Tarpańdardy tyrp etkizbeıtin Táttimbet
«Bir-eki saǵattan keıin kezdesip, keńirek otyryp sóıleseıik, baýyrym» dedi de, kóligine minip júrip ketti. Aıtqanyndaı, saptama etigin sartyldata basyp eki saǵattan keıin qasymyzdan tabyldy.
Bir jylda 48 taı úırettim
Áńgimeshil ekeni birden baıqaldy. Jylqy jaıyndaǵy taqyrypqa oıyspas buryn, áýeli sonaý Mońǵolııa jerinde, qazaqylyqtyń qaımaǵy buzylmaǵan Baıanólgeı aımaǵyndaótken balalyq bula kúnderin saǵyna eske aldy.
-Attyń jalynda, túıeniń qomynda ósken qazaqpyz ǵoı. Jaılaýǵa shyqqanda, jaılaýdan etekke túskende túıeniń ústinde kebejede otyratynbyz. Jýas túıeniń qos qaptalyna tórt-besten kishkentaı balalardy otyrǵyzyp qoıady. Qandaı ǵajap, mamyrajaı zaman edi! Jaılaýǵa shyǵyp bara jatqanda aldyńnan bir úı kezdesse, sol úıdiń adamdary aıranyn alyp shyǵatyn. Qazaqtyń kóshi qandaı! Júktiń eń ústin saryala syrmaqtarmen basyp, sán-saltanatpen kóshetin edi qazaq ol kezde. Qazaqtyń baılyǵy ǵoı, bul - syrmaq. Ol ýaqta qazirgideı qaly kilemder joq.
Jylqy balasyna qarshadaı kúnimizden úıir boldyq. Ákem júırik ustaıdy. Bir-bir saıdyń basynda bir-eki shaldan jatady. Ózderi solaı bólinip alǵan. Qur jatpaıdy, attardy synaıdy. Alty-jeti jastaǵy kezim. Túıe júninen toqylǵan kúpi ishigim, basymda seńseń eltiri tymaǵym bar. Qoınyma qarma nan tyǵyp beredi. «Sýdy daladan taýyp ishesiń. Ákeńnen qalma» deıdi apam jaryqtyq. Sodan shaldyń kózine túspeı, bildirmeı sońynan erip otyramyn. Qarańǵy túsip, sháınekke mosy ilinip, shaı endi qaınady-aý degen kezde sap etip shyǵa kelemin. «Oı, álgi jyndyń kepti» deıdi ákemniń janyndaǵylar. Kún - qarańǵy, qaıta qýyp jiberetin emes. «Beri kel» deıdi eriksiz. «Qaldyryp ketip edim úıge. Saıtandaı bop sapıyp qaı ýaqta kelip alǵan?!» dep ákem bir ursyp alady. Óstip júrip óstik qoı. Shaldardyń áńgimesin qulaqqa quıyp erjettik. Qazaqılyq, atqumarlyq sol ákemizden beri qaraı jalǵasyp kele jatyr ǵoı, - dep bastady áńgimesin Táttimbet Kápuly.
Ákesinen bir eli qalmaıtyn tentek uldyń atqa degen qumarlyǵy, asaý úıretýge degen qushtarlyǵy áýelde qozy-laqqa shalma tastaýdan bastalypty.
-Basqany bilmeımin, jylqyny ózim erekshe jaqsy kóremin. Ákem jaryqtyq ta jylqy dese, ishken asyn jerge qoıatyn. Bir jylqy ketip bara jatsa, áı, aldyndaǵy tamaǵyn da ishpeıtin. Sondaı atqumar adam boldy. Apam Sarlyqtyń, biz Qodas deımiz ǵoı, sonyń qylynan shalma arqan esip beredi. Áýeli qozy-laqqa shalma tastap úırendik. Odan aýylda buzaý toqtatpaıtyn boldyq. Qolymyz sodan mashyqtandy ǵoı. Sóıtip, birtindep jylqyǵa kóshtik. Altynshyny bitirip, jetinshige baratyn jyly bir jazda 48 taı úırettim. Ala jazdaı bıebaýdyń basynda taımen arpalystym. Kúnine bir taı úıretem. Kúzde sabaqqa barǵanda ustazymyz: «Jazda ne istediń?» dep suraǵanynda: «48 taı úırettim» dep jazǵanym esimde.
