Táýelsizdikke 30 jyl: Aqtaý qalasynyń ótkeni men búgini
Kók aıdynnyń jaǵasynda ornalasqan qala 1963 jyly qurylǵan. Qazirgi tańda shaharda 212 399 turǵyn turady.
1964 jyldan 1991 jylǵa deıin ýkraın aqyny Taras Shevchenkonyń qurmetine Shevchenko qalasy atalǵan bolatyn.
Táýelsizdiktiń alǵashqy kúnderinde Mańǵystaý oblysynda erkin ekonomıkalyq aımaq qurý týraly másele sóz bolyp, 1992 jyldyń 11 qańtarynda Respýblıka Úkimetiniń qaýlysymen Mańǵystaý erkin ekonomıkalyq aımaǵy quryldy.
Sol jyldary Aqtaý aeroporty halyqaralyq mártebege ıe boldy. Bizdiń aılaq arqyly Gannoverge, Ystanbulǵa, Sofııaǵa, keıinnen Londonǵa, Rotterdamǵa, Amsterdam baǵyttaryna halyqaralyq reıster qatynaı bastady. 1991 jyldan bastap Aqtaý halyqaralyq áýejaıynda «Irtyshavıa», «Saıahat», «Kalınıngradavıa», «Eır Astana», «Evropeın Eır», «Atyraý Aýe joly», «Skat» jáne taǵy basqa áýe kompanııalary jolaýshylarǵa qyzmet kórsetti.
Táýelsizdikten keıingi jyldary qalada óndiristik kásiporyndar jandanýymen qatar, bilim berý mekemeleri men densaýlyq saqtaý uıymdary quryla bastady. Qalada Sh. Esenov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtet, «Qaınar» ýnıversıteti, E.Býketov atyndaǵy Qaraǵandy ýnıversıteti, Ortalyq Azııa ýnıversıteti, Transport jáne kommýnıkatsııa akademııasy, Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý akademııasy jumys jasap turdy. Sonymen qatar kásiptik lıtseıler, mektepter, mektepke deıingi bilim berý mekemeleri ashylyp, óńirdegi bilim sapasynyń jaqsarýyna septigin tıgizdi.
Densaýlyq saqtaý salasynda Ortalyq qalalyq aýrýhana, balalar emhanasy, dárigerlik ambýlatorııa, sonymen birge jekemenshik medıtsınalyq ortalyqtar quryldy. 90-jyldardyń basynda óńirde «Ognı Mangyshlaka» men «Kommýnıstik jol» gazetteri, bir televızııalyq jáne birneshe radıo arnalar jumys istedi. Keıinnen «Habarshy», «Adaı», jarnamalyq-aqparattyq «Týmba», «Lada TV-plıýs» gazetteri jaryq kórdi.
Aqtaý qalasy respýblıkanyń strategııalyq ekonomıkasyndaǵy Qazaqstannyń mańyzdy qalalarynyń biri bolyp tabylady jáne Elbasy men Úkimet tarapynan erekshe kóńil bólindi. Respýblıkanyń sol kezdegi Prezıdenti N.Á.Nazarbaev 1991 jyly qazan aıynda Aqtaý qalasynda boldy. Elbasynyń Aqtaý qalasynda eń uzaq bolýy 1993 jyly edi, ol úsh kún boıy bizdiń aımaqpen, qalamen jáne ondaǵy kásiporyndarmen jaqsy tanys boldy. N.Nazarbaev aıtqandaı, bizdiń qalamyz ben oblysymyz daǵdarystan birinshi bolyp shyqqan óńirlerdiń biri bolyp tabylady. 1997 jyly kelgen saparynda Nursultan Nazarbaev jóndeýden ótken, qaıta jańartylǵan Aqtaý teńiz portyn ashty.
Táýelsizdiktiń 30 jyly ishinde turǵyndar áli kúnge deıin alǵysyn aıtyp júrgen, qala keremetine aınalyp, kórik berip otyrǵan jerlerdi atap ótpeske bolmas.
Jartasty soqpaq - qazirgi zamanǵy jáne ejelgi biregeı úılesimdik saqtalǵan, týrıster men qala turǵyndarynyń súıikti orny. Ol TMD-da teńdesi joq biregeı nysan bolyp tabylady.
Aqtaýda turǵyndarǵa arnalǵan ortalyqtar, demalys oryndary da jeterlik. Sonyń biri, 2018 jyly ashylǵan amfıteatr. Aspan astyndaǵy amfıteatr - zamanaýı úlgidegi kópfýnktsıonaldy uzyndyǵy 70 metr, bıiktigi 9 metr bolatyn 19 baǵanadan turatyn sahna. Munda bir mezette 1000 ónerpaz óner kórsete alady. Olardyń ónerin 25 myń kórermenniń tamashalaýyna múmkindik bar.
«Melovaıa» maıagi - álem sanatynda eńse kótergen turǵyn úılerdiń ústinde oryn tepken sanaýly eki shamshyraqtyń biri. Teńiz deńgeıinen 71 metr bıiktikte, turǵyn úıdiń 11 qabatynda ornalasqan munaranyń jalpy bıiktigi – 10 metr.
Qart Kaspııdiń keremetimen ajarlanyp turǵan Aqtaý qalasy Táýelsizdik alǵannan beri kúnnen-kúnge ósip keledi. Munyń barlyǵy Táýelsizdiktiń arqasy.
Avtory Aıda Abýlhanova
