Sý tasqynyn ǵaryshtan boljaý: aqparattyq júıeniń múmkindigi qandaı
ASTANA. KAZINFORM – Bıylǵy sý tasqynynan keıin Úkimet basshysy Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń aldyna ǵaryshtyq monıtorıng júrgizý arqyly tasqyndy boljaýǵa arnalǵan otandyq aqparattyq júıe ázirleý mindetin qoıǵan edi.
- Kóktemdegi alapat tasqyn búkil elimiz úshin úlken synaq boldy. Sol qıyn kúnderde biz yntymaǵy jarasqan el ekenimizdi kórsettik. Qazaqstannyń ár aımaǵynan jınalǵan eriktiler men janashyr azamattar zardap shekken jurtqa kómek qolyn sozdy. Meniń eldik isten shet qalmaý týraly úndeýime iri bıznes ókilderi de qoldaý bildirdi. Memlekettiń batyl áreketi men halyqtyń ózara tilektes bolýynyń arqasynda asa qıyn jaǵdaıdan aman-esen óttik. Degenmen ortalyq jáne jergilikti bılik ókilderi osy oqıǵadan sabaq alýy kerek».
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda eldi ábigerge salǵan tasqyn máselesine osylaı bólek toqtalǵan bolatyn.
Prezıdent tapsyrmasyn iske asyrý sheńberinde Úkimet tasqynnyń aldyn alýǵa erte kiristi. Osylaısha rezervten batımetrııalyq zertteýler júrgizýge shamamen 576 mln teńge bólindi.
«Qazaqstan ǵarysh sapary» ulttyq kompanııasynyń málimetine súıensek, búginde tasqyndy boljaý jáne modeldeý boıynsha Tasqyn.gov.kz aqparattyq júıesin ázirleý aıaqtalýǵa jaqyn. Júıe 31 jeltoqsanda iske qosylady dep josparlanyp otyr. Aqparattyq júıeni ázirleýge 39 maman tartylǵan.
Júıe tórt satydan turady: derekterdi jınaý, taldaý, boljaý jáne modeldeý
Derekterdi bazasy keıingi 30 jyl ishindegi (1994-2024 j.j.) «Qazgıdromet» meteostantsııalary men gıdro beketterdiń tarıhı gıdro-meteorologııalyq derekterin, jer bederiniń tsıfrlyq modelin sý tasqyny kezeńindegi arhıvtik ǵaryshtyq sýretterdi, sondaı-aq ózen arnalarynyń batımetrııalyq túsirilimi týraly málimetterdi qamtıdy.
Taldaý atalǵan derekterdi júıeleýdi jáne tsıfrlyq formatqa aýdarýdan turady. Ol Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi, Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrligi, Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi jáne Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi men olarǵa qarasty uıymdar bekitken tasqyndy boljaý jáne modeldeý ádistemesine sáıkes júrgiziledi.
Taldaý jumystary GloFAS jahandyq sý tasqynyn aldyn alý júıesiniń sý shyǵyny boıynsha boljamdary, sol sııaqty ár apta saıyn 75 ózenniń sý deńgeıi men aǵynyna, qosymsha 135 ózenge kelesi jyldyń 5 aqpany jáne 5 naýryzyna deıin «Qazgıdromet» mekemesi usynǵan boljamdyq derekter negizinde jasalady. Sondaı-aq «Qazsýshar» memlekettik mekemesi retteıtin sý qoımalaryndaǵy sý jiberý boljamy taldaýǵa arqaý bolady.
Osylaısha aqparattyq júıedegi derekterdi modeldeý tasqynnan kem degende 30 kún buryn barlyq Qazaqstan ózenderindegi sý kóleminiń kóterilý qaýpi týraly habardy erte alýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar elimizde sý basýy yqtımal aımaqtardy boljaýǵa septigin tıgizedi.