Quryq tımegen asaýdy qulaqtan basý - jigittiń jigitiniń ǵana qolynan keletin dúnıe. Ózim súıtip oılaımyn. Byltyr Astanada asaý úıretýden ótken respýblıkalyq týrnırde Qorǵaljyńnan ákelingen ylǵı qazaqy, júgen-quryq tımegen, minis kórmegen jylqylardy úırettik. Jurttyń bári «Mynalar nege kishkentaı?» dep suraıdy. Tazaqandy jylqy móńkýshi me edi?! Ne nárse shyqsa da, sol kishkentaılardan shyqpaı pa? «Jaman aıǵyr jatyryna shabar» degen sózdi qazaq beker aıtpasa kerek. Taı shyqty, boldy, urǵashysy bolsyn, erkegi bolsyn, saýyrlap, úıirden qýyp shyǵady qazaqtyń aıǵyry. Tazaqandy jylqylarda ondaı bolmaıdy eken. Oǵan kózim jetti. Óz balasyna da shaba beredi. Sondyqtan Abaı atamnyń «Adamnan esti janýar» degen sózi tektiligin joǵaltpaǵan qazaqy jylqylarǵa qarata aıtylsa kerek, - dedi de:
Elik bas, teris ezý, eleń qulaq,
Ór keýde, bóken tanaý, qulan sıraq.
Tik baqaı, qysqa bitken berik beldi,
Tuıaǵy kerqulanǵa biter tuıaq.
Qus topshy, barys súbe, jylan baýyr,
Bota kóz, kúdir jota, bıik saýyr.
Keń qursaq, jibek sińir, silbisi keń,
Arshyn tós, búrkit qabaq, minezi aýyr.
Tar myqyndy, tartyq jon, taltaq butty,
Jaraǵany súmbideı sulý syrtty.
Shashalyǵy sińirli, tik tilersek,
Myńnan bireý shyǵady mundaı jylqy, - dep óleńdete jóneldi. Munyń sońyn ala taǵy bir-eki shýmaq oqydy. Ákesi Káp Qumarulynyń jazǵan óleńi eken.
Táttimbet Kápulyn byltyr Astanada tuńǵysh ret ótken respýblıkalyq at úıretý týrnırindegi sýretterinen kórgenbiz. Júgen-quryq tımegen, bas bilmeıtin tarpańdardy qulaǵynan basyp tuqyrtyp, tyrp etkizbegen jigit aǵasynyń qajyr-qaıratyna qaıran qalǵanbyz. Bir qyzyǵy, sol saıysta ózi de asaýlardy úıretýge yqylas tanytyp, uıymdastyrýshylarǵa emeýrin bildiripti. «Іnim Dáýletkereı men Ramazan Sáttibaev ekeýi: «Eı, Táttimbet, jasyń bolsa 45-ke keldi. Uıat qoı mynaýyń» degen soń raıymnan qaıttym. Áıtpese qorqyp turǵan men joq. Ámbe álgiler taqymǵa da tolmaıdy eken» deıdi 46 jasqa kelse de, qaıraty qaıtpaǵan aǵamyz mıyǵynan kúlip.
Bul kisiniń taǵy bir ereksheligi, ádettegideı Naýryz nemese ózge de merekeler, ártúrli kontsertter, qoıylymdar kezinde ǵana emes, ulttyq kıimderdi únemi kıip júredi. Ásirese, qys mezgilinde saptama etigi men pushpaq tymaǵyn, qasqyr ishigin ústinen tastamaıdy.
