Taza Qazaqstan: Tazalyq otandastarymyzdyń qanyna, janyna sińgen qasıet bolýy tıis
ASTANA. KAZINFORM – Jyl saıyn qyrkúıektiń úshinshi jumasynda Dúnıejúzilik tazalyq kúni atalyp ótip, álemniń 130-dan astam elinde qoqys jınaý sharalary uıymdastyrylady. Mıllıondaǵan adam qalalar men ormandardaǵy qoqystardy tazalaý úshin jınalady. Osy oraıda aıta ketsek, kóktem bastalǵannan beri elimizdiń aýmaqtaryn tazalaýǵa jáne abattandyrýǵa baǵyttalǵan jalpyulttyq ekologııalyq bastama – «Taza Qazaqstan» aktsııasy ótkizilip keledi. Qazaqstan halqyn týǵan tabıǵatqa qamqorlyq jasaý ıdeıasynyń tóńireginde biriktiretin bul aktsııaǵa osy ýaqytqa deıin úsh mıllıonǵa jýyq adam qatysyp, mıllıon tonnadan astam qoqys jınaldy, 100 myń túp aǵash egildi.
Tabıǵatqa qamqorlyq jasaý mádenıetin qalyptastyrý jáne eldegi ekologııalyq jaǵdaıdy jaqsartý maqsatynda osy jyldyń sáýir aıynyń basynda qolǵa alynǵan aktsııa alǵashynda mynadaı 5 aptalyqqa josparlanǵan edi:
- 13 sáýirge deıin - «Taza ólke» aptalyǵy. Aptalyq barysynda eldi mekenderdiń turǵyndary, qoǵam belsendileri, mekeme, kásiporyn qyzmetkerleri irgeles aýmaqtar men aýlalardy tazartty.
- 20 sáýirge deıin - «Kıeli meken» aptalyǵy. Bul apta tarıhı-mádenı eskertkishterdiń aýmaǵyn abattandyrý jumystaryna arnaldy.
- 27 sáýirge deıin - «Jasyl aımaq» aptalyǵy. Onyń barysynda aǵash kóshetterin otyrǵyzý, kóshetterdi ákteý qolǵa alyndy.
- 4 mamyrǵa deıin - «Ónegeli urpaq». Ardagerlerdiń aýlalary men qarttar úıiniń aýmaqtaryn tazalaýǵa jáne abattandyrýǵa arnaldy.
- Sońǵy aptalyq - «Móldir bulaq». Besinshi aptada sý qoımalarynyń aınalasy, ózen-kólder qoqystan tazartylady.
Osy jyldyń sáýirinde Sý tasqynyna qarsy is-sharalardy úılestirý jáne sý tasqyny saldaryn joıý jónindegi respýblıkalyq shtabtyń otyrysyn ótkizgen Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bul aktsııaǵa erekshe nazar aýdardy.
«Sý tasqynyna ushyramaǵan óńirlerde meniń tapsyrmammen «Taza Qazaqstan» naýqany bastaldy. Men ákimderdiń bárine bul bir rettik naýqan emes ekenin eskerttim. Basqasha aıtqanda, senbilikke shyǵyp, jumys istegen syńaı tanytyp, kózboıaýshylyq jasaýǵa bolmaıdy. Kórshiles elderdegi sekildi bizge de Qazaqstandy kógaldandyrý, óńirler men qalalardyń aýmaqtaryn tazartý jumystaryn únemi júrgizý kerek», - degen edi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent tek aıtyp qana qoıǵan joq. El turǵyndaryna úlgi-ónege kórsetip, senbilikke ózi de shyqty. Atap aıtqanda, elordadaǵy «Ulytaý» alleıasynda aǵash otyrǵyzdy. Sondaı-aq is-shara aıasynda Memleket basshysy jastarmen áńgimelesip, qoǵamda ekologııa mádenıetin qalyptastyrý, tabıǵatty aıalaý mańyzdy ekenin atap ótti.
