Sporttaǵy júıeli jemqorlyq: Antıkor tekserisi qandaı nátıje berdi
ASTANA. KAZINFORM - Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi Týrızm jáne sport mınıstrligimen birlesip, sportty qarjylandyrý salasyndaǵy sybaılas jemqorlyq táýekelderine syrtqy taldaý júrgizdi, nátıjesinde memlekettik qarajatty utymsyz jumsaýǵa jáne jymqyrýǵa yqpal etetin sybaılas jemqorlyq táýekelderi anyqtaldy.
Ortalyq deńgeıde syrtqy taldaý Týrızm jáne sport mınıstrliginiń qyzmetinde, óńirlik deńgeıde, oblystyq sport jáne dene shynyqtyrý basqarmalarynda júrgizildi.
2018 jyldan bastap sport salasynyń bıýdjeti 2 esege ósip, 1,4 trln teńgeni qurady. Aldaǵy 3 jylǵa taǵy 1,3 trln teńge bólý josparlanǵan. Eleýli qarjylandyrýǵa qaramastan, Qazaqstan olımpıadalyq medaldyq esepterde jáne Dúnıejúzilik sport reıtınginde tómen pozıtsııalardy ıelenýdi jalǵastyrýda, sondaı-aq kúdikti matchtar sany boıynsha jemqorlyqqa ushyraǵan elderdiń biri bolyp tanyldy (Sportradar halyqaralyq uıymynyń antıreıtınginde 4-shi oryn).
Taldaýǵa sáıkes, aǵymdaǵy jaǵdaıǵa memlekettik qarajattyń tıimsiz jumsalýyna ákeletin birqatar faktorlar yqpal etedi:
1) «joǵary jetistikter» jáne «buqaralyq» sportty qarjylandyrý arasyndaǵy aıqyn teńgerimsizdik (joǵary jetistikter sportynyń bıýdjeti (340 mlrd teńge) buqaralyq sportqa (35 mlrd teńge) qaraǵanda 9 ese artyq. Kásibı sport salasynda ashyq emes jáne sýbektıvti tólemder úshin jaǵdaılar jasalǵan, al buqaralyq sportta qarajat bólý rásimi tsıfrlandyrylǵan, halyqtyń qajettilikterine baılanysty jáne ataýly sıpatta bolady. Joǵary jetistikter sportynda sheteldik oıynshylardyń natýralızatsııa protsesteri qalypty jaǵdaıǵa aınaldy. Táýelsizdik jyldary Qazaqstan olımpıadalyq sport túrlerine 126 sheteldik azamattardy aldy, onyń ishinde árbir ekinshi oıynshysy (79) Otanyna oraldy);
2) sport uıymdary men ýákiletti organdardyń qarjy qarajatyn baqylaýsyz jáne ashyq ıgermeýi (jalǵan oqý-jattyǵý jıyndaryn ótkizýge jáne sport úı-jaılaryn jalǵa alýǵa qarajat alynady, sporttyq jabdyqtar men ekıpırovkalardy joǵary baǵamen bir kózden alý tásilimen satyp alýdy júzege asyrady, «joq jandarǵa», artyq eńbekaqy men qosarlanǵan qarjylandyrýdy esepteıdi);
3) «Samuryq-Qazyna» AQ sport federatsııalary men kásibı klýbtarynyń qarajatynyń tıimsiz shyǵystary (kásibı klýbtardyń ónimsiz oıynshylaryna tólemder, kásibı klýbtardyń basshylyǵyna jalaqynyń joǵarylaýy, 5 juldyzdy qonaq-úılerde oqý-jattyǵý jıyndary men kúmándi agenttik kelisimder arqyly qarajat alý boıynsha júıelik táýekelder anyqtaldy. 6 jyl ishinde (2018-2023 j.) 4 kásipodaq klýbyn qarjylandyrýǵa «Samuryq-Qazyna» AQ 138 mlrd teńge demeýshilik qarajat bólindi («Astana» FK - 50,1 mlrd, «Barys» HK - 48,8 mlrd, «Astana Qazaqstan Team» velotoby - 31,5 mlrd, «Astana» BK - 8 mlrd);
