SPORT-2012: Eldiń eń úzdik saıypqyran sportshylary halqymyzdyń mereıin tasytty
Ústimizdegi jyly jalpy qazaq sportynda birshama dúrkin-dúrkin jeńister boldy. Jeńilis pen jeńis qatar júretin bul ónerde qaı sportshynyń mereıi ústem boldy? Qaı oǵlan tarıh betine óshpes iz qaldyrdy? Úkilegen úmitterimiz kimder? Búgin sony anyqtaıtyn bolamyz.Jyl sportshysy ataǵyna laıyqty saıypqyrandardy saraptamas buryn, 2012 jyly qazaqstandyq sportshylardyń jetken bıigin birsydyrǵy sholyp óteıik. Jyldyń eń eleýli sporttyq sharasy - Londondaǵy HHH Jazǵy Olımpıada oıyndary. Londondaǵy Olımpıada oıyndarynda Qazaqstan ulttyq quramasy jalpykomandalyq júldelik esepte 12-shi oryn alyp, respýblıka táýelsizdiginiń 20 jyly ishinde úzdik nátıje kórsetti. Otandyq sportshylarymyz jeti altyn, bir kúmis jáne bes qola medaldardy jeńip aldy. Biz óz tarapymyzdan órenderimizdiń osyndaı tańǵalarlyq jetistigimen quttyqtaımyz.
Qazaqstan shańǵyshylary bıyl álem kýbogy kezeńderinde sátti óner kórsetip júr. Kanadanyń Kvebek qalasynda ótken Álem kýbogy kezeńinde qazaqstandyq shańǵyshylar Denıs Volotka men Nıkolaı Chebatko altyn júldege ıe bolǵany esimizde. Buǵan deıin elimizdiń sportshylary komandalyq sprıntte altyn alyp kórmegen. Alekseı Poltoranın de kýbok jolyndaǵy dodalarda úzdik úshtikten kórindi.
2012 jyly qazaqstandyq Evgenııa Ragýlına ý-shýdan eki dúrkin álem chempıony atansa, Qazaqstandyq shtangashy Nadejda Nogaı - Azııa chempıony boldy jáne Azııanyń myqty atleti tiziminde kósh bastady. Álemniń birinshi sporty fýtboldan pálendeı jeńis kórmesek te, Qazaqstan quramasy FIFA reıtıngisinde 7 orynǵa joǵary kóterildi bıyl. Tennısten Qazaqstan quramasy Devıs Kýbogynyń reıtıngisinde 8-shi orynǵa kóterildi. Qazaqstandyq kásibı boksshylar Gennadıı Golovkın men Qanat Іslám iri jeńisterge jetip, halyqaralyq tıtýldarǵa ıe boldy. Qazaqstandyq boksshy Gennadıı Golovkın ortasha salmaqta WBA tıtýlynyń ıegeri atansa, Qazaqstandyq boksshy Qanat Іslám jartylaı salmaqtaǵy WBA Fedecaribe tıtýlyn jeńip aldy. Endi sporttaǵy birneshe atalymdar boıynsha úzdik sportshylardyń atyn atap keteıik.
«Kúrzi judyryq»
Bul atalymda elimizdiń 2012 jylǵy eń úzdik boksshysynyń esimi atalady. Іshterińiz sezgen shyǵar, sóz joq, bul ataq bıyl London Olımpıadasynda altynnan alqa taǵynǵan Serik Sápıevke beriledi. Bizdiń batyr keshegi dúbirli dodada álemniń ár ultynan saılanyp kelgen kileń myqty boksshylaryn sharshy alańda bet qaratpaı, aıdyny asqaq, aıbyny ústem ekenin anyq ańǵartty. Buǵan qosa, Vel Barker kýbogin arqalap qaıtty. Barker Olımpıadadaǵy urys tehnıkasy eń sheber boksshyǵa beriledi. Bul jetistik qajyrly eńbektiń nátıjesi. Olımpıada bıigin baǵyndyramyn degen asqaq armanyna jetý úshin talaı jylǵy súrleýden, kedergiden muqalmastan ótip jetken jeńis bul. Saǵy berik boldy. Osylaısha boksshymyz jeńis tek jankeshti eńbekpen ǵana ıgeriletinin dúıim jurtqa sózben emes, ispen dáleldedi. Qazaqstan bokstan Olımpııa shyńynan «altynnan» bos qaıtqan emes. Jırov bolyp bastalǵan, Ermahan men Bekzat jalǵaǵan, Artaev pen Sársekbaev jeńisine ulasqan jolǵa endi Serik Sápıev te kelip qosyldy.
