SQO tarıhynda aýdandy basqarǵan alǵashqy áıel tabys formýlasymen bólisti
PETROPAVL. KAZINFORM – Soltústik Qazaqstan oblysynda ótken saılaýda turǵyndardyń basym daýsyn jınap, Mamlıýt aýdanynyń ákimi bolyp Elena Stepanenko saılandy. Jańa basshy ózine júktelgen mindetti erlermen teń dárejede atqaryp keledi, alǵa qoıǵan jospary da aıqyn. Áıelder kúni merekesine oraı Elena Fedorovnany áńgimege tartyp, suhbat alǵan edik.
— Elena Fedorovna, aýdan ákimi retinde Sizge úlken jaýapkershilik artylǵan, kúnde sheshim qabyldaýǵa týra kelip jatady. Bosańsymaı únemi senimdi bolyp júrý qıyn emes pe?
— Basshynyń basqalardan aıyrmashylyǵy — kóshbasshylyq qabileti, strategııalyq oılaý jáne sheshim qabyldaı bilýi. Árıne, kúnde sheshim qabyldap, jaýapkershilik alý ońaı emes. Desek te ómirlik kásibı tájirıbem kómektesedi. Men memlekettik qyzmette 35 jylǵa jýyq eńbek etip kelemin, aýdandyq, oblystyq deńgeıde birqatar laýazymdardy atqardym. Al senimdi bolýym — alǵan bilimimniń arqasy. Eger bir nárseni bilmesem, ony basqalardan suraýdyń sókettigi joq dep olaımyn. Sondaı-aq ár adam bilimin únemi jetildirip otyrýy qajet degen prıntsıpti qoldaımyn, ustanamyn. Al jalpy adamnyń ózine degen senimniń bolýy — tabys kilti der edim. — Basqarýdyń áıelderge tán stıli bar ma, onyń ereksheligi nede? Áıelder jumsaq keledi dep aıtyp jatady ǵoı…- Iıa, áıelder emotsıonaldy bolyp kelgendikten múmkin áıelderdiń basqarýynyń óz ereksheligi bar shyǵar. Biraq basqarýshylyq qyzmette aıtarlyqtaı ózgeshelik joq, bolmaýy tıis. Eń bastysy — jumystyń nátıjeli bolýy. Meniń oıymsha bul negizgi krıterıı.
Tarıhqa súıener bolsaq, áıelder jumsaq degen jańsaq pikir ekenin kórýge bolady. Jaqsy nátıjege qol jetkizý úshin qandaı basshy bolmasyn basqarýda tıimdi tásilderdi qoldanýǵa tyrysady. Men qyzmetkerlerdi qatty ustap, jazalap otyrýdy quptamaımyn. Biraq sebep bolsa, eshkim jazadan ketpeıdi, óz isine jaýap beredi.
— Áıelderdiń túısigi jaqsy jetilgen dep jatamyz, bul Sizge jumysta kómektesedi me?
— Adamnyń túısigi ýaqyt óte kele ómirlik, kásibı tájirıbemen damıdy dep oılaımyn. Keıde belgili bir jaǵdaıda osy ishki túısikke baǵynyp, sheshim qabyldaımyn. — Al kóshbasshylyq qasıet ýaqyt óte kele paıda boldy ma, áldebalalyq shaqtan kele jatyr ma? — Kóshbasshylyq pen quziret qatar keledi dep aıtqanymyzben, meniń oıymsha, kóshbasshylyq genmen beriledi. Kishkentaıymnan, ol kezde eshqandaı tájirıbe, daǵdy joq, meni «komandır» dep ataıtyn. Mektepte pıoner drýjınasy keńesiniń, komsomol uıymynyń tóraǵasy boldym. — Eńbek jolyńyz qalaı bastaldy? — Qazirgi Esil aýdany Aleksandrovka negizgi mektebin erekshe attestatpen aıaqtadym. Zańger bolýdy armandadym. Buryn túlekterge arnalǵan jınaq bolatyn, ol jerde qandaı mamandyqty qandaı oqý ornynan alýǵa bolatyndyǵy jazylǵan. Men kitaphanaǵa baryp, ózime kerek zańgerdi taptym. 1987 jyly mundaı mamandyqqa daıarlaıtyn úsh tehnıkým boldy. Olar: Armavır, Taldyqorǵan jáne Chelıabi tehnıkýmdary. Petropavlǵa eń jaqyn ornalasqany Chelıabi bolǵandyqtan, men sondaǵy oqý ornyna túsetin bolyp sheshtim. Ol kezde tehnıkým joǵary oqý ornynyń dıplomymen teń dárejede boldy. Jumysqa esh qıyndyqsyz ornalasýǵa bolatyn.