- Uly dala eliniń urpaǵymyz deımiz. Uly dalanyń qazaǵy qandaı boldy? Uly dala qazaǵynyń kıgen shapanynyń bir jaq óńiri jerge tósenish, bir jaq óńiri jamylǵy rólin atqarǵan. Jaýgershilik zamanda soıylmen kóbine tize men shyntaqtan soǵatyn bolǵan. Saptama etik bir jaǵy, soqqydan qorǵaǵan. Ekinshiden, tizeńe deıin jaýyp turady, jyly ustaıdy. Qazaqtyń kóbi tizeden ketedi ǵoı. Men saptama etigimdi máshınemen júrgende de kıe beremin. Úırenip alǵam. Jaı aıaq kıim kısem, jel soǵady. Mektepke de kıip baramyn. Dene tárbıesinen sabaq beremin ǵoı. Mektepke kirgennen keıin krossovkamdy kıip alamyn. Kóp balalar tańdana, tamsana qaraıdy, - deıdi ulttyq kıimimen kópge úlgi bop júrgen keıipkerimiz.
Týmaǵan qulynǵa quda túsken
Táttimbet Kápulynyń atqa degen aıryqsha qumarlyǵy ákesinen darysa kerek. Aqyndyǵymen, atbegiligimen, ustazdyǵymen tanylǵan ákesiniń atqumarlyǵy, jylqyjandylyǵy sonsha, tipti, týmaǵan bıeniń ishindegi qulynǵa saýda jasaǵan kezderi de bolypty.
-1982 jyly bolǵan oqıǵa edi bul. 12-13 jastaǵy shaǵym. Baıkól degen kóldiń teriskeı jaǵynda otyramyz. Sol kóldiń jaǵasynda, kıiz úıde dúnıege kelgenbiz ǵoı bárimiz. Osy jyly bir úlken báıge ótetin bolyp, ákem Kúreńtóbel jorǵa atyn jaratyp, jarysqa ázirlenip júrdi. Jarysqa dál bir kún qalǵanda tańerteń tursa, bireýler jorǵa attyń aıaǵyna shege qaǵyp ketipti. Muny kórgen ákem kóziniń jasynyń kól qylyp, qatty qamyqty. Kúreń attyń noqtasyn sheship, qoıa berdi de, ózi úıde jatyp aldy. Qula atty da bosatyp jiberdi. Sóıtip, birde-bir báıgeni jibermeıtin ákem jarysqa bara almaı qaldy. Eldiń bári toıǵa ketip jatty. Sodan ákem bir kúni taýǵa shyǵyp ketti. 15 kúndeı úıge kelmedi. Apam jaryqtyq: «ákeleriń kelmedi ǵoı» dep qoıady. Bir kúni keldi. Qasynda kók atqa mingen, qos qaptalyna sýyr teńdegen, moınyna myltyq asynǵan Hamıthan degen kisi bar. Shesheme: «Tamaǵyńdy qamda» dedi. Dastarqan jaıyldy. Bir ýaqytta ákem ana kisige myń jarym teńge berdi. Sóıtsem, áli týmaǵan bıeniń ishindegi qulynǵa saýda jasap kelgen eken ǵoı ákem jaryqtyq. Sol bıe kelesi jyly qulyndady. Sol qulyn keıin talaı alamannyń aldyn bermegen ataqty Kókjorǵa at (aty - Taıqyzyl - A.Q) boldy.
Sol kezde el arasyna ańyz bop taraǵan bul oqıǵa týraly:
Áke, sen Qojanasyr ekensiń ǵoı,
Quda túsetin qulynǵa týmaǵan áli, - dep jazǵan Dáýletkereıdiń óleńi bar.
Sol Kókjorǵa attyń bizdiń áýlet Mońǵolııadan Qazaqstanǵa kóshken kezdegikózinen aqqan jasyn kórseńiz ǵoı. Maldyń bárin sonda qaldyrýǵa týra keldi ǵoı. Sony keıde eske túsirgende ózimiz de kózimizge jas alamyz, - dep tebirene eske alǵan Táttimbet aǵamyz ákesiniń jaratqan júırikteri - Alaıaq attyń 31,Kók ala jorǵanyń 32 ret báıgeden kelgenin, osy eki attyń basyn týǵan inisi Dáýletkereıdiń Mońǵolııadan atamekenge arnaıy alyp kelgenin aıtty. Eki júırik attyń bas súıekteri qazir Astanada tur. Ushaqqa salǵan kezde ondaǵylar: «mynadaı tovardy birinshi ret kórip turmyz» dep qatty tańǵalyp, bastaryn shaıqaǵan kórinedi. Mine, jylqyǵa degen, ata-baba dástúrine degen qurmet osyndaı bolsa kerek.