«Výnderkınd»
«Elimizdiń úmiti» atalymyna 12 jasqa deıingi jasóspirimder arasynda álem chempıonatynyń tórt dúrkin chempıony Jansaıa Ábdimálik laıyq. On bir jastaǵy shahmatshy bıyl eń jas grossmeıster atandy. Jansaıa osy jyldyń maýsym aıynda Máskeý men Alýshta qalalarynda ótken týrnırlerde top jaryp, halyqaralyq grossmeıster normasyn oryndap shyqqan. Ol osynaý eki jarystan keıin álemdik reıtıngtegi óz kórsetkishin 102 pýnktke joǵarylatqan. Osylaısha, Jansaıa Ábdimálik álemdegi eń jas grossmeıster atanyp otyr. Sonymen qatar, kishkentaı výnderkınd Qazaq-Brıtan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń eń jas stýdenti. Qazaqstandyq výnderkınd Jansaıa Ábdimálik álemdi tórt ret baǵyndyrǵan alǵashqy jas shahmatshy. Byltyr Brazılııada ótken shahmat týrnırinde 12 jasqa deıingiler arasynda synǵa túsip, top jarǵan Jansaıa osyǵan deıin álemdik synda úsh márte el baıraǵyn aspandatqan edi. Alǵash ret 8 jasynda chempıon atanǵan Jansaıa 11 jastan endi asty. Joǵaryda aıtylǵan aǵalarynyń qasynda áldeqaıda kishkentaı ekenine qaramastan, talaby taýdaı búldirshin el namysyn abyroımen qorǵap júr. 11 jasynda aqyl men oıdyń oıynynan ozyp shyqqan Jansaıanyń alar asýy áli alda.
«Mansaptyń saltanatty aıaqtalýy»
2012 jyly London Olımpıadasy syndy baıraqty básekeniń «bismillásin» altyn medalmen bastaǵan Aleksandr Vınokýrovtyń jeńisin elemeske bolmas. Osydan bes jyl buryn «Týr de Frans» velojarysynyń 13-shi jáne 15-shi kezeńderinde jeńiske jetken A.Vınokýrovtan dopıng synaq alynyp, A tekserisiniń nátıjesi boıynsha jarys aldynda qan quıý áreketine barǵan degen aıyp taǵylǵan bolatyn. Osylaısha ol úlken sporttan 2 jylǵa shettetilgeni esimizde. 2011 jyly «Týr de Fransta» alǵan aýyr jaraqatynan keıin mansabyn aıaqtaý týraly másele kóterilgen edi. Biraq ulttyq quramaǵa London Olımpıadasynyń joldamalary túgel bolýy úshin Vınokýrovtyń upaılary qajet bolǵan soń, ol óziniń mansap jolyn uzartty. 2012 jylǵy Olımpıada oıyndarynyń qarsańynda Aleksandr Vınokýrov bul jarys óziniń kásibı mansabyndaǵy sońǵy jarys bolady dep óz sheshimin aıtty. Jankúıerler veloshabandozdy odan jeńis kútpeı shyǵaryp salǵan bolatyn. Sebebi jaqynda ǵana jaraqatynan aıyqqan sportshy úshin, baby kelisip turǵan veloshabandozdardyń arasynan júlde alý bylaı tursyn, olarmen teketiresýdiń ózi kózsiz erlikpen teń edi. Kúzde 39 jasqa tolatyn ardager altyn alady dep basqa-basqa emes, ózi de oılaǵan joq. Tipti onyń Londonda óner kórsetetini sońǵy kúnderi ǵana sheshildi. Biraq velosporttan tas joldaǵy erler arasyndaǵy jarysta Aleksandr Vınokýrov aldyna jan salmady. Aıta keterligi, márege segiz shaqyrymnan az qashyqtyq qalǵanda kóshbasshy topta