Sý tasqynyna múddeler qaıshylyǵy sebep boldy ma
Múddeler qaıshylyǵy
QR AShM Sý resýrstary komıtetiniń tóraǵasy Islam Ábishev elimizde sý salasyndaǵy negizgi problemalardy atap kórsetýge tyrysty. Onyń pikirinshe, bul máselege ózara is-qımyldyń júıesizdigi yqpal etip otyr.
«Sý kóp bolsa, qaýip tónedi, al sý tapshylyǵy oryn alsa, onda qater kúsheıe túsedi. ıAǵnı, osy eki aralyqta bir ortany ustap turý qajet. Bul salada birinshi kezekte dáıekti boljam kerek. Gıdromet komıtettiń (Sý resýrstary komıteti) quramynda bolýy tıis. Atap aıtqanda, «Qazgıdromet» jumysynyń 80 paıyzy ylǵalǵa, jaýyn-shashynǵa, qardyń túsýine baılanysty. Sý resýrstary komıteti kópshilik jaǵdaıda qardyń, sýdyń mólsheri jáne oǵan qatysty basqa da málimetterdi bilmeı jatady. Bir sózben aıtqanda organdar arasynda naqty ózara is-qımyl bolmaı tur», - deıdi Ábishev.
Osy oraıda ol «Qazgıdromet» tolyq qarjylandyrylmaı otyrǵanyn atap ótti. Olarda kóptegen qurylǵylar men nysandar bolýy tıis, alaıda tıisti deńgeıde jabdyqtalmaǵan.
«Buryndary osynyń barlyǵy bir júıede qamtylǵan edi. Ekinshiden, bógetterdiń belgili bir bóligi QR ІІM Tótenshe jaǵdaılar komıtetiniń qaramaǵynda. TJK mamandary bizge «sýdy jiberińder» deıdi, al biz óz kezegimizde sýdy jibermeıtindigimizdi aıtamyz, sebebi jazda sý tapshylyǵynan qýańshylyq bolady. Sondyqtan osynyń barlyǵyn olarǵa nemese bizge berý kerek. Atap aıtqanda, basynan aıaǵyna deıin bireýimiz ǵana jaýapty bolýymyz qajet. Al bizde barlyǵy jartylaı quzyrettilikpen shektelgen», - dedi Komıtet basshysy.
Óz kezeginde buryndary QR Tótenshe jaǵdaılar mınıstri qyzmetin atqarǵan, al qazir Májilis tóraǵasynyń orynbasary Vladımır Bojko QR AShM Sý resýrstary komıtetiniń sý deńgeıi kóterilgen kezde sý qoımasyn bosatýǵa qatysty is-qımylyn aıta kele komıtet jumysyn synǵa aldy.
«Islam Almahanuly, sizderge qys boıy (Tótenshe jaǵdaılar komıteti) «sýdy jiberińizder, qar kóp bolady» dep kóndirýge tyrysty. Alaıda aıtqan ýájge qulaq aspadyńyzdar. Keıin Astanaǵa Vıacheslavka sý qoımasynan sekýndyna 1,2 myń tekshe metr sýdy jibere bastadyńyzdar (...) Syrdarııada ne bolyp jatqanyn qarańyzdar. Aqpannyń ózinde Kóksaraıdy toltyrtqyzýǵa májbúrledińizder. Syrdarııa boıymen sekýndyna 1,2 myń tekshe metr aǵys bolǵanda, Kóksaraı tolyp tur. Ol sýarmaly egistikterge emes, tótenshe jaǵdaıǵa jol bermes úshin arnalǵan», - dep naqtylady Bojko.
Onyń paıymynsha, sý tasqynyna arnalǵan nysandarda balyq ósirý úshin toǵandardy qurýǵa jol berilmeýi tıis.
Gıdrotehnıkalyq nysannyń mamandary tapshy
Islam Ábishevtiń sózine qaraǵanda, respýblıkalyq menshiktegi barlyq 1 900-dan astam nysan boıynsha sý tasqynyna qarsy sharalarǵa 273 mln. teńge jumsalady. Atap aıtqanda, respýblıkalyq menshiktegi gıdrotehnıkalyq nysandardyń kesirinen eshbir sý basý nemese basqa da qater bolǵan emes.
«Aldaǵy ýaqytta da solaı bolsyn dep tileımiz, sebebi sý salasyndaǵy mamandar burynnan qyzmet etip kele jatqan tájirıbeli adamdar. Olar óz jumysyna jaýapkershilikpen qaraıdy», - dep toqtaldy Ábishev. Osy oraıda ol saladaǵy mamandardyń eńbekaqysy tómen bolǵanymen, olar qyzmetterin ary qaraı jalǵastyryp jatqanyn atap ótti. Sý jolyn baqylaýshy mamannyń eńbekaqasy shamamen 35-40 myń teńge kóleminde eken.
