Tarıhı ádildik ornady: Respýblıka kúni - halyqtyń rýhyn kótergen ulyq mereke
Respýblıka kúniniń tarıhy
25 qazan – Qazaqstan tarıhyndaǵy eń mańyzdy datalardyń biri. 1990 jyly dál osy kúni Qazaq KSR-niń memlekettik egemendigi týraly Deklaratsııa qabyldanǵan bolatyn. Shyndyǵynda, bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy alǵashqy qadamy edi.
Qazaq KSR egemendigin jarııalap, Qazaqstannyń táýelsiz memleket retindegi saıası-quqyqtyq negizderin jarııalady. Onda tuńǵysh ret aýmaqtardyń tutastyǵy, bólinbeıtindigi jáne tatýlyǵy, Qazaqstan halyqtary men olardyń tilderiniń mádenıetin damytý, ulttyq biregeılikti nyǵaıtý sııaqty memlekettiliktiń qaǵıdalary bekitildi. Bul - tarıhı jáne óte mańyzdy sheshim. Elimizdiń táýelsizdigi shynymen de osy kúnnen bastalady.
Sondaı-aq qujatta saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik máselelerdi derbes sheshý prıntsıpi jarııalandy. QazKSR óziniń ishki áskerin, memlekettik qaýipsizdik jáne ishki ister organdaryn qurý quqyǵyn aldy. Al Prezıdent el basshysy, ákimshilik-atqarýshy joǵarǵy bıliktiń basshysy bolyp tanyldy.
Al 2001 jyly atalǵan mereke memlekettik merekeler tizimine endi. Alaıda keıinirek 2009 jyly elimizdiń Tuńǵysh Prezıdentiniń Jarlyǵymen ol memlekettik merekeler tiziminen alynyp tastalǵan edi. Sodan beri Respýblıka kúni toılanǵan joq.
Ulttyq quryltaıda «Respýblıka kúni» qaıtaryldy
Bıyl Memleket basshysy Ulytaý óńirinde ótken Ulttyq quryltaıda 1990 jyly 25 qazandaǵy deklaratsııanyń qabyldanýyn elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy ekenin aıtyp, mereke mártebesin qaıtarýdy usyndy.
Foto: akorda.kz
«Ulttyq merekeler men ataýly kúnder tizbesine birqatar ózgeris engizgen jón. Men Respýblıka kúnine ulttyq mereke mártebesin qaıtarýdy usynamyn. Sondyqtan qazannyń jıyrma besi kúni jyl saıyn Egemendik kúnin elimizdiń basty merekesi retinde atap ótýimiz kerek. 1990 jyly 25 qazanda Qazaqstannyń egemendigi týraly deklaratsııa qabyldandy. Bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy bolatyn», - degen edi Memleket basshysy.
Sonymen birge Respýblıka kúni eldiń memleket qurý jolyndaǵy tarıhı qadamynyń sımvoly bolýy kerek ekenin tilge tıek etip, Táýelsizdik kúniniń bastapqy máni saqtalatynyn da eske salyp ótti.
Ulttyq jáne memlekettik merekelerdiń aıyrmashylyǵy
Zańnamaǵa sáıkes, ulttyq merekeler – elimizdiń memlekettiliginiń damýyna eleýli áser etken erekshe tarıhı mańyzy bar oqıǵalardy atap ótý úshin belgilengen. Ulttyq mereke kezinde ortalyq jáne jergilikti memlekettik organdarda mindetti túrde resmı is-sharalar uıymdastyrylady. Osylaısha, zańnamaǵa engizilgen ózgeristerden keıin Respýblıka kúni elimizdiń jalǵyz ulttyq merekesi sanatyna enip otyr.
Tarıhshy Jaqsylyq Sábıtovtiń pikirinshe, Respýblıka kúni merekesin qaıtarý tarıhı ádil sheshim boldy.
«25 qazan kúni buryn toılanyp, keıin kóleńkede qalyp ketti. Endi ony qaıtadan toılaıtynymyz qýantady. Shyndyǵynda, 25 qazan – elimizdiń ekonomıkalyq egemendik alǵan, ekonomıkalyq táýelsizdik alǵan kúni. Qazaqstan ekonomıkada óziniń ulttyq múddesin júzege asyra bastady. Sondyqtan bul data mańyzdy, árıne. Qazaqstan óz egemendigin jarııalap, táýelsizdik jolyn bastady. Al Deklaratsııa (1990 j. 25 qazan) Qazaqstannyń ekonomıkalyq saladaǵy ulttyq múddesin belgilegen táýelsizdik alý jolyndaǵy alǵashqy qadam ári mańyzdy kezeń boldy», - dep atap ótti tarıhshy.
Sonymen qosa ol 25 qazan nelikten ulttyq mereke sanatyna engenine toqtaldy.
«Merekeni memlekettik ne ulttyq merekeler sanatyna engizý álemdegi barlyq memleket pen elde bar tájirıbe. Bul el tarıhyndaǵy oqıǵalardyń mańyzdylyǵyna baılanysty», - dep naqtylady Jaqsylyq Sábıtov.
Bıyl qazaqstandyqtar Respýblıka kúnin qalaı atap ótti?
