Synyby túgeldeı grant ıelengen muǵalim: Oqýshylarym – meniń dostarym
Aqtóbe qalasyndaǵy Q. Sátbaev atyndaǵy mektep-lıtseıdiń fızıka páni muǵalimi Janseıit Isaǵalıev aldyna kelgen ár balanyń óz baǵyt-baǵdary, qyzyǵýshylyǵy bolatynyn biledi. Soǵan qaraı mamandyq tańdaýǵa ıkemdep júr. Al synyp jetekshisi bolǵan kezde oqýshylaryn dosyndaı syılap, qadirlep, erkin qarym-qatynas qura bildi. QazAqparat tilshisi ár shákirti memlekettik grant alǵan muǵalimmen suhbattasty.
- Janseıit Amanjoluly, siz ustazsyz, al sizdiń ustazyńyz kim?
- Men Aqtóbe oblysy Oıyl aýdany Saraljyń aýylynda týyp-óstim. Sol aýyldaǵy orta mektepte 11 jyl bilim aldym. Odan keıin 2013-2017 jyldary Q. Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik memlekettik ýnıversıtetiniń fızıka-matematıka fakýlteti, fızıka mamandyǵynda tórt jyl oqydym. 2017 jyly oqý ornyn úzdik dıplommen aıaqtadym. Joǵary oqý ornyn bitirgennen beri alǵashynda Novyı orta mektebi bolǵan, qazirgi Q. Sátbaev atyndaǵy mektep-lıtseıinde jumys istep kelemin.
Ózim muǵalimder otbasynda tárbıe aldym. Anam qazaq tili men ádebıeti, ákem tehnologııa pániniń muǵalimi. Úlken aǵam matematıka páninen sabaq beredi. Jeńgem de, kelinshegim de ustaz. Óz týmam da, naǵashy jurtym da pedagogter. Aınalamnyń bári ustaz.
Fızıka páninen maǵan Gúlaısha Aıtýkına sabaq berdi. Árdaıym qosymsha sabaqqa shaqyratyn. Mektepte zerthanalyq jumystar az boldy. Keıbir quraldar synyp jatty. «Osy quraldar jasap tursa, qyzyqty bolar» dep oılaıtynbyz. Qazir soǵan jetkendeı boldyq. Q. Sátbaev atyndaǵy mektep-lıtseıinde buryn fızıka kabıneti boldy. Byltyr taǵy bireýi jasaqtaldy. Biraq, fızıkany jaqsy kórgennen góri, grantyn unatatyndar kóbeıgen. Osy durys emes.
Al dıplom jetekshim – Nurgúl Jantýrına. Ózi jas, biraq qurmeti joǵary. Metodıkasy ári adamdy qabyldaýy erekshe. «Jaryq qubylystary» taqyrybynda dıplom jazǵan kezde túnde elektrondy poshtasyna jiberip, tekserýin suraıtynbyz. Ýaqyt ozdyrmaı, erteńine qateleri men túzetýlerin aıtatyn. Sál ókinishim bar, magıstratýraǵa túspeı, muǵalim bolyp kettim. Sodan beri áli reti kelmeı júr.
Taǵy bir matıvatsııa – áriptesim ári aǵa ustaz Mıýa Turǵanbaeva. Qazir 1500 oqýshy bolsa mektepte, eki ǵana fızık bar. Ol kisi zeınetkerlikke shyǵýǵa daıyndalyp júr. Alǵash kezde erinshektik tanytyp, sharshap júrsem, apaı tom-tom qaǵaz jınap, kóterip júretin. Tálimgerime qarap uıaldym, alǵa umtyldym. Árdaıym kómek berdi, jol kórsetip otyrady.
- Jas maman úshin synyp jetekshisi bolý qıyn bolmady ma?
- Maǵan birden 6-synyptyń oqýshylaryn berdi. Arada 6 jyl ótkende alǵashqy túlekterdi ushyrdym. 17 túlektiń bári Almaty, Astana, Aqtóbe qalalaryndaǵy joǵary oqý oryndaryna memlekettik grant arqyly tústi. Sala boıynsha aıtar bolsam, 9 oqýshy fızıka, 4 oqýshy hımııa-bıologııa, 2 oqýshy ınformatıka-matematıka, taǵy 2 oqýshy geografııa-matematıka pánin tańdady. Fızıka páni muǵalimi retinde 17 oqýshynyń 9-yn ózim daıyndadym. Al jalpy jetekshilik etken synyptaǵy balalardyń bári ózi qalaǵan mamandyǵyna tústi.
Ár oqýshynyń óz salasy, ózi jaqsy kóretin baǵyty bar dep esepteımin. Ata-analar sony túsinýi tıis. Keıde mamandyq mańyzdy emes, memlekettik grant qajet dep aıtyldy. Onyń tórt jyldyq qana kómegi bar. Eger mamandyq tańdaýda qatelesse, tabys tappaıdy, ómirde óz ornyn joǵaltyp alady.
- Shákirtterińizdi fızıka pánine qalaı qyzyqtyrdyńyz?
