«Taza qala»: Altaı baýraıyndaǵy Rıdderdiń ahýaly taldandy
ASTANA. KAZINFORM - «Jibek Joly» telearnasynyń «Taza qala» baǵdarlamasy bul joly Altaıdyń eteginde ornalasqan, eldegi eń iri taý-ken qalanyń biri – Rıdderge at basyn tiredi. Tabıǵat pen óndiris qatar órbigen bul shaharda 50 myńnan astam adam turady.
Baǵdarlama júrgizýshileri Rıdderdiń tynys-tirshiligine úńilip, qala tazalyǵy, ekologııalyq ahýal, turǵyndardyń sanıtarlyq mádenıeti jáne abattandyrý jumystarynyń jaı-kúıin zerttedi. Tabıǵaty kórkem, biraq ekologııalyq túıtkilderi de joq emes bul óńirde jınalǵan aqparattar sala mamandarynyń saraptaýyna berildi.
5000 adam senbilikte bas qosty
Tabıǵaty tańdaı qaqtyratyn Rıdderde tazalyq jumystary jyl on eki aı úzilmeıdi. Altaıdyń baýraıyndaǵy bul qalada qala kóshelerin jazda qoqystan, qysta qalyń qardan tazalaý turaqty túrde júrgiziledi.
Rıdderlikterdiń ekologııalyq mádenıeti joǵary. Jaqynda ótken «Taza Qazaqstan» ekologııalyq aktsııasy aıasynda uıymdastyrylǵan senbilikke 5 myńnan astam adam qatysyp, bul sózimizge aıqyn dálel boldy.
Tek bıyldyń ózinde qala boıynsha 15 myńnan astam aǵash egilgen. Al sońǵy senbilik aıasynda 200-ge jýyq kóshet otyrǵyzyldy. Qala turǵyndary ásirese shyrsha, qaraǵaı, qaıyń jáne qaraǵash túrlerin egýdi qup kóredi. Bul aǵash túrleri Altaıdyń topyraǵyna 99 paıyzǵa deıin jersinip ketken.
– Qalany kórkeıtý tek ákimdikke emes, árbir turǵynǵa ortaq mindet dep bilemin. Ár otyrǵyzǵan aǵash bolashaqqa qaldyrǵan amanat sııaqty, – deıdi senbilikke qatysqan turǵyn.
Taý bókterindegi tazalyq: Atty patrýl jumysyn kúsheıtti
Rıdder qalasynyń taý bókterinde de tazalyq jumystary qyzý. Qolyna qap ustaǵan turǵyndar tabıǵatty kúl-qoqystan tazartýǵa jumyla kirisken. Sebebi munda tazalyqqa salǵyrt qaraıtyn týrıster kóp. Ásirese Ivanov jotasy sııaqty kórikti oryndarǵa shyqqan demalýshylar artyndaǵy qaldyqty ózimen birge ala túspeıdi. Aımaqtyń jer bederi men landshaftyna baılanysty munda arnaıy tehnıka da júre almaıdy.
Osyndaı sátte naǵyz kómekshi – tulpar. Taý-tasty aralaıtyn atty patrýl qyzmeti osy maqsatta kúsheıtilgen.
– Atpen taýǵa kóterilý jeńil ári tıimdi. Qıyn jerlerge tulparmen ǵana bara alamyz. Qoqys tastalǵan aımaqtardy baqylap, qajet bolsa, eskertý jasap, tazalyqty retke keltiremiz, – deıdi ol.
Stýdentter gerbarıı arqyly tabıǵatty tanyp júr
Rıdderlikter jasyl aımaqty saqtaý men damytýǵa degen kózqarasymen maqtana alady. Munda orman sharýashylyǵy bar jáne elimizdegi eki botanıkalyq baqtyń biri ornalasqan.
Baqtaǵy dendrologııa bóliminiń ǵylymı qyzmetkeri Elena Isakova onyń 90 jyldyq tarıhy baryn aıtty.
– Baqtyń tarıhy tereń, bizde 1940 jyly otyrǵyzylǵan aǵashtar bar. Keıbiriniń dininen energııa alýǵa bolady», – deıdi ol.
Tazalyq pen tabıǵatqa qurmet – jastardyń júreginen oryn alǵan qundylyq.
Baq aýmaǵynda tájirıbeden ótip júrgen kolledj stýdentteri tabıǵatqa yqylasyn dáleldep júr.
