Talaptardy oryndaý arqyly tumaý men koronavırýsty tejeýge bolady - dáriger-ınfektsıonıst
- Baıan Rysbekqyzy, dáriger-ınfektsıonıst, balalar dárigeri retinde COVID-19 ınfektsııasynan qorǵanýdyń qandaı basty talaptaryn atar edińiz?
- Atap aıtqanda, buǵan deıin elimizde karantın sharalaryn engizilýi, oqshaýlaný sharalary eń mańyzdy qadamdardyń biri boldy. Sondyqtan múmkindiginshe otbasylyq merekeler, toı-tomalaqtardy shektegen durys. Bul shara arqyly biz egde tartqan adamdardyń, qaýip tobyndaǵy adamdardyń ómiri men densaýlyǵyn saqtaımyz. Ekinshiden, jeke gıgıenalyq talaptardy qatań saqtaý qajet. Bul kez kelgen ınfektsııalyq aýrýdyń aldyn alý joly sanalady. Jeke gıgıenalyq talaptar ár azamattyń ómir súrý saltynyń bir bóligine aınalǵany anyq. Sony odan ary qaraı ustana berýimiz qajet. Qoldy keminde 20 sekýnd sabynmen jýý, kóp adam shoǵyrlanǵan jerde maska taǵý, antıbakterıaldy eritindilermen qoldy jıi óńdep otyrý, sondaı-aq túshkirý, jótelý kezinde respıratorly etıket qaǵıdalaryn saqtaý kerek.
Úshinshiden, ımmýnıtetti joǵarylatýǵa arnalǵan sharalardy ustaný, kúndizgi jáne túngi uıqynyń balansyn saqtaý, dárýmenderge baıytylǵan durys tamaqtaný ratsıonyn saqtaý, strestik jaǵdaılardyń meılinshe aldyn alý, sportpen shuǵyldaný jáne barynsha pozıtıvti kóńil-kúıdi saqtaýǵa talpyný kerek.
Tórtinshiden, eger sizde arterıaldy gıpertonııa, qant dıabeti, semizdik, sozylmaly júrek, ókpe aqaýlary syndy qosalqy dertter bar bolsa, onda sol aýrý boıynsha emdeýshi dáriger jazyp bergen negizgi em josparyn toqtatpaı, sozylmaly aýrýyńyzdy órshitip almaýlaryńyz qajet. Al eger COVID-19 indetine shaldyǵyp, aýrýhanaǵa jatatyn bolsańyz, qosalqy aýrýdan qabyldap júrgen dári-dármekterińizdi ózińizben alyp júrgenińiz jón. Sebebi, COVID-19 indetiniń asqynýyna qosalqy aýrýlaryńyz da sebep bolyp qalýy múmkin.
- Zertteý málimetterinde COVID-19 aýrýyna qarsy áleýmettik shekteý sharalaryna baılanysty ózge jedel respıratorly vırýsty ınfektsııalardyń taralý jıiligi de áldeqaıda azaıǵany aıtylýda. Tumaýdan qalaı saqtanýǵa bolady?
- JRVI-diń ishinde tumaý vırýsy qaýipti ınfektsııalardyń biri sanalady. Ol ásirese, erte jastaǵy balalar, júkti áıelder men qosalqy aýrýlary bar egde jastaǵy adamdarda aýyr aǵymymen sıpattalady. Juqpaly aýrýlardyń aldyn alýdyń eń tıimdi ádisi – ekpe. Sondyqtan tumaý vırýsyna qarsy ekpe alǵandaryńyz jón. Buǵan qosa, mindetti túrde aldyn alý, saqtyq sharalaryn meılinshe ustaný da asa qajet. Eń aldymen, áleýmettik araqashyqtyqty tolyqtaı saqtaýǵa tyrysý kerek. Kúndelikti tamaqtaný rejımine de basa mán bergen jón. Sonymen qatar, qashyqtan oqytý ádisiniń múmkindikterin paıdalaný qajet. Qoǵamdyq oryndarda mindetti túrde maska taǵyp, qoldaryńyzdy antıseptıkalyq eritindimen jıi tazalap otyryńyzdar. Aǵzanyń táýliktik fızıologııalyq sý qajettiligin paıdalaný kerek. Taza aýada serýendeýdiń de paıdasy óte zor. Jedel respıratorly vırýsty ınfektsııalar men tumaýdyń belgileri baıqalsa, dárigerdiń kómegine júginý kerek.
- Balalarda kezdesetin mýltıjúıeli qabyný sındromynyń naqty belgileri qandaı?
- Jalpy, balalarda COVID-19 kóbinese jeńil formada ótedi. Alaıda, cońǵy ýaqyttaǵy sheteldik mamandar paıymyna qaraǵanda, COVID-19 aýrýynyń órshý kezeńin basynan ótkergen elderde ýaqyt óte kele balalar arasynda kóbinese aýyr formada ótetin mýltıjúıeli qabyný sındromy (MIS-C) kezdesip jatyr. MIS-C jıiligi jaıly aqparat ártúrli. Degenmen, bul balalardaǵy COVID-19-dyń sırek kezdesetin asqynýy bolyp sanalady. Statıstıkalyq málimetterde 21 jasqa tolmaǵan adamdarda SARS-CoV-2 zerthanalyq rastalǵan ınfektsııasynyń boljamdy jıiligi 100 000-ǵa shaqqanda 322 jaǵdaıdy, al MIS-C jıiligi 100 000-ǵa 2 jaǵdaıdy quraıdy. MIS-C juqtyrǵan kóptegen balada aýrý belgileri tolyq nemese tolyq emes Kavasakı aýrýynyń (KD) krıterıılerine sáıkes keledi. Alaıda, taralý ereksheligi klassıkalyq Kavasakı aýrýynan ózgeshe. MIS-C jaǵdaılarynyń kópshiligi buryn saý bolǵan balalarda jáne jasóspirimderde tirkelgen. MIS-C epıdemıologııasy balalardaǵy jedel COVID-19 epıdemıologııasynan da erekshelenedi. Sońǵysy ádette 1 jasqa deıingi balalarda jáne qosalqy aýrýlary bar balalarda óte aýyr ótedi.
Mýltıjúıeli qabyný sındromy kezindegi negizgi jáne barlyq balalarda kezdesetin klınıkalyq sımptom - uzaqtyǵy ortasha alǵanda bes kúnge deıin sozylatyn turaqty qyzba. Sonymen qatar, asqazan-ishek joldarynyń zaqymdaný belgileri (ishtiń aýyrýy, qusý, dıareıa), bórtpe, konıýnktıvıt, shyryshty qabyqtyń zaqymdanýy syndy sımptomdar jıi kezdesedi. Neırokognıtıvti belgiler (bas aýrýy, tejelý, shatasý), tynys alýdyń qıyndaý belgileri, tamaq aýrýy, mıalgııa (bulshyqet aýrýy), aıaq-qoldardyń isinýi, lımfadenopatııa (lımfa túıinderiniń ulǵaıýy) syndy belgiler sırek bolsa da kezdesip jatady. Sondyqtan óz balalaryńyzda joǵaryda atalǵan belgilerdi baıqasańyzdar, mindetti túrde kásibı mamandardyń kómegine júginýlerińizdi suraımyz. Der kezinde aýrýhanaǵa jatqyzý jáne medıtsınalyq kómek mýltıjúıeli qabyný sındromynyń asqynýlaryn aldyn alyp, balalaryńyzdyń saý bolýyn qamtamasyz etedi.
Suhbatyńyzǵa rahmet.