Aýdan ortalyǵyndaǵy dámhanalardyń birinde birer saǵat áńgimeleskennen keıin «Kókózekke júr. Dastarqanymyzdan dám tat» dep úıine shaqyrdy. Kóz baılanǵan kez. Óńkıgen «Djıppen» qalyń qarǵa oranǵan alqapty qaq jarǵan asfalt jolmen yzǵytyp kelemiz.
Baǵanaǵy dastarqan basyndaǵy jylqy jaıyndaǵy áńgime kólikte jalǵasty. Keıipkerim áńgimeniń maıyn tamyzyp keledi. Jylqy týraly áńgime adamdy jalyqtyrmaı ma, álde aıtýshy sheber me? «Jánibek án salady, Aqseleý tamsanady» degendeı, tamsana tyńdaımyn.
...On jasqa kelgen atta oımaqtaı min bolmaıdy. On jas jylqynyń naǵyz babyna keletin shaǵy. Biz qunanynda, dóneninde báıgege qosyp jatamyz. Taı men qunandy jarystyramyz. «Attyǵa erip jaıaýdyń tańy aıyrylypty» degendeı, sodan keıin tolyq jetilmegen jylqy qoltyǵyn da sozady, ókpesin de óshiredi. Jýan attyń aty - jýan at. «Bestisinde belin shesh» dep qazaq beker aıtpaıdy.Bestisinde qazaq jylqyny jarysqa qospaıdy. «Bestiniń betinen saqta» deıdi. Muny nege aıtady? Bes jas - jylqynyń músheli. Múshelinde zoryqtyrýǵa, qınaýǵa bolmaıdy.
...Júırik atty baptaýǵa eki-eki jarym aıdaı ýaqyt qajet. Áýeli etin qatyrasyń. Meıizdeı bop qatqan jylqy eshqashan arymaıdy. Albaryndy jylqylar tez aryqtaıdy. Taǵy bir eskerer dúnıe - semiz jylqyny arqandaýǵa bolmaıdy. Mundaı jylqy qozǵalmaı turǵannan keıin búıirdegi qazyny denege jınap, topqazy bop qalady. Qazy ústige qaraı jınalǵannan keıin tynys alýy qıyndap, jylqy shaba almaıdy. Qazaqtyń «Óı, seniń atyń topqazy bop tur. Shappa» dep jatatyny sondyqtan.
.. Jylqy - óte názik, sezimtal janýar. Minis berýi qalaı úıretýińe, baptaýyńa baılanysty. Júırik atty da sportshy sekildi tárbıeleý kerek. Únemi shynyqtyryp otyrý qajet. Mysaly, búgin 3 shaqyrym júrseń, bir kún tynyqtyryp alyp, 5 shaqyrym júrý kerek. Sóıtip, qosyp otyrsań, tań atqannan kesh batqansha, qansha shapsa da, shaldyqpaıtyn, sharshamaıtyn bolady. Sosyn jylqynyń aşy terin, batpaq terin alý qajet. Atqa jemdi de kóp berýge bolmaıdy. Qany buzylady.
...Qysta júırik atty toıyndyrǵan lázim. Jilik maıyn aǵartý qajet. Jilik maıy úzdikken jylqy shappaıdy. Qystaı demalyp turǵany jón. Arasynda minip qoıý kerek, biraq shappaısyń. Ara-tura arpa berip qoıasyń. Odan keıin sulymen qaıyrasyń. Suly atqa kóp kúsh bermeıdi, syrtyn ǵana sulýlaıdy, júrektiń maıyn alady. Júrekte maı bolsa, jylqy shappaıdy.
