Sport taqyryby kóp izdenisti qajet etedi – qyzylordalyq jýrnalıst
- Sizdiń mamandyǵyńyz sýretshi ekenin jaqsy bilemiz. Dese de uzaq jyldan beri jýrnalıstıka salasynda jemisti eńbek etip kelesiz. Oqyrman qaýym sizdi negizinen sport taqyrybynda qalam tartyp júrgen azamat retinde jaqsy tanıdy. Bul taqyrypqa qyzyǵýshylyǵyńyz qaı kezden bastaldy?
- Nesin jasyraıyn, bala kezimnen sportqa áýes bolyp óstim. Qyzylorda qalasyndaǵy fýtboldan balalar men jasóspirimder sport mektebinde bapkerlerdiń tálimin aldym. Sol jyldarda odan ózge boks, velosport, dzıýdo, shahmat, voleıbolmen aınalystym, olardyń qyr-syryna qanyq edim. Sporttyń qaı túri de meni qyzyqtyratyn. Soǵan qaramastan meni ómir joly alǵashqyda basqa baǵytqa burdy. Jastaıymnan sýret ónerine áýestigim baıqaldy. Segizinshi synyptan keıin Shymkentte kórkemsýret ýchılışesine oqýǵa tústim. Odan keıingi stýdenttik shaǵym Almaty qalasynda ornalasqan Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń kórkemsýret fakýltetinde jalǵasty.
Jýrnalıstıkaǵa bet burýyma mynadaı jaǵdaı sebepshi boldy. Oqý bitirgen kezim. 1996 jyly respýblıkalyq «Sport» gazetine bezendirýshi bolyp qyzmetke keldim. Sol ýaqytta atalǵan basylymnyń taralymy 300 myńǵa jetip jyǵylatyn edi. Oǵan belgili qalamger, sport jýrnalısi Nesip Júnisbaıuly aǵamyz basshylyq etetin. Qazaq jáne orys tilderinde shyǵatyn gazette Saıyn Tursynov, Júsip Hısymov, Denderbaı Egizov, Anatolıı Pıatıbratov syndy sport jýrnalıstıkasynyń damýyna ólsheýsiz úles qosqan aǵa býyn ókilderi qyzmet atqaratyn. Men osyndaı zııaly ortaǵa tap bolǵanyma qýanamyn. Sol jyldarda Nurǵazy Sasaev jáne búginde ómirden ótken Amankeldi Seıithan, Beısen Quranbek syndy áriptesterim eńbek etti.
Árbir nómirdi shyǵarýdyń aldynda talqylaýdan ótedi. Osyndaı jıynnyń birinde men sport taqyrybynda pikir bildirip, óz usynysymdy jetkizdim. Sporttan habarym bar ekenin baıqaǵan Nesip aǵa aıtylǵan máselege baılanysty maǵan maqala jazyp kórýime keńes berdi. Ýaqyt ótkizbeı tapsyrmany oryndap, bas redaktordyń aldyna qoıdym. Jazǵan dúnıemdi joǵary baǵalaǵan aǵamyz odan keıin maǵan turaqty túrde jazýym jóninde aqylyn aıtty. Osylaısha sport jýrnalıstıkasyna qadam bastym. Odan keıingi ýaqytta talaı jarystarǵa baryp, jyldam aqparat berýge atsalystym.
Ol ýaqytta tehnıka áli damymaǵan. Qazirgideı kompıýter, ınternet degendi múldem bilmeımiz. Jarystan beretin maqalamyzdy telefaks arqyly joldaımyz. Myna bir oqıǵa esimde. 1997 jyly álem chempıonatyna irikteý kezeńinde Almatyda Qazaqstan quramasy óz alańynda Japonııany qabyldaıtyn boldy. Sol ýaqytta japon jýrnalısteriniń qolynda noýtbýk, ınternet bar ekenin kózimiz kórdi. Bul ıgilikter bizge keıinnen keldi ǵoı.
Keıinnen otbasylyq jaǵdaıyma baılanysty Qyzylordaǵa keldim. Týǵan jerimde de qolymnan qalamym túsken joq. Árıne, sport salasynda qanshama jastardyń tanylýyna qolymnan kelgenshe úles qostym. Sondaı-aq, jergilikti «Qaısardyń» baspasóz hatshysy qyzmetin atqardym, oıyndarynan tikeleı kórsetiliminde kommentator qyzmetin atqardym. Qysqasy, shırek ǵasyrdan bergi ómir jolym jýrnalıstıkamen órilip keledi.
- Sport taqyrybynda maqala jazǵanyńyzda qandaı talaptarǵa súıenesiz?
- Árbir jazǵan dúnıeń oqyrman júregine jetkenin qalaısyń emes pe!? Ol úshin kóp eńbektenýiń tıis. Biz jýrnalıstıkaǵa qadam basqan jyldarda qazirgideı daıyn baspasóz relızi joq edi. Árbir jarysqa arnaıy baryp, sol jerden aqparat taratýǵa kúsh salatyn edik. Sol arqyly qalyń kópshilikke tartymdy maqalalar usyna aldyq degen oılaımyn.
Baıqaımyn, qazir sport jýrnalısteri daıyn dúnıege áýes. Ókinishtisi, ol tatymsyz, qyzyqsyz materıal bolyp shyǵady. Al jýrnalısttiń oqıǵa ortasynan jazǵany óte qyzǵylyqty oqylady degen oıdamyn. Árıne, ol jýrnalısttiń de abyroıyn arttyrady.