– Qajetti qural-jabdyqty paıdalanyp, gerbarıı jasaý jumystarymen aınalysamyz. Ósimdikterdi zerttep, olardyń qasıetin uǵynamyz, – deıdi stýdent.
Jastardyń basty mindeti – orman alqaptaryn qalpyna keltirý jumystaryna úles qosý. Baıqaǵanymyzdaı, qalada tájirıbe jınaý men ǵylymı zertteý júrgizýge barlyq jaǵdaı jasalǵan.
Sulý aýlanyń syry
Rıdderde kelbeti kelisken aýlalar kóp. Solardyń birinde qala turǵyny Natalıa Fılıpıeva turady. Ol qarapaıym qoqysty erekshe buıymdarǵa aınaldyrýdy aldymen ınternetten úırengen. Keıin shyǵarmashylyqqa den qoıǵan. Osylaısha, turǵyn on jyldan beri qala aýlalaryn kóriktendirip keledi.
– Kúıeýim nege qoqys tasısyń dep keıde renjıdi. Biraq men aýlany bos qaldyrǵym kelmeıdi. Buıymdarǵa jaramdy shıkizatty kórshilerim men dostarym ákeledi. Nátıjesinde osyndaı ádemi dúnıeler paıda bolady, bul maǵan shabyt beredi, – deıdi Natalıa Fılıpıeva.
Alǵashqy «Taza Qazaqstan» front keńsesi
Rıdderde qurylǵan «Taza Qazaqstan» front keńsesi – elimizdegi ekologııalyq sanany kúsheıtýge baǵyttalǵan alǵashqy ortalyq. Bastamanyń jetekshisi ári uıymdastyrýshysy – Olga Vahrameeva.
Onyń aıtýynsha, Rıdderde «Jasyl el» eńbek jasaǵynyń qatary jyl sanap kóbeıip keledi.
– Bıyl jasaq aıtarlyqtaı jetistikterge qol jetkizdi. Mańyzdy baıqaýda «Úzdik qala» nomınatsııasyn enshiledik. Bul – eńbegimizdiń baǵalanǵanynyń dáleli, – deıdi ol.
Front keńsede resmı túrde on bes adam jumys isteıdi. Belsendiler turaqty túrde qala turǵyndaryna ekologııalyq tárbıe berý maqsatynda dárister oqyp, senbilik uıymdastyrady jáne qorshaǵan ortany qorǵaýǵa baǵyttalǵan paıdaly jobalardy iske asyrady.
Osyndaı aýqymdy ári júıeli jumys arqasynda Rıdder ekologııalyq turǵydan jasyl qalaǵa aınalyp keledi.
Sporttyq ınfraqurylym syn kótermeıdi
Alaıda Rıdderde ádemilikpen qatar olqylyqtar da bar. Mysaly, jastardyń qulaǵaly turǵan stadıonda shynyǵyp júrgeni qynjyltady. Mektep oqýshylary dene shynyqtyrý sabaǵyn ótkizý úshin osy alańdy paıdalanady eken, alaıda mundaǵy jasyl jelek sportpen shuǵyldanýǵa múlde jaramsyz.
Ǵımarattyń rekonstrýktsııasy 2024 jyly júrgiziledi dep josparlanǵanymen, búginge deıin jóndeý nemese montajdaý jumystary bastalmaǵan.
Taý basyndaǵy sport kesheni de úreıdi údetti. Qalada sporttyq ınfraqurylym damymaǵandyqtan, ony taý basynan ózderi jasaqtaǵysy kelgender tabylǵan sııaqty.
Qaptaǵan ıt, qordalanǵan qoqys
Rıdderde floramen qatar faýna da tańǵaldyrady. Qalada ıtterdiń sany kúrt ósken.
Kópshiligi qaraýsyz, turǵyn úılerdiń mańynda jáne jertólelerde júredi. Jaqyn mańdaǵy qoqys alańynan azyq tasyp júr, bul bir jaǵynan balalar úshin qaýip tóndirip otyr.
– Oıyn alańdary da usqynsyz, jaǵdaı jasalmaǵan. Ákimdik ıt sanyn rettep, sanıtarlyq jaǵdaıdy jaqsartý jáne qaýipsiz oıyn alańdaryn uıymdastyrý boıynsha jumys istese deımiz, – deıdi turǵyn.