Tulpardyń toǵyz túri
Ákesiniń qasynda kóp júrip, aqylyn kóp tyńdap, jylqynyń qyry men syryna ábden qanyqqan Táttimbet Kápuly aıaǵyna jem túsken attardy ózi emdeıdi eken. Attyń aıaǵynan ǵana emes, quıryǵynyń ushynan da, tańdaıynan da qandy ózi alady. Aıaǵyna jem túsken jylqynyń belgisi jem túsken aıaǵyn kósip nemese jıi-jıi súrine beretin kórinedi.
Jylqynyń talaq degen de aýrýy bar. Ondaı kezde jylqynyń kókbaýyryna syrtynan biz shanshý kerek. Táttimbet Kápulynyń aıtýynsha, attyń kókbaýyry oń jaqta, bıeniki sol jaqta bolady.
-Qazaq sıyrǵa ashýlanǵan kezde «qarasan kelgir», jylqyǵa «talaǵyń túskir» dep qarǵap jatady. Talaq bolǵan jylqynyń kókbaýyry isinip ketedi. Biz shansysań, aman qalady. Men shanshı alamyn. Ákemniń úıretkenderi ǵoı, - deıdi atbegi.
Jastaıynan san alamanda báıgege shapqan keıipkerimiz naǵyz júırik atta syn bolmaıtynyn, olpy-solpy keletinin aıtady. Ákesi Káp Qumaruly «Yrǵaıly jartas» atty kitabynda:
Oıdy qystap, qyr kúzep,
Saqtanǵan jel ótinen.
Qysyr súti boı túzep,
Arda emip jetilgen -
Sút júırikter kelipti,- dep bastap, et júırik, muz búırek, ushqyr, kúdir,sandal, - deı kelip,
Qyzdyra almas áýdemjer,
Qulja moıyn tóńirek,
Qazan saýyr, qaqpan bel,
Jelik ketse jetpes jel -
Shombalyń da kelipti, - dep júırik atty 9 topqa jikteıdi.
Jorǵa bolatyn jylqy jeti kúnge deıin aıaqtanbaıdy
Attyń syryna qanyq azamat ózi de júırik jaratady. Jaqynda qomaqty qarjyǵa jartylaı tazaqandy jorǵa satyp ákelipti. Jorǵa demekshi, jorǵanyń da jurt bilmeıtin qyry men syry kóp eken.
-Jorǵa - óte sezimtal, kirpııaz janýar. Iesiniń aıalap, mápelep mingenin qalaıdy. Jorǵa óz ıesiniń minez kórsetip, tizginin bir silkigeniniń ózin úsh jylǵa deıin umytpaıdy desedi. Myqty jorǵa bolatyn jylqy týǵan kezde úsh-tórt, keıde jeti kúnge deıin aıaqtanbaıdy. Keıbireýler muny jamandyqqa joryp, «kem týǵan eken» dep bilmestikpen baýyzdap tastap jatady. Qatty jorǵa bolatyn jylqy jeti kúnge deıin eki adym ala almaı, enesin qasqyr sekildi aldyńǵy eki aıaǵymen turyp emedi eken. Aıaqtary maımaqtaý keledi. Máselen, ákem týmaı jatyp quda túsken qulyn týǵan kezde úsh kúnge deıin aıaqtanbaı, artqy eki aıaǵyn kótere almady. Jorǵa degenińiz - jylqynyń kemtary. Eki jylqynyń biri jorǵa bola bermeıdi. Sırek kezdesedi, - deıdi ózi de taıpaltyp jorǵa mingendi jaqsy kóretin keıipkerimiz.
