SQO: 4 myń eginshiniń bıyl 20-sy ǵana alqabyn saqtandyrǵan

Bıyl Soltústik Qazaqstan oblysynyń dıqandary jazda qýańshylyqtan, egin oraǵy qyzǵan shaqta tolassyz jaýǵan jańbyrdan zardap shekti. Nátıjesinde kópshiliktiń úmiti aqtalmady.

Bıylǵy astyqtyń ortasha kórsetkishi jyldaǵydan tómen, nebary gektaryna 10,8 tsentner alyndy. Mundaıda aldyn ala saqtandyrý arqyly shyǵynnyń ornyn toltyrýǵa bolady, ári ol memleketten sýbsıdııalanady. Alaıda óńirde dıqandar arasynda saqtandyrý ónimin qoldanatyndar saýsaqpen sanarlyq bolyp shyqty. Kazinform tilshisi saqtandyrý operatory – Agrarlyq nesıe korporatsııasy SQO fılıaly dırektorynyń mindetin atqarýshy Gnel Arzýmanıanmen áńgimelesti.

- SQO-da qansha fermer bıyl ónimin saqtandyrdy?

- 2020 jyldan bastap agroónerkásiptik keshen salasynda saqtandyrý boıynsha ózgeris bar, buryn ol mindetti bolsa, qazir erki boıynsha saqtandyrady. Sondaı-aq mal sharýashylyǵyn da saqtandyrýǵa bolady. Sondaı-aq saqtandyrý syıaqysynyń, ıaǵnı saqtandyrýshynyń kompanııaǵa tóleıtin aqysynyń 80% memleketten sýbsıdııalanady, sharýa tek qalǵan 20% ǵana tóleıdi. Byltyr ol 50/50 bolǵan. Bıyl SQO-da memlekettik qoldaýdyń bul túrine qatysty 20 shart jasaldy.

Sonyń ishinde 14 fermer 59 205 ga egis alańyn saqtandyrdy, onyń 49 200 ga alqapty topyraqtaǵy ylǵal tapshylyǵynan saqtandyrý boıynsha 8 shart jasaldy. Alty shart maıly daqyldar boıynsha jasaldy, mundaǵy saqtandyrý alańy 6 647 ga qurady. Kúzdik bıdaıdyń 139 ga alqaby topyraqtaǵy ylǵal tapshylyǵy ındeksi boıynsha saqtandyryldy. Taǵy 5 shart topyraqtaǵy artyq ylǵal ındeksin saqtandyrý ónimi boıynsha jasaldy, onda 3 219 ga egis alqaby saqtandyryldy.

- Qansha adam saqtandyrý ótemaqysyn aldy nemese alady?

- Topyraqtaǵy ylǵal tapshylyǵyna qatysty saqtandyrý kezeńi 15 mamyrdan 15 tamyzǵa deıin sozylyp, aıaqtaldy. Nátıjesinde qýańshylyqtan zardap shekken Aıyrtaý, Aqjar, Qyzyljar, Ýálıhanov aýdandarynyń 7 kásipkerine 23 483 ga alqap úshin 217 869,2 myń teńge mólsherinde saqtandyrý tólemderi jasaldy. Aıta keteıin, fermerlerdiń egis alqaptaryn saqtandyrý boıynsha shyǵyndary 34 222,1 myń teńgeni qurady, bul saqtandyrý syılyqaqysynyń 20%, qalǵan bóligi sýbsıdııa retinde memleket esebinen tólendi. Al toqtaýsyz jaýyn-shashynnyn zardap shekkendermen 15 qazannan keıin esep aıyrysamyz, osy ýaqytta topyraqtaǵy artyq ylǵal ındeksin saqtandyrý ónimi boıynsha qorǵaý merzimi aıaqtalady.

- Qandaı jaǵdaıda sharýashylyq saqtandyrý tólemin ala almaıdy?

- Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda jáne saqtandyrý shartynda bári kórsetilgen. Eger fermer shartta belgilengen merzimdi buza otyryp, saqtandyrý jaǵdaıy týraly jazbasha ótinish bergen bolsa, saqtandyrýshy saqtandyrý tólemin berýden bas tartýǵa quqyly.

- Ósimdik sharýashylyǵyndaǵy fermerler qandaı daqyldardy jáne qandaı qaýip túrlerin saqtandyrýy múmkin?

- Byltyr saqtandyrý syıaqylaryn sýbsıdııalaý baǵdarlamasy aıasynda saqtandyrýǵa bolatyn daqyldardyń tizbesi ulǵaıdy. Endi topyraqta ylǵaldyń tapshylyǵy men artyq bolýynan dándi daqyldar ishinde: bıdaı, arpa, suly, júgeri, qaraqumyq, tary, dándi qumaı, jazdyq trıtıkale, jazdyq qara bıdaıdy; burshaq tuqymdastarynyń ishinde - burshaq, jasymyq, noqatty; maıly daqyldardyń ishinde - kúnbaǵys, raps, zyǵyr, soıa, maqsary, qyshany saqtandyrýǵa bolady.

- Byltyr elimizde saqtandyrý baǵdarlamasyna qansha fermer qatysty, olardyń qanshasy saqtandyrý ótemaqysyn aldy?

- 2022 jyly respýblıka boıynsha saqtandyrý syıaqylaryn sýbsıdııalaý baǵdarlamasy aıasynda barlyǵy 269 saqtandyrý sharty jasaldy, onyń 117-si boıynsha saqtandyrý jaǵdaıy tirkeldi. Saqtandyrý tólemderiniń jalpy somasy 1 209 364,7 myń teńgeni qurady. Al fermerlerdiń saqtandyrý syıaqylaryn tóleý boıynsha shyǵyny sýbsıdııalaýdy eseptemegende barlyǵy 335 574,2 myń teńgeni qurady.

SQO boıynsha 16 fermer topyraq ylǵaldylyǵynyń tapshylyǵy ındeksi, ıaǵnı qýańshylyq boıynsha 70 818,4 ga egis alqabyn saqtandyrdy. Nátıjesinde óńirdiń alty fermeri 85 389,1 myń teńge kóleminde 30 688,3 ga alqap úshin saqtandyrý tólemderin aldy.

- Aýyl sharýashylyǵy óndirýshilerine saqtandyrý ótemaqysy qalaı tólenedi?

- Shart jasasýdan bastap tólemderge deıingi saqtandyrýdyń barlyq protsesi Kezekte.kz platformasyndaǵy Agroinsurance aqparattyq servısinde onlaın júrgiziledi. Ol úshin saqtandyrýshynyń elektrondyq tsıfrlyq qoltańbasy bolýy qajet. Saqtandyrý jaǵdaıynyń bastalýy týraly aqparat fermerdiń jeke kabınetine túsedi, onda sharýa saqtandyrý tólemine ótinim berý fýnktsıonaly da qarastyrylǵan. Saqtandyrý kompanııalary ótinimdi alǵan sátten bastap 20 jumys kúni ishinde saqtandyrýshynyń shotyna saqtandyrý tólemin aýdarady.

- Elimizde aýylsharýashylyǵy taýaryn óndirýshilermen jumys isteıtin basqa saqtandyrý kompanııalary bar ma?

- Fermer kez-kelgen saqtandyrý kompanııasynyń qyzmetin paıdalana alady. Al saqtandyrý syıaqylaryn sýbsıdııalaý túrindegi memlekettik qoldaý aıasynda qazirgi ýaqytta agroónerkásiptik keshen salasynda 16 saqtandyrý ónimi jumys isteıdi. Máselen topyraqta ylǵaldyń tapshylyǵy, topyraqta artyq ylǵaldyń bolýynan basqa, iri qara maldy, jylqyny, qoı-qusty, kúzgi daqyldardy, alma aǵashy men alma ónimin saqtandyrýǵa bolady.

- Rahmet!