ekinshi kele jatqan A.Vınokýrovtyń aldyndaǵy shabandoz shuǵyl burylysta rólge ıe bola almaı qulady. Bizdiń sportshy da oǵan soǵylyp, amalsyzdan kósh bastap kele jatqan toptan kóp keıin qalýǵa májbúr boldy. Degenmen, bar kúshin jumsaǵan A.Vınokýrov márege bes shaqyrym qalǵanda topty qýyp jetip qana qoımaı, sýyrylyp alǵa shyǵyp, máre syzyǵyn birinshi bolyp kesti. Osylaısha 248 shaqyrymdyq jarys jolynyń sońǵy sátterinde aldyna jan salmaǵan ol London olımpıadasynda Qazaqstan ulttyq quramasynyń qorjynyna alǵashqy altyndy saldy. Aýyr jattyǵýlar jyldary, qıyndyqqa toly uzaq jol óz isin oryndamaı qoımady. «Vıno» óziniń sońǵy jarysyn altynnyń ıegeri - Olımpıada jeńimpazy retinde aıaqtap, óziniń kórnekti dańq tizimine eń joǵary mártebeli nagradany qosty.
Sondyqtan ol «Mansaptyń saltanatty aıaqtalýy» atalymynan oryn alýy zańdylyq.
«Olımpıadalyq debıýt»
Aǵymdaǵy jyly Marına Volnova elimizdiń qyzdar arasynda tuńǵysh olımpıada júldesin jeńip alǵan boksshysyna aınalyp otyr. Osyǵan oraı «Jyl debıýti» atalymyn osy sportshymyzǵa berýdi uıǵardyq. 2012 jylǵy London olımpıadasynda 75 kılogramm salmaqta rıngke shyqqan Marına Volnova HHH Jazǵy Olımpıada oıyndarynyń qola júldegeri atandy. Este bolsa, bıyl Olımpıada oıyndarynyń baǵdarlamasyna tarıhta alǵash ret qyzdar boksy engizilgen bolatyn. Boks buǵan deıin jazǵy olımpıada oıyndarynda tek erler arasynda ótip kelgen jalǵyz sport túri bolyp keldi. AIBA sheshimimen áıelder boksy da dúbirli dodaǵa 2012 jyldan bastap alǵash qosylǵan edi. Olımpıada oıyndarynda 75 keli salmaq sanatynda Qazaq eliniń namysyn Marına Volnova arqalap attanǵan bolatyn. Jáne arqalaǵan eldiń úlken úmitin aqtap, olımpıada júldesin Qazaqstan qorjynyna salyp berdi. Qazaqstannyń eńbek sińirgen sport sheberi bunyń aldynda bokstan elimizdiń tórt dúrkin chempıony, 2010 jyly Azııa chempıony, Álem chempıonatynyń kúmis júldegeri atanǵan. Jaqynda M. Volnova Reseıdiń Beloıarsk qalasynda ótken álem kýbogynyń jeńimpazy dep tanyldy.
«Jyldyń úzdik izbasary»
Bul atalymda 2012 jyly jaryq juldyzdaı jarq etip engen jas veloshabandoz, Petropavl týmasy Alekseı Lýtsenkoǵa búıregimiz burǵany anyq. Bıyl veloshosse boıynsha álem chempıonatynyń «andery» jas dárejesinde (23 jasqa deıingi) toptyq jarysta birinshi kelgen ol, álem chempıony ataǵyna qol jetkizgen bolatyn. Bul velosporttyń tarıhynda Qazaqstannyń álem chempıonatyndaǵy alǵashqy jeńisi. Keler jyldan bastap, «Vınonyń» jerlesi bolyp tabylatyn A.Lýtsenko «Proteam Astana» veloklýbynyń sapynda óner kórsetpek. Bul balanyń jeńisine eleń ete qalǵan qazaq jurty kásibı sporttyq ǵumyryn aıaqtaǵan Aleksandr Vınokýrovtyń izbasary bolady dep topshylap otyr.