Jylqyny bir kisideı biletin Táttimbet Kápuly atty dál ákesindeı kútip, baptaı almaıtynyn jasyrmaı aıtty. «Ótirik aıtýǵa bolmaıdy. Ákemniń at kútisi, at minisi bólek bolatyn. «Balam, adamnyń dáýiri júretin, tasy órge domalaıtyn kezderi bolady. On jyldaı jaratqan júırikterim báıgeniń, analaryń - Egeýhannyń aıtystyń aldyn bermegen shaqtardy bastan ótkerdim» dep otyratyn edi ákem. Osy sóz jıi oıyma orala beredi. Ákem birde Baıanólgeı aımaǵynyń 20 jyldyǵyna Alaaıaq at pen kók ala jorǵany báıgege apara jatady. «Tańǵa jaqyn kózim ilinip ketken eken. Alaaıaq at ta tórt aıaǵyn sirep turyp demalyp jatyr edi. Erteńinde - báıge. Túsimde Alaaıaq attyń mańdaıyna kún túsip tur eken. Sony kórip, oıanyp ketkenimde, Alaaıaq at dúr silkinip, ornynan tik turyp, kisinep jiberdi de, raýandap atyp kele jatqan kúnge qarady» deıtin edi ákem sol ǵajaıyp oqıǵany tańdana eske alyp.Báıge attyń bir belgisi tań raýandap atyp kele jatqanda tańnyń araıyna jáne keshke alaýlap kún batyp bara jatqan kezde qos qulaǵyn tigip, kúnniń shapaǵyna qarap turatynynda ekendigin aıtady atbegi. Aıta bersek, jylqynyń estiligin kórsetetin oqıǵalar kóp. Qanshama shaqyrym, tipti, basqa memleketten týǵan jerine qaıtyp kelgen jylqylar jaıynda da estigenbiz. Biraq bıeniń ishinde ketken qulynnyń týǵan jerine qaıtyp kelýin estýińiz bar ma?
-Bıeniń ishinde ketken qulyn da týǵan jerin izdeıdi. Bul -jylqynyń týǵan jerine degen erekshe qurmeti. Bir mysal aıtaıyn. Sháýeshekte bir basyna 700-800 jylqy bitken baıdyń úıiriniń syrtyna bir besti at kelipti deıdi. Qaraıdy, eni bólek, tańbasy bólek. Baı shoshyp qalyp, bas jylqyshyny shaqyrtypty. Ózi qartań adam eken. «Mynaý qońyr besti neǵylǵan jylqy? Meniń tańbam joq. Biraq meniń jylqyma tústes» deıdi baı. Sonda qart jylqyshy: «O-o-o, baıeke, osydan bes jyl buryn osy úıirden bir baıtaldy urlap ketip edi. Mynaý sonyń ishinde ketken qulyn, týǵan topyraǵyna tartyp, óziniń úıirine kelip, qosylyp turǵany ǵoı» depti. Mine, jylqynyń qasıettiligi, estiligi, tektiligi, - deıdi jylqy balasynyń jurt kóp bile bermeıtin taǵy bir syryn ashqan keıipkerimiz.
Tarbaǵataıǵa aqsańdap barsań, qaqshańdap qaıtasyń
Yzǵytyp kele jatqan kólik kilt toqtady. «Ótip kettik pe, eı?» deıdi áńgimelesýshim jan-jaǵyna kóz salyp. «Iá, ne bop qaldy?» deımin men túkke túsinbeı. «Álgi meniń torym bar ǵoı» deıdi. Sóıtsem, búrkitti qolǵa túsirý úshin tor quryp qoıypty. Kólikten túsip, qalyń qardy ombylap torǵa bardyq. Baıǵus qara taýyqty terisi sypyrylǵan túlkiniń ústine baılap otyrǵyzyp qoıypty. «Myna taýyq tońyp, ólip qalmaı ma?» deımin taýyqqa qarap janym ashyp. «Ólmeıdi, jemin sap qoıǵam» dedi jaıbaraqat kóligine qaraı bettep.
Qara taýyqty qap-qara túnniń qushaǵyna qaldyryp, Kókózekke qaraı bettep kelemiz. Dalanyń taza aýasy sergitti me, álde dúrildegen kólik kóńilge jelik bere me, Táttimbet aǵamyz sý tógilmes jorǵadaı túrli taqyrypta saýal qoıdyrmaı-aq kósile, sheshile sóıleıdi. Sóılegende de, Ǵabeń (Ǵabıt Músirepov) aıtpaqshy, betaldy sóılemeıdi, detalmen sóıleıdi. Birese jylqy, birese ańshylyq, birese tabıǵat jaıynda oı tolǵaıdy.