Osylaısha 15 jasymda Chelıabi qalasyna baryp, tehnıkýmǵa esh emtıhansyz túsip kettim. Úıden shalǵaıda oqý ońaı bolǵan joq. Tehnıkýmdy da «qyzyl» dıplommen bitirdim. Ombyǵa jibergenimen, men ózimniń týǵan jerime kelip eńbek etemin dep sheshtim. Ol kezde aýdandyq áleýmettik qamsyzdandyrý bólimi dep atalady, men kelgende bas maman, meńgerýshiniń orynbasary dekrettik demalysqa ketip jatyr eken. Jasym 18-de, maǵan ol jumysty birden senip tapsyrýǵa kúmándanyp, tájirıbeden ótkizbek boldy. Bir aptadan keıin sol bólimge aǵa ınspektor bolyp jumysqa ornalastym. Bir aptadan keıin bólim meńgerýshisi demalysqa ketip, men onyń ornynda mindetin atqaryp qaldym. Sol kezde búkil aýdan boıynsha zeınetaqy isterine qol qoıdym, aýdandyq atqarýshy komıtetke jınalystarǵa baratynmyn. Kúızeliske tózimdilik sol kezden qalyptasty dep oılaımyn. Ol kezde aýdandyq ákimshilik basshysy Esmaǵanbet Saparuly Barlybaev, óte talapshyl basshy boldy. Jalpy sol aýdandyq bólimde men úlken mektepten óttim. Keıin toqsanynshy jyldar keldi, eńbekaqy ýaqtyly tólenbeıdi, qıyn kezeń. Men áskerı komıtetke brondaý boıynsha ınspektor bolyp kettim. Respýblıkalyq bıýdjetke qaraǵandyqtan, ol jerde jaǵdaı birshama jaqsy boldy. Ol jerde uzaq istegen joqpyn, meni ákimshilikke áleýmettik-mádenı sala bólimine bas maman retinde jumysqa shaqyrdy. Biraq jarty jyldan keıin qysqartýǵa ilegip, ákimshilikten bólinip shyqqan jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar bólimine jumysqa turdym, keıin jalpy bólimdi basqardym. Jeti jyl aýdandyq ákimdiktiń apparat jetekshisi boldym. 2012 jyly Memlekettik qyzmet isteri bóliminiń jetekshisi boldym. Keıin ol basqarma, departament boldy, meniń de laýazymym ósip, osy departamentti 2023 jylǵa deıin basqardym. 2024 jyly meniń ókilettigim bitip, rotatsııamen basqa óńirge ketýim kerek edi. Biraq óz oblysymnan ketkim kelmeı, aldymen Mamlıýt aýdany ákiminiń orynbasary, keıin ákim saılaýyna qatysyp, turǵyndar maǵan senim artty.
— Mamlıýt aýdanynyń basqa aýdandardan ereksheligi nede? — Eń aldymen ol Reseımen shekaralas aýdan. Soltústik Qazaqstan oblysynyń qaqpasy ispettes. Sondyqtan aldymen bizdiń aýdanǵa qarap, eldegi jaǵdaı boıynsha kózqaras qalyptasady. Bul bizge úlken jaýapkershilik júkteıdi. — SQO tarıhynda aýdandy basqaryp otyrǵan alǵashqy áıelsiz. Aldyńyzǵa qandaı mindetter qoıyp otyrsyz? — Aýdandy abattandyrý, damytý mindeti tur. Al birinshi kezekte joldardy jóndeýdi qolǵa alamyn. Aýdanda qaıta óńdeý kásiporyndary joq, sondyqtan sút óńdeıtin kásiporyn ashý da kezek kúttirmeıtin másele. Aınalysamyn degen kásipker bar, qazir nesıe berý máselesi sheshilip jatyr.
