Soǵys ardageri, QazTAG qalamgeri Bısultan Amanǵalıevtiń ómiri - urpaqqa ónege
Ótken tarıhty zerdeleı kelsek, QazTAG–ta naǵyz kásibı mamandar, qajyrly qalamgerler qyzmet etkenin ańǵarar edik. Óıtkeni, bedeli bıik mekemeniń qazaq redaktsııasyna eń birinshi kezekte eki tilde de jaza biletinder, jatyq aýdarmashylar, bilikti uıymdastyrýshylar qabyldandy. Búkil respýblıkalyq aqparat quraldaryna habar taratatyndyqtan, dál osy mekemeniń aýdarmashylaryna da úlken jaýapkershilik júkteldi. Solardyń biri, QazTAG-ta qyryq jylǵa jýyq qyzmet etken soǵys jáne eńbek ardageri Bısultan Amanǵalıev.
Ardager, belgili jýrnalıst, jazýshy Bısultan Amanǵalıev QazTAG aýdarma keńsesinde 1954 jyldan 1990 jylǵa deıin jumys istedi. Ol KSRO Jýrnalıster odaǵynyń múshesi boldy. QazTAG-qa deıin Bısultan Amanǵalıev «Qazaqstan pıoneri» jáne «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetterinde jýrnalıstik qalamyn ushtady. Eńbek jolyn aýdarmashy bolýdan bastaǵan ol, aýdarma bóliminiń redaktory, bas redaktordyń orynbasary, respýblıkalyq, búkilodaqtyq jáne sheteldik aqparat redaktsııasyn basqardy.
«TASS fılıalynda materıaldar kil orys tilinde jazyldy. Sondyqtan, aýdarma jumysy, ásirese termınologııa máseleleri erekshe nazarda boldy. Aýdarmashylardyń ereksheligi, olardyń barlyǵy ilespe aýdarmany jaqsy meńgergen. Qansha jerden myqty maman bolsań da, maǵynasyn joǵaltpaı, durys aýdara almasań bekershilik. Agenttikte aýdarmashy bolý ońaı emes. Sebebi, teletaıp arqyly alynǵan mátinderdiń jedel aýdarylýy men berilýin únemi qamtamasyz etý qajet boldy. Aýdarmanyń qıyndyqtaryn osy salada jumys istegen adam jaqsy túsinedi «, - dedi Bısultan Amanǵalıev QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda.
Ardagerdiń aıtýynsha, adamdy aýdarmashy qyzmetine jumysqa qabyldaǵan kezde onyń bilim deńgeıine, biliktiligine, tanymdylyǵyna, ózine júktelgen mindetterge jaýapkershilikpen qaraýyna, naqtylyq, uqyptylyq sııaqty qasıetterine kóbirek nazar aýdarylǵan.
Ardagerdiń qyzy Gaýhar Bısultanqyzy ákesiniń ómirinen bir oqıǵany esine túsirip, aıtyp bergen edi. Onyń sózine qaraǵanda, Bısultan aǵa da mektepte oqyp júrgende–aq, ıntellektýaldyq qabiletimen, zerektiligimen kózge túsip, mektep basshylyǵynyń alǵys hattaryna ıe bolǵan eken. Ony ózi de keıingi urpaqqa úlgi retinde áńgimelep keledi. «Ákemniń ómirindegi alǵashqy umytylmas erekshe oqıǵasy mektep jasynda bolǵan eken. Sony udaıy aıtyp otyratyn. Ony ozat oqýshy retinde 1938 jyldyń jazynda Máskeýge ekskýrsııaǵa jibergen. Ákemniń estelikteri tań qaldyrady. Oılańyzshy 5-synyp oqýshysy mundaı qýanyshty qalaı qabyldady. Máskeý óziniń aýqymymen, murajaılarmen, metrosymen, haıýanattar baǵymen tań qaldyrypty ákemdi. Bul naǵyz tárbıe mektebi bolatyn»,– deıdi Gaýhar Bısultanqyzy.
Máskeýge bala kezde oqýshy bolyp barǵan Bısultan Amanǵalıev keıinnen, QazTAG-tyń beldi qyzmetkeri retinde de talaı joly túsken. Óıtkeni, respýblıkanyń quzyrly oryndary jáne eldegi ártúrli mekemeler resmı jıyndarda tárjima jasaýǵa QazTAG-tyń aýdarmashylaryna ǵana senim artyp, shaqyrtatyn. Ol QazTAG-tyń maıtalman mamany, elimizdegi bilikti aýdarmashy retinde arnaıy aldyrylyp KSRO Joǵarǵy Keńesi sessııalarynda stenografııalyq ilespe aýdarma jasaý úshin birneshe ret Máskeýde de bolǵan. Ásirese, 1969 jyly Máskeýdegi Kremldiń Sezder saraıynda ІІІ-Búkilodaqtyq kolhozshylar sezinde tikeleı ilespe aýdarma jasaǵanyn áli de umytpaıdy.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys Bısultan Amanǵalıev Jambyl (qazirgi Taraz) pedagogıkalyq ýchılışesinde oqyp júrgende bastaldy. Ol 1943 jyldyń aqpanynda 18 jasqa tolar tolmastan Keńes Armııasy qataryna shaqyryldy. Oqýyn da bitirip úlgermedi.