Budan bólek, qoqys máselesi de qordalanǵan. Turǵyn Anastasııa Klemeshovanyń aıtýynsha, qala ákimimen kezdesýde bul máselelerdiń barlyǵy kóterilgen. Alaıda ázirge nátıje kórinbeıdi.
– Qoqys shyǵarýǵa tólem jasaǵanymyzben aýla únemi qoqystan kórinbeıdi. Máseleniń tezirek sheshimin tapqanyn kútemiz, – deıdi Anastasııa Klemeshova.
Jaýyn taǵy bir máseleniń betin ashty
Qalada kenetten jańbyr quıa salady eken. Turǵyndar buǵan úırengen. Alaıda, bul jaǵdaıǵa qala basshylyǵy daıyn bolmaı shyqty. Jaýynda qalanyń kóp bóliginde sý deńgeıi kóterilip, kólikterdiń júrip-turýyna kedergi jasady. Al asfalttyń bolmaýy jaǵdaıdy tipti kúrdelendire tústi.
Ákim ne deıdi?
Rıdder qalasynyń ákimi Dýman Rahmetqalıev qaladaǵy ózekti máselelerden habardar ekenin aıtty.
– Qoqys pýnktteriniń jaǵdaıyn jaqsartý maqsatynda tolyq jóndeý jumystary júrgiziledi. Buǵan deıin 11 pýnkt jóndeldi, al keleshekte 50-60 pýnktke deıin qaıta qurý jumystary josparlanǵan, – deıdi ákim.
Sonymen qatar volonterler qalada tórt aıaqtylar úshin arnaıy panalaý ornyn ashýdy usynǵanymen, ol qarjylaı sheshim tappaǵan. Ákimniń pikirinshe, ıtterdiń jaǵdaıyn retteý úshin zańǵa ózgeris engizý qajet, áıtpese másele uzaq ýaqytqa sozylady. Degenmen, ákimdik bul baǵytta jumys istep, jaǵdaıdy baqylaýda ustaýǵa tyrysyp jatyr. Buǵan qosa jol men ınfraqurylym máseleleri de ýaqyt óte sheshim tabatyny aıtyldy.
– Ákimdik turǵyndardyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan sharalardy jalǵastyrady, – deıdi Dýman Rahmetqalıev.
Sarapshylar baǵasy
Baǵdarlamanyń dástúrine saı, sarapshylar qorytyndy usyndy.
– Qalada qoqys konteınerlerin aýystyrý qajet. Qala kelbetin kelistirý baǵytyndaǵy jumystardy da kúsheıtý mańyzdy, – deıdi qala qurylysyn josparlaý bóliminiń bas mamany Gúldana Ábish.
– Jasandylyq baıqaldy. Jýrnalıster keletinin bilip, aldyn ala senbilik uıymdastyrylǵandaı áser qaldyrdy. Bul – jeke pikirim. Qala ádemi, biraq álde de sheshý qajet túıinder bar eken, – deıdi Májilis depýtaty Dáýlet Muqaev.
– Kommýnaldyq qyzmet júıesiniń jumysyn retteý kerek, qaldyqtar máselesimen de kúres mańyzdy, – deıdi Tájirıbeshil ekologtar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Laýra Malıkova.
Osylaısha, saraptamalyq baǵalaý nátıjeleri boıynsha Rıdder 19 upaı enshiledi.
Monoqalalar arasyndaǵy reıtıng tómendegideı:
· Aqsý – 27 ball
· Ekibastuz – 26 ball
· Abaı – 24 ball
· Altaı – 24 ball
· Kentaý – 23 ball
· Temirtaý jáne Hromtaý – 22 balldan
· Balqash – 21 ball
· Rýdnyı – 20 ball
· Lısakovsk – 19 ball
Rıdder – 19 ball
Aqsaı jáne Shahtınsk – 18 balldan
Reıtıngtiń eń tómengi satysynda turǵan qalalar:
· Stepnogorsk pen Jitiqara – 16 ball
· Qulsary – 14 ball
· Jańaózen – 10 ball
· Kýrchatov – 8 ball
Buǵan deıin «Jibek Joly» telearnasynyń «Taza qala» baǵdarlamasy Kýrchatov qalasyna at basyn burǵanyn jazǵan bolatynbyz.