Tarazda oqýshy elektr energııasyn óndiretin joba oılap tapty
Jas ónertapqysh qalqymaly kún panelin jasap shyǵarý úshin eki jyl ýaqytyn jumsaǵan. Qanattyń The Future Solar Power Plant dep atalatyn qalqymaly kún paneliniń ereksheligi sol, ol jer betine emes, sý betine ornatylady. Joba júzege assa, kádimgi kún elektr stantsııalaryna qaraǵanda 65 paıyzǵa deıin kóp energııa óndirýge múmkindik týady.
«Jambyl oblysynyń Jýaly aýdanynda «Býrnoe Solar - 1», «Býrnoe Solar - 2» dep atalatyn kún panelderi óte kóp, shamamen 300-400 myńdaı. Olardy búginde eshkim tazalamaıdy. Kólemi óte úlken bolǵandyqtan, ázirge ony tazalaýǵa múmkindik te joq. Al olarǵa kútim jasalmasa, shańnyń áserinen kún sáýlesin óndirý múmkindigi de tómendeıdi. Osy máseleni sheshý úshin men jobama qosymsha avtonomdy tazalaǵysh qural da jasadym. Ol avtomatty túrde tańǵy 7-de jáne túski 2-de panelge sý seýip salqyndatyp, shańyn súrtip otyrady. Bul energııa ónimdiligin 25-30 paıyzǵa deıin saqtaýǵa jol ashady. Sondaı-aq, onyń qasyna aqyldy kún trekerin jasadym. Ol kúnine 2-3 ret qana qosylyp, ózine yńǵaıly, kún sáýlesi túsken jaqqa qaraı baǵyt alyp otyrady. Bul da elektr ónimdiligin 50 paıyzǵa deıin arttyrady. Osylaısha, qazirgi qoldanystaǵy kún elektr stantsııasy 60 myń úıdi elektr energııasymen qamtamasyz etse, meniń panelim 120 myń úıge elektr qýatyn bere alady.
Jýalydaǵy kún paneliniń bireýin ornatýǵa shamamen 121 myń teńge qajet bolsa, meniń qalqymaly kún panelime 250 myń teńgedeı qajet. Biraq, bul joba júzege assa, nebári eki jylda óz shyǵynyn ótep, ınvestorǵa tabys ákele bastaıdy. Munyń barlyǵy jobamda tolyǵymen eseptelgen», – deıdi 17 jasar ónertapqysh.
Qanat jobasyn júzege asyrý úshin aldymen kún elektr stantsııalarynyń kemshilikterin zerttegen. Ol úshin arnaıy Jýalyǵa «Býrnoe Solar» kún elektr stantsııalary ornalasqan jerge baryp, tájirıbeler júrgizedi. Sondaǵy Teris-Ashybulaq sý qoımasyna óziniń qalqymaly kún panelderin ornalastyryp, óz jobasynyń 65 paıyzǵa deıin kóp energııa óndiretinin tájirıbe júzinde dáleldep shyǵady.
Onyń aıtýynsha, qalqymaly kún panelderiniń artyqshylyqtary az emes. Atap aıtsaq, qurylǵyny ornatý úshin arnaıy jer daıyndaýdyń qajeti joq. Onyń ornyn kez kelgen ýaqytta aýystyra berýge bolady. Panel sý qoımalaryn evtrofıkatsııadan, ıaǵnı, býlanýdan, baldyrlardyń ósip ketýinen saqtaıdy. Al eń negizgisi, kóp energııa óndiredi.
Ónertapqysh bul jobasyn túrli halyqaralyq zııatkerlik jarystarda, ǵylymı baıqaýlarda qorǵap júr. Nátıjesi óte jaqsy. Búkil Azııa elderi qatysatyn «Ingenious project – 2022» halyqaralyq ǵylymı jobalar baıqaýynda І oryn, Frantsııanyń Parıj qalasynda ótken «The Big Progress» halyqaralyq baıqaýynda І oryndy ıelendi. Frantsýzdar tipti, jas talanttyń talabyn kórip, óz elderine shaqyrtý da jiberipti.
«Men óz jobamdy óz elimde júzege asyrǵym keledi. Eger jobamdy júzege asyrýǵa demeýshi tapsam, biz jasyl energııany damytyp, tolyq energııa alyp jatqan tuńǵysh memleket bolar edik. Frantsııaǵa shaqyrtqanda barmaǵan sebebim de sol.
Joba týraly alǵash ret 9 synyp oqyp júrgende oıyma keldi. Birinshiden, men elimizdegi elektr qýaty tapshylyǵy máselesin sheshýge úlesimdi qosqym keledi. Sebebi bizdiń elimizde, ásirese, ońtústik óńirlerde elektr energııasy tapshy. Mysaly, tek bir jyl ishinde elimizdiń soltústiginde – 8, ońtústiginde – 12 paıyzǵa elektr energııasyn tutyný mólsheri artqan. Bul máseleni sheshý úshin elimizde kómir, gazdy paıdalanyp, atom elektr stantsııasyn soǵý usynylýda. Biraq, halqymyzdyń biraz bóligi atom elektr stantsııasyn soǵýǵa qarsy, al kómir ekologııaǵa zııan. Ol kómirqyshqyl gazyn bóledi ári sarqylatyn resýrs. Biz jasyl energııaǵa, dálirek aıtsaq, kúnnen elektr energııasyn alýǵa óz deńgeıinde mán bermeımiz, ony jaı qosymsha energııa kózi dep sanaımyz. Eger jasyl energııaǵa memleket tarapynan shyndap qoldaý kórsetilse, zor tabystarǵa jeter edik», – deıdi joba avtory.
Aıta keterligi, Qanattyń bul jalǵyz jobasy emes. Ol Qaldybaı Baryshan esimdi synyptasymen birge jasandy ıntellekt arqyly qoqystardy 5 túrge bólip suryptaıtyn robot qurylǵyny da jasap, jetildirý ústinde.
«Ekinshi jobany qolǵa alǵaly kóp bola qoıǵan joq, nebári úsh aıdaı ýaqyt boldy. Biraq, meniń qazirgi tańdaǵy basty maqsatym, armanym dese de bolady, qalqymaly kún panelderimdi qoldanysqa endirý úshin ınvestor tabý. Jobam júzege assa, odan ári álemdi tańdandyratyn týyndylardy jasaýǵa kúsh salamyn. Onyń birazy qazir oıda pisip-jetilýde» dp jymıdy talapty talant.
Buǵan deıin biz Tarazda halyqaralyq ınvestıtsııalyq forým ótedi dep jazǵan bolatynbyz.