- Men muǵalim bolǵanymmen, oqýshylardy dostarym dep qabyldadym. Olarmen qysta qar atysyp oınap, fýtbolǵan baramyz. Dırektordan ruqsat surap, keshkilik sportzalda júretinbiz. Saǵat 20:30-21:00-ge deıin dop teýip oınaımyz. Al meıramdarda basqosýlar jasaımyz. Mektep ashanasynda shaı-tamaq ishemiz. Sóıtip oqýshylar aǵaıdan góri, ózderiniń jaqyn týysqan aǵasy retinde qabyldady. Ózimdi erekshe muǵalimmin dep aıta almaımyn. Biraq fızıkany kitap tilimen shektep túsindirer bolsaq, ol eshkimge de qyzyqty emes. Sondyqtan, árdaıym sabaqty kúndelikti ómirmen baılanystyryp otyramyn. Máselen, elektr shyǵynyn esepteýdiń ózi – 8-synypta qarastyrylatyn taqyryp. Keıde oqýshylar túgil ata-analar túsinbeıdi. Túbirtek keledi, ony tóleı salady. Balalar úshin sol mysal jetkilikti. «Aǵaı, esepteıik» dep bastap ketedi.
- Sabaqtan tys ýaqytta arnaıy ýaqyt bólesiz be?
- Joǵary synyp oqýshylaryna arnaıy ýaqyt bólemin. Olarǵa mamandyqtardy aıtyp, túsindiremin. Bizdiń elimizde iri zaýyttarda kánigi maman tapshy. Olardyń keıbirin shetelden arnaıy shaqyramyz. Bizdiń balalarymyz osy olqylyqtyń ornyn toltyrýy kerek. Ken oryndarynan shıkizat óndiriledi. Al óńdeý salasyn kim damytady? Mine, osy týraly aıtqanda olar jigerlenip, kózqarasyn ózgertedi. Muǵalimnen basqa da mamandyq bar ekenin túsinedi. Tipti qajetti qural-jabdyqty, qurylǵyny shetelden ákelip, ony basqa eldiń mamandary túsindirip turady. Sonyń bárin biz ózimiz jasaýymyz kerek.
- Siz jetekshilik etken synypta er balalar kóp eken...
- Bizdegi 17 oqýshynyń 13-i er bala. Er adam bolǵan soń uldardy er minezdi etip tárbıeleý kerek dep esepteımin. Olarmen birge júgiremin, mektepte jattyǵý jasaımyz. Sol 6 jylda qazirgi tilmen aıtsam, joldas balasy sekildi júrdim. Sabaq ta oqıdy, al bos ýaqytta fýtbol oınap, arasynda kúresemiz.
- Siz muǵalimsiz, tájirıbeńiz bar. Bilim salasyn odan ári jetildirý úshin qandaı usynys aıtar edińiz?
- Oqýshylarǵa ýnıversıtettegi professorlar arnaıy semınar, sabaq ótkizip tursa deımin. Keıbir mektepter memorandýmǵa qol qoıǵan, baılanys bar. Al keıbirinde mundaı kelisim joq. Bárine ortaq standart bolsa, aptasyna bir ret tájirıbesin bólise alar edi. Oqýshylardyń ózi «siz túsindirip turǵan taqyrypty professorlar qalaı jetkizer eken» dep suraıdy. Qarapaıym suraq, biraq máni zor. Biz jarty saǵat túsindirsek, olar qysqa ádistemeni usynýy múmkin. Fızıka, hımııa sııaqty zerthanalyq jumystary bar pánder mańyzdy. Qaı-qaı mektepte zerthananyń múmkindigi shekteýli. Al ýnıversıttette damýǵa, zertteýge jaǵdaı jasalǵan. Kýratorym Berik Sársenbaevtyń semınaryna qatystym. Qyzyǵatyn balalardy ákelip, kórsetýge usynys jasadym. Kelisim úshin basshylardyń ruqsaty kerek eken. Mıllıondar jumsalǵan kabınettegi múmkindikti paıdalanýǵa shekteý bolmasa, biz oqýshylardy aparyp, qyzyqtyrar edik. Bir kún buryn eskertip, erteńine erkin kire alsa, jaqsy emes pe? Keı taqyryp boıynsha vırtýaldy kórsetýge týra keledi. Ustap, zerttep kórmegen soń jete túsinbeıdi, uqpaıdy. Qolymen ustap kórse, áseri jaqsy bolady. Bir ǵana mysal, byltyr bir mekteptiń synyp jetekshisi Berik Sársenbaevtan ǵylymı jobaǵa zerthana suraǵan. Sol kezde kýratorym 7-synyp oqýshysyna 8-synyptyń taqyrybynda qarastyrylǵan jobasyn bergen. Ýnıversıtettegi qural-jabdyqty paıdalanǵan. Sol oqýshy Brazılııada ótken halyqaralyq olımpıadada 2-oryn alyp keldi. Tańqalarlyq jaıt. Eshkim oılamaǵan ony. Sondyqtan, mıllıondarǵa satyp alynǵan apparattar, qural-jabdyq bilim qýǵan balalarǵa qoljetimdi bolsa deımiz.
- Áńgimeńizge rahmet, sáttilik tileımin!
