Sottyń sheshimi oryndalýymen qundy – Ermek Qojamqulov
TÚRKІSTAN. KAZINFORM - Jetisaı aýdandyq sotynda qylmystyq isterdiń túsýi jyldan jylǵa kemip keledi. Máselen, ótken jyly 139 is qaralsa, 2024 jyldyń sáıkes kezeńinde 103 is túsken. Bıylǵy 9 aıda qylmystyq isterdiń túsýi 36-ǵa azaıǵan. Al, qylmystyq isterdi tatýlasýǵa baılanysty toqtatý jaǵdaılary 9-ǵa kemip otyr. Bul týraly Jetisaı aýdandyq sotynyń tóraǵasy Ermek Qojamqulov málimdedi.
Memleket basshysy sot júıesin jańǵyrtý máseleleri jóninde keńeste sot júıesindegi júrgizilip jatqan reformalar atalǵan salaǵa jańadan bilikti mamandardy jumyldyrýǵa, ádil sot tóreligin ornyqtyrýǵa tıis ekenin atap ótken bolatyn.
«Joǵarǵy sottyń normatıvtik qaýlylary men sot tájirıbesine jasalǵan sholýlardy basshylyqqa alý qajet. Sondaı-aq ІT qyzmetteriniń taldaý jasaý múmkindigin paıdalanǵan jón. Sottar qylmystyq protsesti júrgizý barysynda tergeý organdaryna jaltaqtamaýy kerek. Eger sotta memlekettik aıyptaýshy sottalýshynyń kinásin dáleldeı almasa, aıyptaý úkimin shyǵarýǵa bolmaıdy. Sýdıalar tabandylyq tanytsa, tergeý amaldary sapaly júrgiziletini anyq. Qylmystyq qýdalaýǵa túsken azamattardyń quqyqtary da laıyqty qorǵalary sózsiz», – dedi Memleket basshysy.
Sondaı-aq, jańa normalardyń naqty júzege asyrylýyn qamtamasyz etip, sot qyzmetindegi bıýrokratııany túbegeıli joıý qajettigin jóninde tapsyrǵan edi. Búginde elimizde bul baǵytta kóptegen jumystar júzege asyrylyp jatyr.
Jetisaı aýdandyq soty – 6 quramdy jalpy ıýrısdıktsııaly sot. Qazirgi tańda onda shtat kestesine sáıkes tóraǵa jáne 3 sýdıa qyzmet atqarýda. Al, 2 sýdıanyń orny bos. Sot keńsesinde sot ákimshisiniń basshysy, 2 bas maman, 2 jetekshi maman, 6 sot otyrysynyń hatshysy jáne 1 aǵa sot prıstavy jumys isteıdi. Munda bıylǵy 9 aıyda sýdıalar 103 qylmystyq, 1688 azamattyq, 51 ákimshilik talap qoıý, 827 ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly ister men 4656 ótinishhattardy qarady.
Endi osylardyń árqaısysyna jeke-jeke toqtalyp óteıik. Aldymen qylmystyq ister boıynsha aıtaıyq. Aýdandyq sot byltyrǵy jyldan qaldyq bolyp ótken 9 qylmystyq isti qarady. Odan bólek 124 adamǵa qatysty 103 qylmystyq is túsip, onyń ishinde jalpy 108 adamǵa qatysty 96 is qaraldy. Nátıjesinde, 64 adamǵa qatysty 58 is boıynsha úkim, 37 adamǵa qatysty 33 is boıynsha qaýly, 3 is boıynsha jekeshe qaýly shyǵaryldy. Jalpy bıylǵy jyldyń 9 aıynda sotqa túsken qylmystyq isterdiń sany ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵan 36-ǵa kemigen. Osyǵan sáıkes qaralǵan isterdiń de sany 49 iske, úkim shyǵarylǵan ister sany 39-ǵa, al, toqtatylǵan ister sany 9-ǵa kemip otyr.
«Bıyl sybaılas jemqorlyq qylmystyq quqyq buzýshylyq sanaty boıynsha 5 adamǵa qatysty 3 qylmystyq is tirkeýge alynǵan bolatyn. Bıylǵy 9 aıda 3 adamǵa qatysty 2 is boıynsha aıyptaý úkimi shyǵaryldy. Onyń ishinde 2 adamǵa bas bostandyǵynan aıyrý jazasy, 1 adamǵa aıyppul túrindegi jaza taǵaıyndaldy. 2 adamǵa qatysty 1 qylmystyq is kelesi jylǵa qaldyq retinde ótetin bolady» - delingen Jetisaı aýdandyq sotynyń tóraǵasy Ermek Qojamqulov usynǵan aqparatta.
Reti kelgende aıyppuldardyń oryndalýyn da tilge tıek ete keteıik. Bıyl 6 qylmystyq is boıynsha 6 adamǵa qatysty 330852 teńge aıyppul túrindegi jaza taǵaıyndalǵan bolatyn. Búgingi tańda aıyppul túrindegi jazalar tolyq oryndaldy. Sondaı-aq, qylmystyq isterdiń túsýi 36-ǵa (2023j.- 139 is, 2024j.- 103 is), aıyptaý úkiminiń sany 39-ǵa (2023j.-97 is, 2024j.- 58 is), qylmystyq isterdi tatýlasýǵa baılanysty toqtatý jaǵdaılary 9-ǵa kemidi (2023j.-42 is, 2024j- 33 is toqtatylǵan).
