Smart botanıkalyq baqtyń tıimdi tusy kóp - qyzylordalyq ǵalym
- Bul jobanyń tıimdiligi nede ? Onyń bizdiń tynys-tirshiligimizde mańyzdylyǵy qandaı?
- Aıta ketsek, Arduino – arnaıy bilimi joq, biraq qyzyǵýshylyǵy joǵary qoldanýshyǵa arnalǵan avtomatıka jáne robototehnıka salalaryndaǵy ártúrli elektrondy qurylǵylardy jasaýǵa arnalǵan qural. Onyń bólshegi datchıkterden belgi qabyldap, qurylǵylardy basqara alady. Avtonomdy rejımde nemese kompıýtermen birge jumys isteıdi.
Baqtaǵy ósimdik topyraǵyna ylǵaldylyqty anyqtaıtyn datchık qoıylady. Sol datchık kórsetkishteri arqyly sýarý júıesi avtomatty túrde qosylady. Ósimdikterdiń avtomattandyrylǵan júıemen 24 saǵatta bir ret 10-15 mınýt sýarylady. Ol ósimdiktiń túrine de baılanysty.
Ras, Qyzylorda oblysynda ósimdik ósirý eshkimge ońaı tımeıdi. Alaıda, naqty isterdiń arqasynda jergilikti mamandar oń nátıjege qol jetkizip keledi. Dese de, bul baǵytta jańashyl isterdiń de qajettiligi týyndaıdy. Osy oraıda, ǵalymdar tıimdi jobalardy qolǵa alý máselesine udaıy nazar aýdaryp kelemiz.
Men usynǵan joba ýnıversıtet basshylyǵy tarapynan qoldaý tapty. Oǵan ýnıversıtet rektory tarapynan arnaıy grant bólindi. Endi sol qarjyǵa oıǵa alǵan jumysymyzdy júzege asyrýǵa kúsh salamyn. Ol oń nátıjesin beredi degen oıdamyn.
- Qazir bul joba qaıda júzege asyryl yp jatyr ?
- Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıtetinde botanıkalyq baq uıymdastyrylǵan. Degenmen, oǵan óz deńgeıinde nazar aýdarylmaı keldi. Onda ósetin jasyl jelek túrleri sırep ketken. Sondyqtan, osy maqsatta avtomattandyrý sharasyn qolǵa alamyz. Sátti shyqqan jaǵdaıda aldaǵy ýaqytta jylyjaılarǵa ornatýǵa kóńil bólmekpiz.
- Mundaı jobalar elimizde budan buryn jasalǵan ba?
- Iá, buǵan uqsas jobalar elimizde qazirge deıin de jasalǵan. Ázirge Astana jáne Almaty qalalarynda. Al, Qyzylorda oblysynda alǵash ret qolǵa alynyp otyr. Dese de, atalǵan tehnologııa boıynsha birinshi jumys bizdiń óńirde júzege asyp jatqanyn aıta ketkenimiz abzal.
- Jańashyl iske nazar aýdarýǵa ne sebep boldy?
- Ózim burynnan avtomatıkaǵa, ІT salasyna, robotehnıkaǵa qyzyǵamyn. Jaqynda Jańaqorǵan aýdanyndaǵy №110 mektep-lıtseıine barǵan edik. Úlken bólmede ósip turǵan kóp ósimdik túrlerin baıqadyq. Mekeme mamandary «Bul ósimdikter qýrap bara jatyr. Oǵan ne isteýge bolady?» dep surady. Sol kezde osy joba oıǵa kelgen edi. Osyǵan baılanysty usynysymdy arnaıy baǵdarlama jasap, oblystyq bilim basqarmasyna da usyndym. Ol basqarma tarapynan qoldaý tapty, ıaǵnı usynylǵan baǵdarlamany maquldady. Aldaǵy ýaqytta qarjylyq máselesi sheshiledi degen oıdamyn.
- Jobanyń mańyzdylyǵy qandaı? Odan ósimdik ósirýge baılanysty qandaı tıimdilik bolady?
- Bul jerde botanıkalyq baq nemese jylyjaı bolsyn, ol jerdiń mıkroklımattyq jaǵdaıy avtomatty túrde baqylanady. Ol jerde adamnyń arnaıy júrýiniń qajeti joq. Oǵan tek qana sý men elektr qýaty kelip tursa boldy. Basqa eshteńe kerek emes. Ol kógaldandyrýǵa, jasyl jelek ósirýge múmkindik týǵyzady. Sondaı-aq, «Jasyl mektep» jobasyn júzege asyrýǵa jol ashady.
Joǵary oqý oryndaǵy botanıkalyq baq ǵylymı-zertteý, mádenı-aǵartý, is-tájirıbelik oqytý maqsattarymen ósimdik ósirip, ony zertteý baǵytynda jasalǵan. Ol botanıkalyq bilimdi nasıhattaıdy.
Botanıkalyq tiri ósimdikterdiń kolektsııasyn jınap, olardyń kómegimen ósimdikterdiń san alýandyǵyn jáne jerdiń ósimdik áleminiń baılyǵyn zertteýge bolady. Botanıkalyq baqtardyń basty maqsaty – jańa ósimdik túrlerin ashý, olardy keshendi zertteý jáne ıntrodýktsııalaý.
Qashanda jasyl jelek janymyzǵa saıa bolatyny belgili. Sondyqtan, ony ósirý tehnologııasyn únemi jetildirip otyrǵanymyz artyq emes. Osyǵan baılanysty bizdiń ýnıversıtet tarapynan naqy ister atqarylyp keledi. Bul baǵytta aldaǵy ýaqytta da jasalatyn jumystar barshylyq. Osy oraıda, naqty nátıjege qol jetkizemiz degen oıdamyz. Onyń aımaq ómirinde mańyzy zor dep sanaımyn.
Atalǵan jobaǵa stýdentter tarapynan qyzyǵýshylyq erekshe. Olar jobanyń qyr-syryna qanyǵýǵa kóńil bólip otyr. Aldaǵy ýaqytta oń kórsetkishke qol jetkizýge barlyq múmkindik bar.
- Óziń joǵary oqý ornynda qaı jyldan beri qyzmet atqaryp kelesiń?
- Men Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıtetinde 2017 jyldan beri qyzmet atqaramyn. Joǵary oqý ornynda aǵa oqytýshy retinde stýdentterge ekologııa páninen sabaq beremin.
- Qolǵa alyp jatqan taǵy da qandaı jobalar bar?
- Ǵalym retinde kóptegen jańa jobalarǵa nazar aýdarýdy josparlap júrmin. Olarǵa baılanysty elimizdiń Joǵary bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń granttyq qarjylandyrýyna usynýdy jón kórip otyrmyn. Degenmen, ázirge ol jobalar jaıynda keńirek aıtýǵa erte. Ol joba da tsıfrlandyrýǵa baılanysty bolady. Jalpy, men usynǵan jobalar ekologııa, bıologııany tsıfrlandyrý taqyrybynda ekenin aıta keteıin.
- Áńgimeńe raqmet.
Avtordyń sýretteri