-Áı, Shveıtsarııa ne kerek? Túrkııa ne kerek? Tarbaǵataıǵa kep, bir juma atqa minshi. Seniń ómiriń sol ǵoı. Álgi bir aıtysta aıtylǵandaı,aqsańdap kelseń, qaqshańdap qaıtatyn, saraıyńdy ashatyn, sharshaýyńdy basatyn, sanańdy sergitetin jerdiń jumaǵy ǵoı, bul - Tarbaǵataı. Tarbaǵataıda nebir dúnıeler jatyr. Kúltegin kezindegi jazbalar deısiz be, tańbaly tastar deısiz be? Bir saıyna kirip ketseń, áı, Shveıtsarııany ózim kórgem joq, ózimizdiń Shveıtsarııa ǵoı, bul - Tarbaǵataı. Shybynsyz jaz. Ańyń bar, aıýyń bar, arqaryń bar. Basqa ne kerek, eı? - dep týǵan jerin tamsana áńgimelep kele jatqanda Smaǵul Sádýaqasovtyń Shyǵys jaıynda tebirene aıtqan sózderi esime tústi. 1922 jyly «Órteń» gazetine jarııalaǵan «Qazaqstan» atty tanymdyq maqalasynda: «Saryarqanyń kúnshyǵys ońtústigi ór eldegi aıryqsha turǵan bir jer. Ol Zaısan, Óskemen ýezderi. Ar jaǵynan Altaı taýy, Tarbaǵataı, ber jaǵy Ertis, Zaısan, Marqakól degen ádemi kólder bar. Bul mańaıdyń ádemiligi Eýropadaǵy Shýetsarııa taýlarynan anaǵurlym ilgeri. Shýetsarııa ózine Shýetsarııa, Qazaqstannyń ishinde Altaıdan ádemi jer joq. Altaı - jerdiń jumaǵy, Altaı - bizdiń jer. Altaıda bolǵan adamda arman joq!» dep tebirengen eken alashtyń ardaqtysy. Rasynda, Shyǵys Qazaqstannyń Shýetsarııadan qaı jeri kem?!
Táttimbet Kápuly Úrjar aýdanynyń Kókózek aýylynda turady. Sondaǵy orta mektepte deneshynyqtyrý páninen sabaq beredi. Júırik at qana jaratpaıdy, búrkit te ustaıdy. Teri ıleıdi, at taǵalaıdy, qamshy, ómildirik, quıysqan, júgen óredi. Tańdy tańǵa uryp qıssa-dastan aıtatyn óneri de bar. Jaqynda oblys tarıhynda tuńǵysh ret Úrjar aýdanynda ótken búrkitshiler saıysyn uıymdastyrýǵa da uıytqy bolǵanyn bireý bilse, bireý bilmes. Uly Muhańnyń Álkeı Marǵulanǵa qarata aıtqan «Bir ózi bir akademııa» degen áıgili sózi eriksiz eske túsedi. Ataqty jazýshynyń bul sózin bir boıyna san ónerdi syıdyrǵan Táttimbet Kápuly sekildi azamattarǵa aıtsa da, jarasatyn sekildi.
Jubaıy Naǵı Ápııa da on saýsaǵynan óner tamǵan sheber. Alasha toqıdy. Quraq kórpe tigedi. Qysqasy, bul áýlet týraly bir maqala emes, bir kitap jazýǵa bolady. Bul maqalamyzda Táttimbet Kápulynyń atqumarlyǵyna, jylqyjandylyǵyna ǵana toqtalýǵa tyrystyq. Ózge de qyrlary jóninde aldaǵy ýaqytta sóz qozǵala jatar.
P.S. Belgili akter Bekjan Turys byltyr Almatyda ótkizgen keshinde «Qazaqtyń ishinen qazaq izdep júrmin» dep aıtqan edi. Shalǵaı aýylda jatsa da, ulttyq ónerge qylaý túsirmeı, salt-dástúrimizdi kóziniń qarashyǵyndaı saqtap kele jatqan Táttimbet Kápulyn kórip, tildeskennen keıin akter izdegen qazaqtyń ishindegi qazaqqa jolyqqandaı boldyq.
Azamat Qasym
Shyǵys Qazaqstan oblysy.