«Shyn máninde, elimizdi kógaldandyrý, abattandyrý – úlken memlekettik mańyzy bar is. Bul - búgin shyǵyp, erteń umytyp ketetin bir rettik naýqan emes. Atalǵan jumys turaqty túrde júrgiziledi. Týǵan jerimizdi taza ustaýymyz kerek. Bul – jalpyulttyq másele. Qazaqstanymyz taza bolýy qajet. Las elge qonaq retinde, ınvestor retinde eshkim kelmeıdi. Biraq, eń aldymen, Qazaqstannyń taza, kórikti bolǵany biz úshin, ıaǵnı halyq úshin kerek. Bul kúndelikti ómir saltyna aınalýy qajet. Sondaı-aq bul jumys elorda jáne iri qalalarda ǵana emes, shaǵyn qalalarda, aýdandar men aýyldarda da udaıy uıymdastyrylady. Búkil Qazaqstandy taza ustaý ózimizge, jastarǵa baılanysty. Men jastarǵa senemin. Sondyqtan jastarǵa zor úmitpen qaraımyn», – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev 2 qyrkúıekte Parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna Joldaýyn jarııa etken kezde de dál osy aktsııaǵa aıryqsha mán berdi.
«Barshańyzǵa málim, elimizde kóktemnen beri «Taza Qazaqstan» jalpyulttyq ekologııalyq aktsııasy júrip jatyr. Bul – tutas halyqty uıystyrǵan berekeli bastama. «Taza Qazaqstan» sharasyna birneshe aıdyń ishinde 3 mıllıonǵa jýyq azamat atsalysty. Júzdegen myń úıdiń aýlasy tazartyldy, 1 mıllıon tonnadan astam qoqys jınaldy. Osyndaı ıgi sharalardyń arqasynda qoǵamda jańa mádenıet, jańa qoǵamdyq etıka ornyǵyp keledi. Muny týǵan elge degen súıispenshilik, janashyrlyq deýge bolady. Ulttyń jańa sapasy osyndaı naqty sharalar arqyly qalyptasady. Bul – ýaqytsha naýqan emes. Osy mańyzdy joba jyl boıy jalǵasa berýge tıis. Sebebi, shynyn aıtqanda, keıbir sanasyz azamattarymyz tabıǵatty, kóshelerdi áli de lastap jatyr. Osyndaı adamdardyń áreketine zań boıynsha tosqaýyl qoıý kerek. Bir sózben, qorshaǵan ortanyń tazalyǵy árkimniń kúndelikti daǵdysyna aınalýy qajet», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy halqymyzdyń boıynda jaqsy qasıetter óte kóp ekendigine toqtaldy.
«Mysaly, ózge elder bizdi qonaqjaı, aqkóńil halyq retinde biledi. Dál solaı tazalyq jurtymyzdyń qanyna, janyna sińgen qasıet bolýy kerek. «Taza Qazaqstannyń» aımaqtarda sapaly júzege asýyna ákimder tikeleı jaýapty. Olar jurtqa istiń mán-mańyzyn túsindirip, jumysty durys úılestirýge mindetti. Aımaq basshysy tek sharýashylyqpen ǵana aınalyspaıdy. Ákim qoǵamdyq, rýhanı máselelerdi árdaıym nazarda ustaýǵa tıis. Árbir basshy elmen etene jumys isteýi kerek, turǵyndarmen senimdi baılanys ornatýy qajet. Sonda jurt ta onyń bastamalaryn qoldaıdy, el úshin paıdaly iske jumyla kirisedi. Ákimniń abyroı-bedeli degenimiz de – osy», - degen edi Prezıdent.
«Taza Qazaqstan» aktsııasyna qoldaý bildirgen qoǵam qaıratkeri, fılologııa ǵylymdarynyń doktory Asyly Osman mundaı bastamalar ómirdiń barlyq salasynda ekologııalyq minez-qulyqtyń jańa úlgisin damytatyndyǵyn aıtady.
«Bizdiń qala gúldenip, ózgere bersin, bárimiz ony qorǵaýymyz kerek. Jasyma qaramastan, búgin osy aktsııaǵa qatysamyn. Óıtkeni Almaty bireý, árkim óz úıine qamqorlyq jasaýy kerek», - dedi professor.