Ol áskerı qyzmetin Ashhabadtaǵy jaıaý – áskerler ýchılışesinde bastady. 40 gradýs ystyqta shynyǵyp, Sibirdiń sýyǵy -40 gradýsqa jetetin óńirine aýysty. Túmendegi № 14 áskerı–avtomatshylar mektebinde oqydy. Sosyn áskerı qolbasshylyqtyń sheshimimen ári qaraı áskerı daıyndyqtan ótý úshin Oraldaǵy tank mektebine jiberildi. Sol jerden tankıst, munara atqysh ataǵyn aldy.
Oqýdy támamdaǵannan keıin ol 228-shi tank batalonynyń, 52 gvardııalyq brıgadasynyń, 3-shi tank armııasynyń quramynda Ýkraına maıdanyna qatysty.Ý kraınanyń Shepetovka stansasynan bastaý alǵan soǵys sapary Germanııanyń júregi - Berlınge deıin jalǵasty.
«Ákem maıdanda jaraqattar aldy. Ýkraınada Ternopol qalasy azat etilgende, ol qatty jaralanyp, eki kóziniń kórý qabiletin joǵalta jazdady. Keńes áskerıleri Polshany bosatyp, fashıstik kúshter ózderiniń operatsııalaryn Batys Ýkraınanyń qaramaǵyna berdi. Ternopol qalasyn azat etý úshin shaıqas qatty bolypty. Jaýdyń snarıadtary Bısultan Amanǵalıevtiń tankisin tesip ótip, ekıpaj komandıri qaza tapty. Kózinen jaraqat alǵan Bısultan Amanǵalıev lıýk arqyly syrtqa sekirdi. Artynan radıst te shyqty. Olardy sanıtarlar taýyp alyp, aman alyp qaldy. Keıinnen Ýkraınanyń Jıtomır, Kamensk-Podolsk qalalaryndaǵy áskerı gospıtalda alty aıǵa jýyq emdelgen»,– deıdi maıdangerdiń qyzy.
Jıtomır qalasynda ótken alty aılyq emdeýden keıin gospıtal basshylyǵy Bısultan aǵany úıine jiberýge sheshim qabyldady. Bul Bısultan aǵanyń kóńiline qaıaý túsirgen eken. Sodan keıin, adam sengisiz oqıǵa oryn alady. Gospıtalǵa maıdan dalasynan maıor keledi. Ol professordan Bısultanyń densaýlyǵy men jaraqaty týraly suraǵan eken. Sosyn jas sarbazdyń tankıst bolǵanyn estip, oǵan bir qadam alǵa shyǵýǵa buıryq beredi. «Tankıster radıo baılanysyn bilýi kerek qoı. Sondyqtan da úıge barmaı, áskerde qyzmetti jalǵastyrýǵa shaqyramyn» dep buıyrady maıor. Bısultan Amanǵalıev áskerı ýchılışelerde oqyp júrgende Morze sabaqtaryn oqyp, ratsııamen jumys istep kórgen. Osylaısha, ol densaýlyǵy táýir bolǵan birneshe jaýyngermen birge áskerde qyzmet etýdi jalǵastyrdy.
Jartylaı soqyr soldattyń áskerı ómiriniń ekinshi kezeńi da osylaı bastaldy. Morze radısttiń oqýy bir aıǵa sozyldy. Burynǵy tankıst muqııat daıyndyqtan keıin Sovet Odaǵynyń Marshaly A. Novıkovtyń basqarýymen 30-shy aımaqtyq avıabazanyń ekinshi áýe armııasynyń 355-shi batalonynyń morzısti boldy.
Bısultan Amanǵalıev Ýkraına, Polsha, Chehoslovakııa, Vengrııany azat etýge qatysty. Áskerdiń barlyq úsh salasynda qyzmet etti. Ol Qazaqstanǵa 1945 jyldyń qarashasynda ǵana oraldy.
Bısultan Amanǵalıev soǵys jáne beıbit ýaqyttaǵy «Qurmet» ordenimen, Halyqtar dostyǵy, Qyzyl Juldyz, Jeńis ordenderimen marapattalǵan. 20-dan astam medaldiń ıesi. Ardager qalamger 1925 jyly 24 jeltoqsanda qazirgi Batys Qazaqstan oblysyny, Kaztalov aýdanynda dúnıege kelgen. 8 baladan taraǵan nemere-shóbereleriniń qyzyǵyn kórip otyr. Qart maıdanger turatyn úıdiń qabyrǵasyna memorıal taqtasy ornatyldy
«Biz úshin Ekinshi dúnıejúzilik soǵys - máńgilik tarıh. Ol bizdiń atalarymyzdyń qanymen jazylǵan estelikter. Jaýyngerlerdiń erligi eshqashan umytylmaq emes. Óıtkeni olar adam aıtsa sengisiz kúnderdi basynan ótkerdi. Ash ta, jalańash ta júrip, qan maıdandaǵy nebir surapyl oqıǵalardyń basy-qasynda boldy. Olardyń ishinde meniń ákem de bar. Ákem 95 jasta. Jasyna saı kúsh-qýaty boıynda. Onyń ómirge degen qushtarlyǵy zor» – deıdi ardagerdiń qyzy.
