Taksı qyzmetiniń 80% jalǵyz monopolıst ıAndekske tıesili — memleket muny qalaı sheshýge tıis
ASTANA. KAZINFORM — Búgingi kúni Qazaqstanda taksı salasy — úlken ósý áleýeti bar kólemdi naryq. 2023 jylǵy statıstıka boıynsha jolaýshylardy taksı arqyly tasymaldaý qyzmeti 5,9 mlrd teńge mólsherinde tabys ákeldi, bul 2022 jylmen salystyrǵanda 18%-ke artyq. Kiristiń 98,6 paıyzy — jeke kompanııalar esebinen, 1,4 paıyzy — memlekettik menshiktegi kólik esebinen qamtamasyz etilgen. Elimizdegi taksı qyzmetiniń problemalaryna ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty básekeli ortany zertteý ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Azat Mahvatov sholý jasady.
Qazaqstan taksı qyzmetteri qaýymdastyǵynyń derekterine sáıkes, qazaqstandyq naryqtyń 80 paıyzy «ıAndeks» tasymaldaýshylaryna tıesili, bul — is júzinde qazaqstandyq naryqtaǵy monopolıst.
Qazaqstan naryǵynda sheteldik tasymaldaýshylardyń basym bolýynyń sebepteri:
— Tıisti memlekettik organdy qyzmetti nemese is-qımyldy júzege asyrýdyń bastalǵany týraly habardar etý arqyly naryqqa ońaı kirýge múmkindik beretin qoldanystaǵy memlekettik retteý.
— Júrgizýshiler men klıentterdi biriktiretin jáne qolaıly onlaın formatta A núktesinen V núktesine avtokólikti shaqyrý qyzmetine tapsyrys berýge múmkindik beretin onlaın-alańdarda sheteldik kompanııalardyń jumysy.
Ótken jyly taksı qyzmetin 47 mln jolaýshy paıdalandy, bul — ártúrli kólik túrlerimen tasymaldanatyn búkil jolaýshylardyń 3,4 paıyzy.
Sheteldik agregator-kompanııalardyń mundaı artyqshylyqtary, óz kezeginde, klıentterdiń baǵalaryn, júrgizýshilerdiń tarıfterin, taksoparkterge sharttardy shekteýsiz belgileýge jáne qazaqstandyq kompanııalardyń básekelesý múmkindigin shekteýge múmkindik týǵyzady.
«Shyndyǵynda, qazaqstandyq tasymaldaýshylar qarjylyq jáne ákimshilik resýrstardyń shekteýli bolýyna baılanysty mundaı kompanııalarmen básekelese almaıdy. Osylaısha, AppStore nemese GooglePlay servısterine kirip, taksı sózin terý arqyly taksı shaqyratyn kóptegen óli qosymshalardy kórýge bolady. Mysaly, „Aparý“, Uvu Family, Ontaxi, „Taksı Baýyrsaq“ otandyq agregatorlary nebári 401, 533, 10 jáne 1,9 myń márte júktelgen. Salystyrý úshin, „ıAndeks taksı“ qosymshasyn 1,1 mln astam adam júktegen. Mundaı jaǵdaılarda memleket naryqqa otandyq qatysýshylardy ulǵaıtý arqyly osy saladaǵy básekelestikti „arttyrýy“ tıis», — deıdi Azat Mahvatov.
Alaıda, naryqtyń barlyq qatysýshylaryna menshik nysanyna jáne kez kelgen ózge mán-jaıǵa qaramastan, Qazaqstanda básekelestikti qorǵaý men damytýdyń 2022 — 2026 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasyn iske asyrý sheńberinde kásipkerlik qyzmetti júzege asyrý kezinde teń jaǵdaılar men múmkindikter berilýi tıis ekenin este ustaǵan jón.
ıAǵnı, sheteldik agregator kompanııalardyń qazaqstandyq naryqqa kirýine tyıym salýdy engizýge jol berilmeıdi jáne bizdiń elimizdiń básekelestigi men ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyna teris áser etýi múmkin.