Belgili stendap-ázilkesh Evgenıı Chebatkovtyń da elorda turǵyndary men qonaqtaryn «Taza Qazaqstan» ekoaktsııasyn qoldaýǵa shaqyrǵany este.
«Men Astanaǵa kelgen kezde «Taza Qazaqstan» aktsııasy týraly estidim. Maǵan aktsııanyń mán-jaıy týraly túsindirgende ony jaqsy maǵynasynda aıtqanda birden juqtyryp aldym. Men ózim Shyǵys Qazaqstannyń týmasy bolǵandyqtan, tabıǵatymyzdyń bizdiń qorǵaýymyzǵa qanshalyqty muqtaj ekenin jaqsy bilemin», - dedi Evgenıı Chebatkov.
Keıbir óńirler men naqty qalalardyń aktsııa aıasynda qol jetkizgen nátıjesi:
Almaty qalasynda 250 sharshy shaqyrym ózender men sý qoımalarynyń jaǵalaýy, saıabaqtar, skverler men taý bókterleri de retke keltiriledi. Apattyq jaǵdaıdaǵy aǵashtardyń butaqtaryn sanıtarlyq maqsatta kesý men kesip alyp tastaý jumystary jalǵasady.
Óskemen qalasynda barlyǵy 100-den astam eko-shara ótkizildi. 492 aýmaq tazalanyp, 3871 sharshy metr qoqys shyǵaryldy, Qazaqstan taýynda 500 kóshet otyrǵyzyldy, ruqsat etilmegen úıindiler joıylyp jatyr.
Saran qalasynda 14 myń tonna qaldyq shyǵaryldy. Saıabaqtar men gúlzarlar qoqystan tazartyldy, túrli aǵashtardyń 3 myńnan astam kóshetteri egildi, tarıhı jáne mádenı eskertkishterdiń mańy jınaldy.
Atyraý oblysynda búginge deıin 11 senbilik ótip, 45 522 adam qatysty, 1016 dana tehnıka jumyldyryldy. Polıgondarǵa 1 378 tonna qoqys shyǵaryldy. Jyl sońyna deıin taǵy 19 tabıǵat qorǵaý sharasy ótkizilmek.
Jetisý oblysynda jalpy 1 187 tehnıka jumyldyrylyp, 7 055 tonna qoqys shyǵaryldy, 22 255 shaqyrym aryq jelisi tazalandy. Sonymen qatar, 25 826 sharshy metr avtomobıl joldaryna aǵymdaǵy jóndeý jumystary júrgizildi. Oblys aýmaǵynda aktsııa kezinde 29 514 túp kóshet otyrǵyzyldy.
Túrkistan oblysynda aýdan, qalalarda 291 aýqymdy is-sharasy ótkizildi. Jyl sońyna deıin bekitilgen kestege sáıkes, 807 tazalyq sharasyn ótkizý josparlanǵan. barlyq aýdan, qalalarǵa kireberis aýmaqtary men joldardyń boıy tazalanyp, retke keltirilgen.
Al, Jibek Joly arnasynda «Taza Qazaqstan» bastamasy aıasynda «Taza qala» aýqymdy telejobasy shyǵyp jatyr. Túsirilim toby Qazaqstannyń iri jáne shaǵyn qalalaryna baryp, tazalyǵy men kórki týraly áńgimeleıdi. Jýrnalıster jergilikti turǵyndarmen kezdesedi, kommýnaldyq qyzmetterdiń jumysyn kóredi, aımaqtyń ekologııalyq ómirine belsendi qatysatyn barlyq eriktilermen tanysady. Buǵan deıin Shymkent, Túrkistan, Taraz, Qyzylorda, Óskemen, Semeı, Pavlodar, Almaty, Taldyqorǵan, Qonaev, Jezqazǵan, Qaraǵandy, Astana, Qostanaı qalalarynyń tazalyǵy jóninde reportajdar serııasy jarııalandy.
