmetteri kóktemgi topansýǵa qarsy barlyq kúshterin jınap, tehnıkalaryn saılap daıyn tur»,-dep jazady gazet.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Telefonmen sóılese bilesiz be?» degen maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Ǵylym men bilimniń jemisi bolǵan ozyq tehnologııa túrleri ómirimizge batyl túrde enýde. Qoǵamdyq kólikke mine qalsańyz, qalta telefonyna jappaı úńilgen jastardy kórýge bolady. Al keıbir eresekterdiń ózi ún qatqan telefondy ala sala aýyz ózimdiki dep aıǵaıǵa basady. Árkim óziniń basyndaǵy oıyn basqaǵa aıtyp, túsindirý úshin oǵan laıyqty sóz taba bilýge tıisti. Árkim sóıleý mádenıetine mán berýi tıis.
«Kúndelikti kórip júrgenimizdeı, keıbir adamdar telefonmen sóılesý ádebin de, mádenıetin de esten shyǵaryp alady. Tipti telefonmen tótenshe nemese shuǵyl jaǵdaıda ǵana habarlasý kerektigine de kópshilik mán bere bermeıdi. Qoǵamdyq oryndarǵa jaıǵasyp alyp, óz úıiniń tórinde otyrǵandaı emin-erkin áńgime tıegin aǵytatyndar da kezdesedi. Ókinishke oraı, dóreki, qulaqqa jaǵymsyz sózderdi ózgeler estip qoıdy-aý dep sondaı jandardyń qysylmaıtynyna tańyrqaısyń? Taıaýda avtobýspen vokzal jaqqa barýǵa týra keldi. Kólikte mingen boıda ár tustan telefon úni estile bastady. Bir baıqaǵanym, óz máselesin egjeı-tegjeıli baıandaǵan bir kelinshek bes mınýttyń ishinde on eki ret «konechno» sózin qoldandy. Keıbireýlerge «davaı-davaı», «ladno», «poka» sózderin aıtý daǵdy bolyp ketkendeı. Bir kólikte kele jatqan soń olardyń áńgimesi estilip jatady. «Kassada kút, keleatyrym...». Osylaısha shuraıly tilimizdi burmalap sóılegen kelinshek esh qysylmady.
Uıaly telefonmen qoǵamdyq orynda qatty daýystap sóılesýge bolmaıtyny anyq. Óıtkeni aınalańyzdaǵy kisilerge kedergi keltiresiz, ári sizdiń bireýmen áńgimeńizdiń jurtqa ne keregi bar. Budan basqa mádenı oryndarda daýystap sóıleý, jeti túnde telefon soǵý jaılary ómirde kezdesip turady. Sóıleý mádenıeti túgili qarapaıym nárseni eskermeý - naǵyz ádepsizdik emes pe?!»-dep jazady maqala avtory.