Budan bólek I. Ábishev halyqtyń ómirine jáne ekonomıkaǵa qaýip tóndiretin ıesiz sý qoımalary joq ekenin jetkizdi.
«Iesiz nemese qaraýsyz turǵan qandaı da bir shaǵyn toǵandar bar, alaıda olar da qaterli emes», - dep naqtylady komıtet basshysy.
Óz kezeginde sý zańnamasy boıynsha táýelsiz sarapshy Anar Tileýlesova sý sharýashylyǵy qurylystaryn jalǵa jáne senimgerlik basqarýǵa berýge usynýǵa qarsy ekenin qadap aıtty.
«Bul tetik senimnen ábden shyqqan. Bizde sý tasqyny sońǵy úsh jylda ǵana emes, 2010 jyldan beri oryn alýda. Esterińizde bolsa, Qyzylaǵash, keıin Jambyl oblysyndaǵy oqıǵalar, sodan soń Ońtústik Qazaqstan oblysynda, keıinnen soltústik óńirlerde bul problemalar kórinis tapty. Osynyń barlyǵy jergilikti jerlerde beıindi mamandardyń tapshylyǵynan qaıtalanyp otyr. Bizdiń JOO-lar gıdrotehnıkalyq nysan jaıynda, jerasty nemese jerústi sýlary týraly biletin bilikti mamandardy daıarlamaı jatyr. Bilikti sońǵy mamandar zeınet jasyndaǵy adamdar», - dedi Tileýlesova.
Budan bólek ol 1993 jyly qabyldanǵan Sý kodeksi jyl saıyn ózgeristerge tap bolyp otyrǵanyn synady.
«Birneshe ret ózgertýler men tolyqtyrýlar engizildi. Meniń oıymsha, jylyna zańnama birneshe ózgertilse, bulaı jumys isteý múmkin emes. Barlyq ózgertýler sý nysandarynyń paıdasyna emes, negizinen Sý resýrstary komıteti men onyń jergilikti jerlerdegi organdaryna jańa júktemelerdi engizýge baǵyttalǵan. Eń qyzyǵy, júkteme artqanymen, shtattyq quramdy arttyrýǵa, tehnıkalyq jabdyqtalýǵa mán berilip otyrǵan joq», - dep túıindedi sózin maman.
Qazgıdromet kináli me?
Anar Tileýlesovanyń sózine qaraǵanda, sý paıdalanýshylardyń mindetine buryndary monıtorıng kirse, al búginde bul mindet joq, ıaǵnı tek memlekettik monıtorıng bar. «Al bizde memlekettik monıtrıngti «Qazgıdromet» júrgizedi, onda elimiz boıynsha 307 beketi qamtylǵan. Osy oraıda bizde qansha sý nysandary bar? Olar monıtorıng júrgizýge qaýqarsyz. Jańa ǵana Ábishev myrzadan (AShM Sý resýrstary komıtetiniń tóraǵasy) sý kólemi qandaı bolatyndyǵy suraldy. Alaıda bul kórsetkishter men boljamdardy gıdromet habarlaýy tıis», - deıdi sarapshy.
Onyń paıymynsha, búginde gıdromet málimetterindegi kemshilik joǵarylap otyr.
Aıta keteıik, bunyń aldynda QR Іshki ister vıtse-mınıstri ıÝrıı Ilın Qazgıdromet bıylǵy sý tasqynyn durys boljaı almaǵandyǵyn aıtqan bolatyn.
Degenmen Qazgıdromet Іshki ister vıtse-mınıstriniń synyna jaýap bergen edi.
Qazgıdromet mekemesiniń Gıdrologııa departamentiniń dırektory Dıdar Jánibekuly Qazaqstanda sý tasqynyn boljaıtyn beketter tapshy ekendigin jetkizdi. Departament basshysynyń sózinshe, elimizde 328 meteorologııalyq stansa, 307 gıdrologııalyq beket bar. Al Búkilálemdik meteorologııalyq uıymnyń jasaǵan zertteýi boıynsha, Qazaqstanda ol beketterdiń sany keminde 800 bolýy tıis eken. «Degenmen bizde arnaıy baǵdarlama qabyldandy. Aldaǵy ýaqytta kezeń-kezeńmen gıdro, mete jáne eko stansalar sany arttyrylady», - dedi sol kezde D. Jánibekuly.