Tanymal tarıhshy ǵalym «Qazaq handyǵynyń kúni» degen dataǵa laıyq eki kúndi atady

ASTANA. QazAqparat - Qazaq handyǵynyń kúni degen dataǵa eki kún laıyqty sekildi. Biri - 2014 jyldyń 11 qarashasy. Bul kúni Elbasy resmı túrde óz Joldaýynda Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótetindigin jarııa etti. Ekinshi, 2015 jyldyń 11 qyrkúıegi. Bul kúni Elbasynyń qatysýymen Astanada 550 jyldyqqa arnap saltanatty jıyn boldy, dedi, tarıh ǵylymdarynyń doktory Bereket Káribaev Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologııa ınstıtýty men «Egemen Qazaqstan» gazetiniń Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn merekeleý qorytyndylaryna oraı ótkizgen birlesken alqaqotan áńgimesinde.

- Qazirgi Qazaqstan aýmaǵyndaǵy memlekettilik tarıhy bizdiń jyl sanaýy¬myzǵa deıingi IX-VIII ǵasyrlardan bastaý alady. Ejelgi skıfter, saqtar, sarmattar, odan keıingi ǵundar, úısinder, qańlylar, túrik dáýiri men oǵyz-qypshaq dáýirindegi qaǵanattar men handyqtar, Altyn Orda kezeńindegi handyqtar - osylardyń bári Qazaq handyǵynyń tarıhı tamyrlary. Ejelgi jáne erte orta ǵasyrlardaǵy memlekettilik úderisi Qazaqstan aýmaǵynda sabaqtastyq pen úzdiksizdik negizinde damı kele, ulttyq memleketke - Qazaq handyǵyna ulasady. Al Qazaq handyǵynyń tarıhy tórt ǵasyrǵa sozylyp, XIX ǵasyrdyń ortasyna deıin jalǵasqany barshaǵa málim. Mine, osyny bizder, tarıhshylar Qazaq handyǵynyń 550 jyldyq mereıtoıyn merekeleý barysynda bas qosqan halyqaralyq, respýblıkalyq ǵylymı jıyndarda, dóńgelek ústelderde, suhbattarymyzda qalyń kópshiliktiń sanasyna jetkizýge tyrystyq.

Jalpy alǵanda, tarıhshylarymyz osy baǵytta jaqsy zertteýler júrgizip, táýir nátıjelerge qol jetkizdi. Zertteýlerdiń birneshe baǵytta júrgenin kórýge bolady. Olardyń alǵashqysyna - Qazaq handyǵynyń tarıhyna qatysty derekter men dáıekterge arnalǵan arnaıy ǵylymı-zertteýler jatady. Solardyń ishinde shoqtyǵy bıik týyndylar qataryna tarıh ǵylymdarynyń doktory, S.Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettik ýnıversıtetiniń professory Laýra Júsipovanyń «XV-XVIII ǵǵ. Qazaq handyǵy» atty monografııasyn jatqyzar edim.
Zertteý baǵyttarynyń kelesisi - qazaq handarynyń ómiri men tarıhı tulǵasyna arnalǵan ǵylymı-tanymdyq jáne entsıklopedııalyq-anyqtamalyq jınaqtar. Osy rette Túrkistan qalasyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń tarıhshylary shyǵarǵan «Qazaq handary», elimizge belgili ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor T.Omarbekovtiń «Uly dalanyń dara tulǵalary. Qazaq handary» kitaptaryn aıtýǵa bolady. Bul arada ózimniń «Qazaq handary. Kazahskıe hany. Kazakh Khans» atty qazaqsha, oryssha, aǵylshynsha ǵylymı-tanymdyq eńbegimdi de aıta ketýdi artyq kórmeımin.
Ǵylymı jıyndar elimizdiń bas qalalary - Astana men Almatyda, barlyq oblys ortalyqtarynda, Túrkistan, Semeı, Arqalyq, Jezqazǵan sekildi úlken qalalardaǵy joǵary oqý oryndary ǵalymdarynyń uıymdastyrýymen ótkizildi. Bul isti memlekettik bıliktiń salalary men tarmaqtary da odan ári jalǵastyrdy. Jalpy alǵanda, 2015 jyly elimizde Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna oraı júzden asa ǵylymı sharalardyń ótkeni belgili. Olardyń bári aqparat kózderi arqyly qalyń jurtshylyqqa keń nasıhattaldy. Qysqasy, jyl boıy halyqtyń mereıi ústem boldy, rýhy bıikke samǵady. Endi jyl saıyn Qazaq handyǵynyń kúni dep bir ýaqytty naqty belgilep, sol kúni zııaly qaýym, tarıhshylar Qazaq handyǵynyń tarıhyna qatysty kóptegen máselelerdi ortaǵa salar edi.

Meniń oıymsha, Qazaq handyǵynyń kúni degen dataǵa eki kún laıyqty sekildi. Biri 2014 jyly 11 qarasha - bul kúni Elbasy resmı túrde óz Joldaýynda Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótetindigin jarııa etti. Ekinshi, 2015 jyly 11 qyrkúıek - Elbasynyń qatysýymen Astanada 550 jyldyqqa arnap saltanatty jıyn bolǵan kún, - dedi tarıhshy.