SQO fermerleri «jasyl» aýyl sharýashylyǵyna bet burdy
PETROPAVL. KAZINFORM – Agroónerkásip kesheni – Qazaqstan ekonomıkasynyń negizgi tirekteriniń biri. Aýyl sharýashylyǵy salasy ásirese astyqty óńir Soltústik Qazaqstan oblysy úshin erekshe mańyzdy. Alaıda ekonomıkalyq ósimmen qatar ekologııalyq máseleler de jyldan jylǵa kóbeıip keledi. Olar – topyraqtyń tozýy, sý resýrstarynyń sarqylýy, bıologııalyq ártúrliliktiń tómendeýi. Bul aýyl sharýashylyǵyna degen kózqarasty túbegeıli qaıta qaraýdy qajet etip otyr.
Soltústik Qazaqstan oblysynyń ekologııalyq syn-qaterleri
Soltústik Qazaqstan – táýekeldi eginshilik aımaǵy. Klımattyń ózgerý saldarynan jaýyn-shashyn mólsheri azaıyp, qýańshylyq jıilep, shóleıttený úderisi júrip jatyr. Buǵan qosa, uzaq jyldar boıy hımııalyq tyńaıtqyshtardy shamadan tys qoldaný men tehnıkanyń qarqyndy paıdalanylýy topyraq sapasynyń nasharlaýyna jáne keıbir aýmaqtarda ónimdiliktiń tómendeýine ákep soqty. Mundaı jaǵdaıda ekstensıvti sharýashylyq, ıaǵnı sapadan góri sanǵa basymdyq berýden ekologııalyq turǵydan teńgerimdi tásilderge kóshý qajettigi artyp otyr.
Tsıfrlandyrý jáne dál eginshilik
SQO-daǵy birqatar sharýashylyqta dál eginshiliktiń elementteri engizilip jatyr. Búginde drondar men spýtnıktik sýretterge negizdelgen monıtorıng júıesin qoldanylatyn bolǵan. Bul júıe egistik alqaptarynyń jaǵdaıyn baqylaýǵa, ónimdilikti boljaýǵa jáne tyńaıtqysh mólsherin josparlaýǵa múmkindik beredi. Nátıjesinde hımıkattardy paıdalaný 20%-ǵa deıin azaıyp, topyraq pen sý resýrstaryna túsetin júkteme tómendeıdi.
– Aýyl sharýashylyǵyn tsıfrlandyrý – óńirdi damytýdyń negizgi vektorlarynyń biri. Bul aýa raıynyń áserin azaıtýǵa jáne birtindep dál eginshilikke kóshýge kóp kómektesedi.
Óńirdiń aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshileri joǵary ónim alyp, eńbek ónimdiligin arttyrý úshin jańa tehnologııalardy engizip jatyr. Sonyń ishinde GPS-navıgatsııasy, janar-jaǵar maı shyǵynyn ólsheıtin datchıkterdi qoldaný, alqaptardyń elektrondyq kartalaryn, ushqyshsyz ushatyn apparattardy paıdalaný da bar.
Aýyl sharýashylyǵyn tsıfrlandyrý tıimdi basqarýǵa jáne ónimdilikti arttyrýǵa múmkindik beretin mańyzdy qadamǵa aınalǵan. Qazirgi ýaqytta 244 sharýashylyqtyń 89-yn – tsıfrlyq, 106-syn – ozyq, 49-yn – bazalyq dep jikteýge bolady. Bul – óńirdegi sharýashylyqtardyń edáýir bóligi basqarý, esepke alý jáne taldaý protsesterin jaqsartýda zamanaýı tehnologııalardy engizip jatqanyn bildiredi, - deıdi SQO aýyl sharýashylyǵy jáne jer qatynastary basqarmasynyń basshysy Dáýren Toqkýjınov.
Ekojúıege negizdelgen agrotehnologııalar
Óńir fermerleri ósimdikterdi qorǵaýdyń bıologııalyq balamalaryna kóshe bastady.
2011 jyly Esil aýdany Pokrovka aýylynda qurylǵan «Strelets» jeke kásipkerligi kartop ósirýmen qatar, bıogýmýs óndiredi.
– Jańadan isti bastaǵan kezde qıyndyqtar boldy. Kartop ósirýmen aınalysatyn iri agroqurylymdar kóp, olardyń alqaby úlken jáne ónim baǵasy boıynsha da básekege tótep berý kerek edi. Sol sebepti biz aldymen topyraqtyń qunaryn qaıtaramyz jáne ekinshiden sapaǵa jumys isteımiz dep aldymyzǵa maqsat qoıdyq. ıAǵnı sanǵa emes, sapaǵa jumys isteımiz dep sheshtik, - deıdi kásipker Andreı Strelets.
Sol sebepti sharýashylyq bıogýmýs shyǵarýdy qolǵa alady.
– Bıogýmýs bizde «Vladımırskıı staratel» jaýyn qurtynyń kómegimen óndiriledi. Bul jarty jyldyq tsıkldyń ishinde júzege asyrylady. «Adymdaýshy júıek» tehnologııasyn qoldanamyz, bul Reseıde paıda bolǵan, sol jerde bilimimizdi jetildirip, qajetti qurttardy alyp keldik.