Azamattyq isterge keler bolsaq, byltyrǵy jyldan 135(133) azamattyq is bıylǵy jylǵa qaldyq bolyp ótken-di. Odan bólek basqa sottan sottylyǵy boıynsha 85 is pen 1688 talap-aryz túsken bolatyn. Jalpy bıyl 9 aıda 1938 talap-aryz túsip, is qaralǵan. Bul kórsetkish ótken jylmen salystyrǵanda 108-ge artyq.
Tarqatyp aıta keteıik, 4 talap-aryz qabyldaýdan bas tartylǵan, 136 keri qaıtarylǵan. 1564 azamattyq is qaralyp, onyń 189-yna sot buıryǵy shyǵaryldy. 830 is boıynsha sheshim shyǵaryldy. 325 is toqtatylsa, 202 azamattyq is qaraýsyz qaldyryldy.
«Ótken jylǵy kórsetkishtermen salystyrǵanda azamattyq isterde sotqa túsken talap qoıý aryzdardyń sany 108-ge artqan, keri qaıtarylǵan aryzdar sany 41-ge kemigen, shyǵarylǵan sheshimderdiń sany 3-ke jáne medıatsııa tártibimen toqtatylǵan isterdiń sany 165-ke artyp otyr. Qazaqstan Respýblıkasynyń ákimshilik rásimdik-protsestik kodeksi boıynsha ótken jyldan 6 ákimshilik talap qoıý qaldyq bolyp ótken-di. Odan bólek bıylǵy jyldyń 9 aıynda 51 ákimshilik talap qoıý túsip, jalpy 57 is qaraldy. Nátıjesinde, 12 talap qoıý keri qaıtarylyp, 37 is qaraý kezinde qaıtaryldy. 5 is boıynsha sheshim shyǵarylyp, 5 ákimshilik talap qoıý qanaǵattandyryldy. Al, 14 is kelesi esep kezeńine qaldyq retinde ótti» - delingen sot aqparatynda.
Ákimshilik quqyq buzýshylyq ister boıynsha ótken jyldan qaldyq retinde 1 is ótken. Sonymen qatar, bıylǵy jyldyń 9 aıynda 827 ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly is tústi. Ótken jylǵy kórsetkishpen salystyrǵanda istiń túsýi 83-ke kemigenin kórýge bolady. Jalpy esepti kezeńde 799 ákimshilik quqyq buzýshylyq is qaralyp, onyń ishinde 174 is toqtatyldy. 567 is boıynsha ákimshilik jaza taǵaıyndaldy, 42 is boıynsha eskertý jasaldy. 364 is boıynsha aıyppul salynsa, 122 is boıynsha ákimshilik qamaqqa alý, 15 is boıynsha arnaıy quqyǵynan aıyrý, 24 is boıynsha el aýmaǵynan shyǵarý jóninde jaza qoldanyldy. Nátıjesinde, ákimshilik quqyq buzýshylyq jazasyn taǵaıyndaý 36-ǵa, ákimshilik qamaqqa alý jazasyn taǵaıyndaý 63-ge kemidi. Sot aktileriniń sapasy artty.
Jetisaı aýdandyq soty buqaralyq aqparat quraldarynda sottyń ımıdjin kóteretin jáne qoǵamdyq pikir týǵyzatyn qylmystyq, azamattyq, ákimshilik ister boıynsha udaıy maqalalar jarııalap turady. Sotta atqarylyp jatqan jumystar boıynsha suhbattar beredi. Sonymen qatar, qylmystyq isterdiń ashyq jáne jarııaly túrde ótýin qamtamasyz etedi. Ár aıdyń sońǵy jumasynda turaqty túrde ashyq esik kúni ótkiziledi. Bul jaıynda aldyn ala jergilikti buqaralyq aqparat quraldarynda habarlandyrý beriledi.
«Biz óz tarapymyzdan sot aktileriniń oryndalýy barysyn da qatań qadaǵalaýǵa alǵanbyz. Oryndalmaı jatqan sot aktileri boıynsha apta saıyn sot oryndaýshylarmen jıyn ótkizemiz. Oryndaýdan bas tartqan boryshkerler Qazaqstan Respýblıkasy ÁQBtK-niń 669-babymen ákimshilik jaýapqa tartylady. Sondaı-aq, oryndalmaǵan sot aktileri boıynsha toqsan saıyn tıisti quzyrly organdarǵa eskertýler jasalyp, sot oryndaýshylardyń qatysýymen árbir oryndalmaǵan sot aktileriniń oryndalmaý sebepteri tekseriledi. Tıisti sharalar qarastyrylady. Bul jóninde aýdandyq prokýratýraǵa tizim berilip, olardyń oryndalýyna yqpal jasaý týraly usynystar aıtylady» - delingen Jetisaı aýdandyq sotynyń tóraǵasy E. Qojamqulov aqparatynda.