4) sport ǵımarattaryn tıimsiz basqarý (sońǵy 10 jylda 55 sporttyq memlekettik uıym jeke qolǵa berildi. Keıinnen senimgerlik basqarýshylar men jańa menshik ıeleri sportshylardy jarystarǵa daıyndaýǵa jáne sport ǵımarattaryn jalǵa berýge bıýdjetten 83,8 mlrd teńge aldy);
5) memlekettik-jekemenshik áriptestikti jalǵan mámileni iske asyrý (MJÁ-ni iske asyrý jáne sport ǵımarattaryn paıdalaný syltaýymen balalarǵa memlekettik satyp alý jáne balalar sportyn jan basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý rásimderin aınalyp ótý úshin qaǵaz formatta sporttyq qyzmetter satyp alynady. 2016 jyldan bastap sport salasynda 89,3 mlrd teńgege 77 MJÁ jobasy iske asyryldy, onyń bıýdjettik ınvestıtsııalardyń 62 mlrd teńgesi tólendi);
6) sporttyq protsesterdi tsıfrlandyrýdyń bolmaýy (2020 jyly E-sport ulttyq tsıfrlyq platformasyn engizýge josparlanǵan ázirleý júrgizilmedi. Nátıjesinde, beıindi mınıstrlik qazaqstandyq sporttyń jaı-kúıi týraly tolyq derekterge ıe bolmaýda, sport ǵımarattarynyń, sport sektsııalary men jattyqtyrýshylardyń biryńǵaı esebin júrgizbeıdi).
Osylaısha sportty damytýǵa bólinetin áserli qarajat maqsattarǵa jetpeıdi jáne Qazaqstan sport ınfraqurylymy boıynsha kórshi elderden edáýir artta qalady (UEFA jáne FIFA talaptaryna sáıkes kelmeıtin stadıondar, BJOM jóndelmegen zaldary jáne t.b.).
Bul jaǵdaıdyń sebepteri «bulyńǵyr» baǵdarlar, quqyqtyq bazanyń jetilmegendigi, tıimsiz jáne ashyq emes qarjylandyrý, sondaı-aq sportty teris paıdalanǵany úshin jaýapkershiliktiń bolmaýy bolyp tabylady.
Taldaý qorytyndysy boıynsha agenttik Týrızm jáne sport mınıstrligine sportty qarjylandyrý salasyn jetildirý boıynsha quqyqtyq jáne uıymdastyrýshylyq sharalar keshenin usyndy, olardy iske asyrý ýákiletti memlekettik organdardyń shoǵyrlanýyn talap etedi, sondaı-aq zańnamaǵa tıisti túzetýler engizýdi kózdeıdi.
Usynylatyn usynymdardyń ishinde: sportty damytýdyń basymdyqtaryn belgileý; tıimdilik pen naqty nátıjelerge baılanysty kásibı klýbtar men federatsııalardyń bıýdjetin shekteý; barlyq bólinetin qarajatty, onyń ishinde UEFA jáne FIFA-ny qoǵamdyq baqylaýdy qamtamasyz etý; sportty qarjylandyrýdy ortalyqtandyrý; sportty teris paıdalanǵany úshin jaýapkershilik týraly halyqaralyq standarttardy ratıfıkatsııalaý; bir kózden satyp alý úshin negizderdi alyp tastaý (jarystardyń jedeldigi negizinde bir kózden taýarlar, jumystar men kórsetiletin qyzmetterdi satyp alý kezinde); rentabeldi obektilerdi senimgerlik basqarýǵa jáne jekeshelendirýge berýdi shekteý; qarajatty jumsaýdyń ashyqtyǵyn qamtamasyz ete otyryp, ashyq biryńǵaı tsıfrlyq platforma qurý.
Usynymdardyń oryndalýy baqylaýda.