Jaýyn qurttyń bul túri bizdiń klımatqa beıimdelgen. -4 gradýstan bastap uıqyǵa ketedi, +16 gradýsta, kóktemde oıanady. Suıyq bıogýmýstyń ereksheligi – ony kez kelgen ýaqytta, jańbyrly kúni de, ósimdiktiń kez kelgen fazasynda da engize berýge bolady.
Biz kartop ósirýmen aınalysamyz, sol sebepti bizdiń eń basty tutynýshylarymyz alǵashqyda kókónis ósirýshiler boldy. Naryqqa kelgenimizge 14 jyl boldy, qazir bıogýmýsty mal sharýashylyǵymen aınalysatyndar da satyp alady. Olar qıdy qaıta óńdeý úshin bıogýmýsty qosady. Budan bólek, gúl ósirýshiler, sańyraýqulaqpen aınalysatyndar, jem-shóp ósirýshiler – jerdiń qunaryn arttyrǵysy kelgenderdiń birlyǵy arasynda suranysqa ıe. Óıtkeni topyraq – eginshiliktiń negizi, - deıdi Andreı Strelets.
Qazirgi ýaqytta jeke kásipkerlik bir jylda biz 4 myń tonna qıdy qaıta óńdep, 2 myń tonna bıogýmýs alady.
– Organıkalyq tyńaıtqyshqa suranys ósip keledi. Óıtkeni fermerler mıneraldy tyńaıtqyshqa qaraǵanda bıogýmýstyń anaǵurlym paıdaly ekenin biledi. Halyq qazir hımııalyq qospasy joq taza ónimdi tańdaıdy.
Kásiporyndy keńeıtýdi josparlap otyrmyz. Onyń ishinde 200 tonnaǵa shaqtalǵan kókónis qoımasyn salý. Sondaı-aq byltyrdan bastap qylqan japyraqty aǵashtardy jáne jemis butalaryn ósiretin pıtomnıkpen aınalysyp jatyrmyz.
2010 jyldan bastap biz jyldyq mólsherlemesi 6% bolatyn memlekettik baǵdarlama aıasynda lızıngke tehnıka alyp kelemiz. Kartop ósirýge arnalǵan tehnıka qymbat turady. Ony memlekettiń qoldaýynsyz alý múmkin emes edi, - deıdi fermer.
Klımattyń ózgerýine beıimdelý
SQO Aýyl sharýashylyǵy jáne jer qatynastary basqarmasynyń málimetinshe, soltústikqazaqstandyq fermerlerdi klımattyń ózgerýine beıimdeýde birqatar basymdyqty shara bar, olar: qurǵaqshylyqqa tózimdi daqyldardy engizý, qoldan sýarý júıelerin, mysaly, tamshylatyp sýarýdy jetildirý, topyraq qunarlylyǵyn saqtaý úshin no-till tehnologııasyn paıdalaný, jańbyr sýyn jınaý jáne rezervýarlar qurý arqyly sý qoryn jasaý jáne mıkroklımatty jaqsartý úshin agroorman sharýashylyǵyn biriktirý. Fermerlerdi jańa agrotehnologııalarǵa úıretý, klımattyń ózgerýin baqylaý jáne bilim almasý úshin dıqandar arasyndaǵy yntymaqtastyqty yntalandyrý mańyzdy aspektiler. Bul is-sharalar klımattyń ózgerýi jaǵdaıynda aýyl sharýashylyǵyn turaqty damytýǵa kómektesedi.
SQO aýdandarynda sýarmaly jerlerdiń aýdanyn birtindep ulǵaıtý boıynsha is-sharalar qolǵa alynǵan. 2024 jyly oblys boıynsha aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń, atap aıtqanda dándi jáne jemshóp daqyldarynyń ónimdiligin barynsha arttyrý maqsatynda 3,3 myń ga alqapta sý únemdeý tehnologııalaryn qoldana otyryp, sýarmaly eginshilik boıynsha jobalar iske asyryldy. Qazirgi ýaqytta óńirde sýarmaly alqaptardyń jalpy aýdany 9,4 myń ga jetti, onyń myń ga – tamshylatyp, qalǵany sebeletip sýarý. Osy jyly sýarmaly alqapty 11,5 myń ga jetkizý mindeti tur.
Ekologııalyq tásil – ekonomıkalyq artyqshylyq
Búginde fermerlerdiń kópshiligi «jasyl» tehnologııalar men ekologııalyq ádister tek tabıǵatty qorǵaýǵa ǵana emes, naqty ekonomıkalyq paıda ákeletinine de kóz jetkizgen. Ekologııalyq tásilder shyǵyndardy qysqartyp, ónim sapasyn arttyrý arqyly shetel naryǵyna shyǵý múmkindigin keńeıtedi. Sonymen qatar ekosertıfıkattalǵan ónimge senim joǵary. Klımattyq jáne naryqtyq turaqsyzdyqtar jaǵdaıynda sharýashylyqtyń ómirsheńdigin qamtamasyz etedi. ıAǵnı bul – uzaq merzimdi tabystyń kepili.
Esterińizge salaıyq, buǵan deıin Qazaqstan byltyr 16 mln tonnadan astam aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaǵanyn jazǵan edik.