Men osy kúnge deıin árbir jazǵan maqalama óte kóp izdenemin. Statıstıkalyq derekterge nazar aýdaramyn. Sportshynyń bolmysyn ashýǵa umtylamyn. Onyń kópshilikke beımálim qyrlaryna zer salamyn. Bapkerler pikirine nazar aýdaramyn. Osy arqyly maqala qyzyqty bolyp shyǵady. Sport jýrnalıstıkasy kóp izdenisti qajet etedi. Ózimnen keıingi izbasar áriptesterime osyndaı aqyl-keńes beremin.
- Qazirgi sport jýrnalıstıkasynda qandaı jańashyldyqty baıqaısyz?
- Ýaqyt óz ornynda turmaıdy. Qoǵam alǵa jyljyǵan saıyn tehnologııa soǵan sáıkes damı beredi. Osydan 20-25 jyl burynǵy ómir aǵymymen qazirgini salystyrýǵa kelmeıdi. Sol sekildi sport jýrnalıstıkasynda da oń ózgeris kóp. Elimizde bul taqyrypta arnaıy telearna ashyldy. Jankúıerler sol arqyly qazaqstandyq sportshylardyń álemdik jarystaǵy saıystaryn tikeleı tamashalaýǵa múmkindik aldy.
Jıyrma jyldaı buryn otandyq telearnada fýtbolǵa arnalǵan baǵdarlama ashyldy. Men ol kezde «Qaısarda» baspasóz hatshysy qyzmetin atqaramyn. Atalǵan baǵdarlamaǵa óz kúshimizben beınekórinis daıyndaımyz. Ony respýblıkalyq telearnaǵa jiberý qıynnyń qıyn. Daıyndalǵan dúnıeni telehabarlardy taratý mekemesi arqyly jiberýiń úshin arnaıy ýaqytty kútýińe týra keledi. Sondaı-aq, keıbir áriptesterimniń mundaı kassetalardy ushaqtar arqyly jibergenin kózimiz kórdi.
Al qazir mundaı qıyndyq joq. Arnaıy tehnıka arqyly kez kelgen jerden tikeleı efırge shyǵýyńa múmkindik bar. Bastysy, sapaly dúnıe usyna bilseń jetip jatyr. Naqty aıtqanda, sport jýrnalıstıkasynda jańashyldyq salanyń damýyna oń áserin tıgizip otyr. Aıtarym, endi jas jýrnalıster kóbirek izdenip, jankúıerlerge qyzyqty habarlar, maqalalar usyna bilgeni jón.
- Ózińiz aıtqandaı, qazir telearnada sport jarystarynan tikeleı kórsetilim jasalady. Ony júrgizetin kommentatorlarǵa jankúıerler tarapynan synı pikirler aıtylyp jatady. Buǵan kózqarasyńyz qalaı?
- Iá, telearnalar tarapynan tikeleı kórsetilim jasalatyny qýantady. Bul jastardyń sportqa qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsedi. Aıtarym, ony júrgizetin kommentatorlar tikeleı kórsetilimge daıyndalyp shyqqany durys bolar edi. Ókinishtisi, keıbireýi oıynnyń qalaı bolyp jatqanyn túsinbeıdi. Tipti, olardyń «sol oıyn túri jóninde biletini shamaly ma» dep qalamyz. Máselen, fýtbol bolyp jatyr delik. Aldymen kommentator oıyn taktıkasy jóninde túsindire ketkeni artyq emes. Degenmen keıbiri basqa áńgimeni aıtyp otyrady. Jankúıerler arasynda da ol jaıynda jaqsy biletin adamdar az emes qoı. Sondyqtan árbir kommentator óz bilimi men biliktiligin arttyrýǵa udaıy kóńil bólgeni jón dep sanaımyn.
Bul jóninde belgili sport jýrnalısi Qydyrbek Rysbekuly oı-pikirin bildirgen edi. Qazaqtyń qunarly sózin paıdalanyp, oıyn barysyndaǵy árbir sátti kópshilikke qyzyqty etip jetkizýge ábden bolady. Qydyrbek aǵamyz sol jaıynda jastarǵa aqyl-keńesin aıtty. Alysqa uzamaı-aq kórshiles Reseıdiń kommentatorlarynyń jumysyna zer salyp kórelikshi. Olardyń árbiri kórsetilimdi qyzyqty etip ótkizedi. Jankúıerler de rızashylyǵyn bildiredi.
Negizinde qazaq tiliniń qory óte baı emes pe!? Qazaq sport jýrnalıstıkasynyń sapasy sol qazynany laıyqty qoldana bilýden baıqalady. Ana tilimizde árbir sózdiń kóptegen sınonımi bar emes pe? Bul da sport jýrnalısiniń qolynan kelýi qajet. Sebebi, teledıdar arqyly ózińdi mıllıonan astam adam tamashalap otyrǵanyn umytpaýyń tıis. Oǵan qosa seni jer serigindik baılanys arqyly álemniń qanshama memleketindeni jankúıerler tamashalýǵa múmkindik alady. Qazir keıbir kommentatorlar ony oılamaıtyn sekildi.
Jas jýrnalısterge aǵa býyn ókilderiniń aqyl-keńesin alǵany jón bolar edi. Olardyń kóbisi áli de aramyzda júr. Sondyqtan osy oraıda telearna basshylaryna jas kommentatorlardy daıyndaý úshin arnaıy biliktiligin jetildirýge arnalǵan is-sharalar uıymdastyrǵany durys dep oılaımyn.
- Áńgimeńizge raqmet.