Joǵaryda atap ótkendeı, 13 jyl ótkennen keıin qazaqstandyqtar Respýblıka kúnin bıyl birinshi ret toılady. Qala ákimdikteri ulttyq merekeni atap ótý úshin chellendj, aktsııalar, sonyń ishinde qaıyrymdylyq sharalaryn da uıymdastyrdy.
Elordada Respýblıka kúnine jappaı merekelik sharalar men kontsertter ótti. Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda Máńgilik El Daýysy ulttyq mýzykalyq shoýy uıymdastyryldy. Onyń sahnasynda Qazaqstannyń úzdik ónerpazdary búkil el súıip tyńdaıtyn ánderdi oryndady. EKSPO alańynda ashyq aspan astynda Memlekettik akademııalyq fılarmonııa uıymdastyrǵan «Qazaqstanym meniń!» merekelik kontserti ótti.
Memlekettik akademııalyq fılarmonııanyń (burynǵy Kongress-holl) kontsert zalynda elimizdiń túkpir-túkpirinen kelgen aqyndar aıtysy uıymdastyryldy. Sonymen qatar 20-26 qazan aralyǵynda qala turǵyndary Sáken Seıfýllın murajaıyndaǵy «Táýelsizdik – elimniń erlik joly» taqyryptyq kórmesin tamashalaýǵa múmkindik aldy.
Osylaısha, merekege oraı eldiń túkpir-túpirinde saltanatty jıyndar, ǵylymı konferentsııalar, ashyq sabaqtar, kontserttiń baǵdarlamalar men túrli sporttyq jarystar uıymdastyryldy.
Máselen, 25 qazan kúni Astanada Ulttyq merekege oraılastyrylǵan alaman jáne top báıge ótti. Oǵan elimizdiń ár qalasy men óńirinen kelgen shabandozdar qatysty. Jarys Astana mańynda ornalasqan «Etnoaýyl» ulttyq-mádenı kesheninde ótti. Báıge qorytyndysy boıynsha, jeńimpazdar men júldegerler aqshalaı syılyqtarmen marapattaldy. Báıgeniń júlde qory – 17 mln teńge.
22 qazan kúni Almatydaǵy Respýblıka saraıynda qazaq estrada juldyzdarynyń qatysýymen gala-kontsert ótti. Al 23 qazanda ótken Charity Music Run qaıyrymdylyq marafonyna 2000-ǵa jýyq adam qatysqan.
25 qazan kúni Medeýdegi alańda «Patrıotızm daýysy» aktsııasy aıasynda Memlekettik Tý kóterilip, Ánuran oryndaldy. Bul kúni ánuran qalanyń kóptegen nysandarynda jáne elimizdiń túkpir-túkpirinde shyrqaldy. Basqa qalalarda, máselen, Shymkentte teatrlardaǵy qoıylymdar Respýblıka kúnine oraılastyryldy.
Sonymen qosa 25 qazan qarsańynda óńirlerde áleýmettik mańyzy bar nysandar paıdalanýǵa berilip, azamattarǵa páter kilti tabystaldy. Máselen, Jetisý oblysynda áleýmettik mańyzy bar birneshe nysan ashyldy. Olardyń qatarynda medıtsınalyq pýnktter, sport alańdary, halyqqa memlekettik qyzmet kórsetetin tsıfrlyq keńse de bar. Sol sııaqty aýyl turǵyndaryna kógildir otyn berildi.
Túrkistan oblysynda merekege oraı birqatar bilim berý nysany – Qazyǵurt aýylynda 150 oqýshyǵa arnalǵan jekemenshik mektep, Saryaǵash qalasynda 900 oqýshyǵa arnalǵan mektep, Aqsýkent aýylynda 1 200 balaǵa arnalǵan jekemenshik mektep, Qarabulaq aýylynda 400 balaǵa arnalǵan jalpy bilim beretin mektep, Túrkistanda 500 oryndyq daryndy balalarǵa arnalǵan mektep jáne 200 balaǵa arnalǵan mektep-balabaqsha ashyldy.
Al Pavlodar oblysynda kezekte turǵan kópbalaly jáne tolyq emes otbasylarǵa páter kilti tabystaldy. Barlyǵy 108 qala turǵyny páterge ıe boldy. Olardyń ishinde kópbalaly analar, jetimder, áleýmettik jaǵynan az qamtylǵandar bar.
Osylaısha bıylǵy Respýblıka kúni keń kólemde atap ótildi.
2022 jyly Qazaqstannyń tarıhynda oıyp turyp oryn alatyn tarıhı oqıǵalar az bolǵan joq. Atap aıtsaq, referendým, Ata Zańǵa enshizilgen ózgerister, saıasat arenasyndaǵy reformalar, sondaı-aq jańa oblystardyń qurylýy da elimizdiń jańa damý jolyna túskeniniń dáleli. Bul elimizde jasalyp jatqan reformalardyń bir parasy ǵana. Respýblıka kúniniń qaıta oralýy da halyqtyń patrıottyq sezimin oıatyp, ásirese jyl basyndaǵy oqıǵalardan keıin el azamattarynyń rýhyn kóterip tastaǵany sózsiz.