«Úzdik qurama»
2012 jyldyń úzdik quramasy atalymynyń ıesin saılaý qıynǵa soqpaıtyn sekildi. Tuńǵysh ret bir sport túrinen 4 altyn qorjynymyzǵa tústi. Ol árıne elimizdiń aýyr atletter quramasy. Maıa Maneza, Zúlfııa Chınshanlo, Svetlana Podobedova men Ilıa Ilın Olımpıadanyń eń joǵary júldelerin utyp, Qazaqstandy aýyr atletıkanyń Otany retinde adamzat balasyna tanytty. Olardyń árbir jeńisine alaqaılaı sekiretin Nı men Túrkelerı sııaqty azamattardyń bar bolǵany úshin bizdiń el qandaı baqytty! Endi osy tórt altyn azamattyń qasyna, olardyń izin qýǵan Anna men Almastar qosylyp jatsa, alty qurlyqta bizge kim teń keler?
«Jyl serpini»
Bıylǵy jyly Qazaqstan jeńil atletıkasy da buryn sońdy bolmaǵan iri tabysqa qol jetkizdi - bir Olga Rypakovanyń arqasynda. Úsh qarǵyp sekirýdiń sheberi sanalatyn atlet naýryz aıynda ótken jabyq alańdaǵy álem chempıonatynda kúmis júldege ıe boldy. Ystambul tórindegi synda Rypakova tek Ulybrıtanııa sportshysy ıAmıle Aldamaǵa ese jiberip, tuǵyrdyń ekinshisi satysyna taban tiredi.
Jyl boıǵy «Gaýhar lıgasy» jarysy da bizdiń atlet úshin sátti boldy. Olga Rypakova bes altyn, bir kúmis, bir qola júlde alyp, «Gaýhar lıgasy» jeńimpazy atandy. Aıta keteıik, atalǵan týrnırde jeńimpaz atanǵan sportshyǵa aqshalaı syılyq jáne gaýhar tas beriledi.
«Jyl sportshysy»
Endi úzdik sportshynyń esimin jarııalaýǵa kelip jettik. Ol - Qazaqstan qorjynyna altyn medal salyp, el tarıhynda eki dúrkin Olımpıada chempıony ataǵyn jeńip alǵan tuńǵysh sportshy Ilıa Ilın. «Altyn bala» eshqashan ózi qatysqan resmı halyqaralyq jarystarda jeńilip kórgen joq. 2005 jyly 17 jasynda eresekter arasyndaǵy álem chempıonatynda jeńimpaz atanǵan soń, ol ózi qatysqan jarystardyń bárinde tek altyn medal ıelenip otyrdy. Úsh dúrkin álem chempıony, eki dúrkin Azııa oıyndarynyń jeńimpazy, eki dúrkin olımpıada chempıony. Alla násip etse, endi ol tórt jyldan keıin Rıoda úsh saýsaǵyn shoshaıtady.
Serpe kóterýde jáne qossaıysta Ilıa álem rekordyn jańartqanda, barsha álem Ilıa-bahadúrdiń myqtylyǵyn kúmánsiz taǵy moıyndady. Sarapshylar tipti bul rekord ǵasyr sońyna deıin baǵyndyrylmaıtyndyǵyn aıtyp, tańdaı qaqty.
Bizdiń agennttik jasaǵan úzdik sportshylar tizimi jasalarda, árıne, birinshi kezekte basty ólshem retinde Londondaǵy Olımpıada oıyndaryndaǵy tolaǵaılar erekshe nazarǵa alyndy. Sebebi tórt jylda bir keletin dúbirli dodaǵa teń keler ózge alaman joq. London Olımpıadasyndaǵy jeńister Qazaqstandy, elimizdi dúnıe júzi aldynda kóterip tastady, mereıimizdi tasytty. Árbir sportshyǵa halyq bolyp qýandyq. Sol úshin ózimiz masattanǵan jemisti 2012 jyl úshin alǵys bildiremiz.