Jalpy, meniń josparym saılaýaldy baǵdarlamamda kórsetildi. Sol boıynsha jumys isteımin. Olardyń kóbi basshylyq tarapynan qoldaý taýyp, qarjy bólinip jatyr. Bıke aýylyna 9,9 km asfalt jol salynatyn boldy, bul meniń kishkentaı jeńisim. Bul eldi mekende eshqashan sapaly jol bolǵan emes, bıyl jol jóndeý jumysy bastalady. Turǵyndar úshin de bul joba óte mańyzdy, óıtkeni jaýyn-shashynda olar eshqaıda shyǵa almaı qalady.
Bıyl aýdandaǵy taǵy birqatar eldi mekenge sý tartýǵa, mektepterin jóndeýge, eki emdeý mekemesin qalypqa keltirip, taǵy tórteýin jańadan salýǵa qarajat bólindi. Bekseıit, Bostandyq aýyldarynda medıtsınalyq pýnkt, Novomıhaılovka men Novopokrovkada feldsherlik-akýsherlik pýnkt salynady. Mamlıýtkada dene shynyqtyrý-saýyqtyrý ortalyǵynyń qurylysy bastaldy. Oblys boıynsha jalǵyz bizdiń aýdanda mundaı nysan joq edi.
Jalpy bıyl 14 jańa joba, taǵy ekeýi byltyrdan qalǵan, júzege asady. Munyń barlyǵy turǵyndardyń turmys jaǵdaıyn, ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan.
— Áıel adam jumys pen otbasyn qatar alyp júre ala ma?
— Iıa, qoldaý bolsa, túsinistikpen qarasa. Otbasym týraly aıtar bolsam, joldasym, eki balam bar. Olardyń qoldaýynsyz men mundaı mansapqa qol jetkize almas edim. Belgili bir jumys ýaqytym joq, keıde túnde úıge keletin kezder bolady, is saparlar bar.
— Siz basshy, ákim bolsańyz da, minezińizde romantıkanyń úlesi bar shyǵar?
— Árıne, armandaımyz. Máselen Mamlıýtkany alar bolsam, men ony birer jyldan keıin múlde basqasha kórgim keledi. Belgili bir jospar, arman bar. Qazir aýdan ortalyǵynda eki-úsh qabatty 45 turǵyn úı bar. Olardyń bárin bir sáýlet stılinde jónge keltirsek deımin. Qasbetin durystaý kerek, shatyrlaryn aýystyrý qajet. Gúlzarlar salyp, jastar, balalarǵa arnalǵan oryndar salsa.
«Dostyq» demalys saıabaǵy bar. Ony da jónge keltirip, qala turǵyndarynyń súıikti demalys ornyna aınaldyrǵym keledi.
Mamlıýtka stansasynan kóptegen poıyz ótedi. Biraq, jolaýshylardy túsirip, mingizbeıdi. Turǵyndar sol jerden ótetin poıyzǵa otyrýy úshin Petropavlǵa barýy kerek. Sol sııaqty poıyzben kele jatyp, Mamlıýtkaǵa kelip turyp, túsip qala almaısyń. Bul máseleni de sheshsek.
— Sizdiń basty kemshiligińiz?
— Shynymdy aıtsam, ol týraly oılanbappyn. Ózime de, basqalarǵa da talapshylmyn. Sondaı-aq, jumysqa tym berilýshilik shyǵar.
— Joǵary mansapqa qol jetkizýińizdiń eń basty qupııasy nede? Tabys formýlańyz bar ma?
— Memlekettik qyzmet isteri departamentinde jumys barysynda memlekettik qyzmetshilermen kezdeskende únemi adal eńbek etý kerek, sol kezde seniń eńbegiń baǵalanady dep aıtatynmyn. Meni súıregen, qoldaý kórsetken eshqandaı «aǵam», «kókem» joq. Óz bilimimmen, eńbegimmen osy kúnge jetip otyrmyn.
Al meniń tabys formýlama keler bolsaq, Edýard Asadovtyń «Kez kelgen nárseni jan-tánińmen iste» degen ádemi óleńi bar, osy óleń joldary meniń ómirlik ustanyma aınaldy. ıAǵnı jumys iste jáne ony adal atqar!
— Áńgimeńizge rahmet!
