Soǵys jyldary Aqtóbege kóshirilgen zaýyttar áli jumys istep tur
AQTÓBE. KAZINFORM — Aqtóbe ferroqorytpa zaýyty, Aqtóbe rentgen zaýyty áli kúnge jumys istep tur. Bul zaýyttar soǵys jyldary maıdan dalasyna oq-dári, jarylǵysh zattar shyǵardy.
Zaýyttarda shyǵarylǵan ónimder men tarıhı fotolar saqtaýly
1941-1945 jyldardaǵy Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde Aqtóbege Máskeý rentgen zaýyty, «Bolshevık» arteli, Harkov jylý-elektr jobasy bólimi, Vıtebsk spırt zaýyty, Ekskavator sheberhanasy, qıyrshyq tas zaýyty, tank jóndeý zaýyty, jún-toqyma fabrıkasy kóshirildi.
Búkil zaýyt-fabrıka 1941 jyldyń qyrkúıek-jeltoqsan aralyǵynda jetkizildi. Zaýytpen birge jumysshylar da keldi. Bul zaýyttardyń sol jyldardaǵy fotosy men qujattary Aqtóbe oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde saqtaýly.
— 1941 jyly Máskeýdegi rentgen zaýyty Aqtóbe qalasynda kóshirildi. Zaýytta qorǵanysqa qajetti ónimder shyǵaryldy. Sonymen birge Dnepropetrovsk qalasynan metall óńdeý arteli kóshirildi. Ataýy «Aktıýbselmash» bolyp ózgerdi. Onda qarý-jaraq, snarıad óndirip, qurastyryldy. Sonymen birge Aqtóbe ferroqorytpa zaýyty kóshirilip, 1943 jyldyń qys aıynda peshte alǵashqy metall qorytylyp, shyǵaryldy. Tarıhshylar, zertteýshilerdiń aıtýynsha, soǵys jyldaryndaǵy oqtyń úshten biri osynda shyqqan. Jeńisti jaqyndatqan iri óndirister týraly sóz qozǵaǵandy, osyny aıtýǵa bolady. Alǵashqy dırektory — V.Nahabın. Mýzeıde qurylysshylardyń, balqytýshylardyń, jumysshylardyń fotosy bar. KSRO mınıstrler keńesinen alynǵan aýyspaly týdyń túpnusqasy tur. Bul tý úlken kásiporyndarǵa jetistikteri úshin berildi, — deıdi Aqtóbe oblystyq tarıhı-ólkentaný mýzeıiniń bólim meńgerýshisi Aıbek Ertemirov.
Aqtóbe rentgen zaýytynda Keńes Odaǵynyń batyry Raýf Kýtýev jumys istegen. Ol zaýyt Aqtóbege kóshirilgen kezde eńbek etip, keıin áskerge shaqyrylǵan.
Gospıtal men oqý oryndary da kóshirildi
Aqtóbege kóshirilgen óndiris oryndary maıdan dalasyna qajetti ónim shyǵardy. Kóbi oq-dári men jarylǵysh zattar. Máskeýden kóshirilgen rentgen zaýytynda PM-1, PM-2 jarylǵysh zattary jasaldy. Bul saperlarǵa, partızan otrıadtaryna qajet boldy.
Sondyqtan bolar Máskeý rentgen zaýytynyń ataýy № 692 elektrtehnıkalyq zaýyt bolyp, tek 1954 jyly ǵana Aqtóberentgen dep ózgerdi.
Nómir qupııa, asa qupııa zaýyttarǵa ǵana berildi. Degenmen munda tek jarylǵysh zattar emes, medıtsınalyq qural-jabdyq jasaldy.
Arasynda jyljymaly statsıonary da boldy. Bári de maıdan dalasyna, tyldaǵy gospıtalǵa jiberildi.
— Soǵys jyldarynda Aqtóbege «Bolshevık» arteli de ákelindi. Munda qural-jabdyq pen jumysshylar otbasy keldi. Zaýyt «Avtotraktorsbyt» qoımasyna ornalastyrylyp, sol mańnyń bári óndiriske berildi. Sóıtip 1942 jyly áýe ónerkásibine armatýra shyǵardy. Tank jóndeý bazasy Mártóktiń Jaısań jerine jetkizildi. Jóndeý bazasynda ınjener-tehnıkalyq mamandar men jumysshylar boldy. Sóıtip soǵys jyldary oblysqa 10-ǵa jýyq ónerkásip kásiporny kóshirildi. Tipti 1941-1942 jyldary aralyǵynda birneshe áskerı ýchılışe de kóshirildi. Olar: V. P. Chkalov atyndaǵy áskerı avıatsııa mektebi, ekinshi Berdıchevskıı jaıaý ásker ýchılışesi, Kamyshınskoe tank ýchılışesi, Máskeý qolóner ýchılışesi. Qolóner ýchılışesinde oqyǵandar óndiristegi jumysqa tartyldy, — deıdi tarıhshy Dáýlet Ábenov.
Onyń aıtýynsha, Aqtóbege 4 gospıtal kóshirildi. Barlyǵy 1700 kereýet jasaqtaldy. Tek Aqtóbe qalasynda emes, Alǵa, Shalqar aýdandarynda da emdeý orny daıyndaldy.
Aýrýhana, qonaqúı, ınternat men mektep ǵımarattary gospıtal boldy. Sonymen birge Aqtóbede Qalmyq memlekettik teatry, T. G. Shevchenko atyndaǵy Dnepropetrovsk drama teatry kóshirildi.
— Soǵys jyldary, naqtylasaq 1942 jyly 28 myńnan astam adam evakýatsııalandy. Onyń teń jartysyna jýyǵy jumysqa qabiletti adamdar, al 9 myńnan astamy balalar. Sonymen birge 8 myńnan astamy qart kisiler boldy. Aqtóbege qonys aýdarǵandardyń kóbi Kıev, Kýrsk, Lenıngrad, Máskeý, Harkov qalalarynan edi. Alǵashqylary 1941 jyldan bastap kelse, kóshi-qon 1942 jyly da jalǵasty. Bári de ornalastyrylyp, jumysqa jaramdysy eńbekke aralasty, — deıdi tarıhshy.
Aıta keteıik, qazirgi kezde soǵys kezinde kóshirilgen Aqtóbe ferroqorytpa zaýyty jumys istep tur. Álemdik naryqta salmaqty óndiris orny 10 jyl buryn № 4 balqytý tsehyn iske qosty.
Ónim de eki esege artyp, jylyna 700 myń tonnaǵa jetti. Sonymen birge Aqtóbe rentgen zaýytynyń jumys istep turǵynana 80 jylǵa taqady.
Qazaqstanmen qatar álemniń birneshe eline rentgen apparattaryn shyǵarady.
Al «Aktıýbselmash» zaýyty soǵystan zeıin aýyl sharýashylyǵyna qajetti quraldardy shyǵarǵan. Qazir bul zaýyt tarap ketti.
Eske salsaq, soǵys ýaqytynda Petropavldaǵy kombınat jumysshylary jospardy 6 ese artyq oryndaǵan.