«Osylaısha, ratıfıkatsııalanǵan „Investordyń quqyqtaryn qorǵaý týraly“ Konventsııadan týyndaıtyn Qazaqstan Respýblıkasynyń mindettemelerin negizge ala otyryp, iske asyrylǵan ınvestıtsııalarǵa baılanysty ınvestorlar qyzmetiniń quqyqtyq rejımi retsıpıent eldiń zańdy jáne jeke tulǵalary úshin qyzmet rejımin júzege asyrý sharttarynan kem qolaıly bola almaıdy. Sonymen qatar, avtomobıl kóligi týraly zańnamada kórsetilgen taksı naryǵyn qoldanystaǵy retteý agregator kompanııalardyń resmı taksı tasymaldaýshylarymen jasalǵan aqparattyq-dıspetcherlik qyzmet kórsetý jónindegi sharttar negizinde óz qyzmetin júzege asyra alatyndyǵyna deıin azaıady (zań boıynsha tek jeke kásipkerlik sýbektileri ǵana bola alady). Tasymaldaýshy emes agregator kompanııalardyń ózge de quqyqtary men mindetteri zańnamada kórsetilmegen. Bul rette taksı tasymaldaýshylary, óz kezeginde, taksı aqaýly bolǵan jaǵdaıda ony ýaqtyly aýystyrýdy qamtamasyz etedi jáne avtokólik quraldarynyń reıs aldyndaǵy tehnıkalyq baıqaýynan jáne taksı júrgizýshileriniń reısten keıingi medıtsınalyq baıqaýynan ótýin qamtamasyz etedi, taksı júrgizýshileriniń eńbek jáne demalys rejıminiń saqtalýyn qamtamasyz etedi, al agregator kompanııa tek osy protsesti baqylaıdy. Tıisinshe, mundaı kompanııalar is júzinde eshqandaı shyǵyndar men mindettersiz baııdy», — dep atap ótti ortalyq dırektorynyń orynbasary.
Onyń aıtýynsha, taksı naryǵyn odan ári jetildirý boıynsha memleket iske asyratyn sharalar básekelestikti tıisti qorǵaýdy qamtamasyz etpeıdi, biraq áleýmettik problemalardy sheshýge baǵyttalǵan.
Joǵaryda atalǵan dálelderdiń jarqyn mysaly — 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap kúshine enetin jáne jeke tulǵalarǵa taksıdiń resmı tasymaldaýshysy retinde tanylýǵa múmkindik beretin zańnamaǵa qabyldanǵan túzetýler.
Ekinshi jaǵynan, mundaı retteý tetigi qısyndy bolyp kórinedi, óıtkeni ol memlekettiń bıznes isterine shamadan tys aralasýynsyz tutynýshylar men taksı júrgizýshileriniń zańdy múddesin qorǵaýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
Osy jaǵdaılarda naryqta salaýatty básekelestik ortany saqtaı otyryp, otandyq agregator kompanııalardyń ósýin qalaı qamtamasyz etýge bolady degen qısyndy suraq týyndaıdy?
«Meniń oıymsha, bul máseleniń tamasha sheshimi sheteldik kompanııalarmen básekelesýge múmkindik beretin bazalyq kapıtaly bar óz agregatoryn qurý úshin ortaq qarjy jáne adam resýrstaryn biriktirý múmkindigin usynatyn bir qaýymdastyqqa nemese konsortsıýmǵa birikken jergilikti qazaqstandyq kásipkerlerdiń sanaly kooperatsııasy bolýy múmkin. Sonymen qatar, memlekettiń fýnktsııalary, meniń oıymsha, osyndaı birlestikterdi yntalandyrýǵa, ózin-ózi retteıtin uıymdardy nemese qazaqstandyq naryq ókilderiniń qaýymdastyqtaryn qurýdy yntalandyrýǵa baǵyttalýy tıis. Osy dálelderdi rastaý 2018 jyly Astanada ótkizilgen pılottyq jobanyń nátıjeleri bolýy múmkin, onyń sheńberinde elordalyq kásipkerler óz avtomobılderiniń Astananyń avtobýs jolaqtarymen júrýin, , sondaı-aq qala ákimdigimen olardyń qyzmetkerlerin tasymaldaýǵa uzaq merzimdi kelisimshartty qamtamasyz etken erikti ózin ózi retteıtin uıym qurdy. Men aıtqan mán-jaılardy qoryta otyryp, memleket otandyq bızneske qarapaıym taksı júrgizýshileriniń, otandyq bıznestiń maksımaldy ósýimen tutynýshylardyń múddelerin barynsha qorǵaýdy qamtamasyz ete alatyn, naryqty retteýdiń „balama“ quraldary sheńberinde óz qyzmetin jalpy úılestirýdiń mańyzdylyǵyn jetkize alatyn „kúshti qol“ bolýy kerek degen oıdy aıtqym keledi, ol úshin tek túsiný qajet», — dep túıindeıdi Azat Mahvatov.