Aqparattyq júıe qanshalyqty tıimdi
- Premer-Mınıstrdiń orynbasary Qanat Bozymbaevtyń tapsyrmasyna sáıkes, tasqyndy boljaýǵa arnalǵan aqparattyq júıeni iske asyrý bıyl 31 shildede bastaldy. Júıedegi derekterdi aprobatsııalaý úshin kóktemgi tasqyn kezindegi ǵaryshtan túsirilgen sýretter, «Qazgıdromettiń» aýa raıy boljamy, sonymen qatar «Qazsýshar» mekemesiniń qoımalardan sý jiberý jáne qoımalardy toltyrý derekteri paıdalanyldy. Modeldiń dáldigi «Qazgıdromet» boljamdarynyń senimdiligine baılanysty keıbir ózen ýchaskelerinde 85%-ǵa deıin jetedi, - delingen «Qazaqstan ǵarysh sapary» UK agenttik tilshisine qaıtarǵan jaýabynda.
Odan bólek, júıe tótenshe jaǵdaılar departamentteri men jergilikti atqarýshy organdar úshin tasqynǵa qarsy aldyn ala is-sharalardy josparlaý men tıisti sheshimder qabyldaýda tıimdi qural bolmaq. Sebebi, júıede tasý qaýpi bar ózender boıynsha yqtımal sý basý aımaqtary kórsetiledi, sondaı-aq sý shaıý qaýpi bar áleýmettik nysandar belgilenedi. Odan bólek, tasqyn yqtımal jaǵdaıda shyǵyndy aldyn ala baǵalaýǵa jáne zardabyn joıýǵa qatysty sheshim qabyldaýǵa múmkindik beredi. Jalpy, aqparattyq júıe avtomattandyrylǵan rejımde sý qoımasyna keletin sýdyń kólemin, tasqynnyń aýqymyn anyqtaýǵa múmkindik beredi.
Ǵaryshtyq baqylaý tájirıbesi buǵan deıin de bolǵan
Bıyl tasqyn kezinde Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi jáne jergilikti atqarýshy organdardyń suranystaryn jedel óńdeý maqsatynda respýblıkalyq jedel shtab quryldy. Osy oraıda «Qazaqstan ǵarysh sapary» ulttyq kompanııasy ǵaryshtyq túsirý jáne ózenderdiń tasýy men sý shaıǵan aımaqtardy modeldeý jumystaryn júzege asyrdy.
Tasqynnyń shegi men sý shaıýdy baqylaý barysynda otandyq ǵaryshtyq apparattar túsirgen 480 spýtnıktik foto paıdalanyldy.
Sonymen qatar ulttyq kompanııa ázirlegen «Dangers» mobıldi qosymshasy arqyly Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi qyzmetkerleri men aımaqtyq bólimshe mamandary tasqyn táýekeli joǵary ýchaskelerdi kórsetip otyrdy. Bul qaýiptiń aldyn alýǵa septigin tıgizdi.
Tasqyn.gov.kz: shetel tájirıbesi zertteldi
Aqparattyq júıeni ázirleý barysynda jahandyq sý tasqyny týraly eskertý júıesi (GLOFAS) negizge alyndy (Copernicus tótenshe jaǵdaılardy basqarý qyzmetiniń ónimi). Bul júıe álem boıynsha, ásirese iri transshekaralyq ózen alaptarynda, sý tasqyndaryna daıyndyq sharalaryn qoldaýǵa arnalǵan. GloFAS júıesi ıntegratsııalanǵan, onda Qazaqstan Respýblıkasynyń sý basýy yqtımal óńirlerdiń kartasy men táýekel aýmaqtar (30 kún boıy naqty ýaqyt rejıminde) kórsetiledi.
Odan bólek, Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrligi uıymdastyrǵan oqytý aıasynda Nıderlandynyń sý tasqyny basqarý tájirıbesi zertteldi. Delft-FEWS Platform (Nıderlandy) — búkil álem boıynsha sý tasqynyna aldyn ala eskertý jáne boljaý júıesi. Fast Flood modýli paıdalanýshyǵa Qazaqstandy qosa alǵanda tasqyn jaǵdaıyn ǵalamdyq model men jer bederiniń sandyq modelin, gıdrometeorologııalyq derekterdi qoldaný arqyly ózdiginen modeldeýge múmkindik beredi. Qazir Qazaqstanǵa qatysty derekterdi Tasqyn júıesinde tehnıkalyq ıntegratsııa jasaý boıynsha jumys júrgizilip jatyr.
Aıta keteıik, qazanda Prezıdent teleradıokesheni sý tasqynynan zardap shekken turǵyndar týraly «Sert» derekti fılmin túsirdi.