Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa degen peıiliniń túzý bolý syry nede
Sapar aıasynda josparlanǵan sharalardyń sany men mańyzy onyń tarıhı sát bolaryn aıǵaqtaı túsetindeı. Onyń ústinde sapar QR men QHR arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynastyń ornaýyna 25 jyl tolýy aıasynda da ótýi de barynsha mańyzdy.
«Tóraǵa Sı Tszınpın Qazaqstanǵa sapary barysynda QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaevpen birge birqatar is-sharaǵa, onyń ishinde sálemdesý sharasyna, shaǵyn jáne keńeıtilgen quramdaǵy otyrystarǵa, kelisimderge qol qoıý rásimine, sonymen birge birlesken baspasóz máslıhatyna qatysady. Taraptar saýda, ekonomıka, qarjy, sý sharýashylyǵy jáne basqa da salalarǵa qatysty birqatar kelisimge qol qoıady», - dedi QHR Syrtqy ister mınıstriniń kómekshisi Lı Hýeılaı.
Onyń aıtýynsha, eki eldiń basshylary ekijaqty qarym-qatynas máseleleri, eki eldiń damý strategııalaryn túıindestirý, sonymen birge ekijaqqa da qyzyǵýshylyq tanytatyn halyqaralyq jáne óńirlik máseleler boıynsha pikir almasady. Munan bólek, taraptar birlesken málimdeme jarııalaıtyn bolady.
Qytaı kóshbasshysynyń saparyna Qazaqstanda da zor nazar aýdarylyp, mádenı-gýmanıtarlyq sıpattaǵy birqatar shara uıymdastyryldy. Atap aıtqanda, Sı Tszınpınniń qazaq tilindegi «Memlekettik basqarý jóninde» kitaby tanystyrylyp, Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń tańdamaly eńbekteriniń jınaǵy qytaı tilinde jaryq kórdi. «Qytaı - Qazaqstan tynysy» orys tilindegi arnaıy jarııalanymnyń tusakeseri ótip, «Kórikti Qazaqstan - Kórkem Qytaı» fotokórmesi ashyldy, eki eldiń BAQ ókilderiniń sımpozıýmy ótti.
Sonymen Qytaı basshysynyń Qazaqstanǵa degen oń peıiliniń syry nede? Jalpy, Nursultan Nazarbaev Táýelsizdik alǵan jyldardan beri qytaıdyń barlyq basshylarymen dostyq qarym-qatynas ornatqany belgili. Máselen, kezinde Qytaıdyń Qazaqstandaǵy Elshisi bolǵan ıAo Peıshen qazaqstandyq-qytaılyq yntymaqtastyqtyń tatý kórshilik, dostyq pen ózara tıimdilik rýhynda damýyna eki eldiń ulttyq múdeleri ǵana emes, sonymen Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qytaıdyń burynǵy basshylary Tszıan Tszemınmen, Hý Tszıntaomen jáne Sı Tszınpınmen jeke senimne negizdelgen baılanystary da septigin tıgizgendigin aıtady.
«Qazaqstan men Qytaı basshylary tyǵyz jumys qarym-qatynasy men jeke shynaıy dostyq baılanystardy ornatqan. Sı Tszınpın men Nursultan Nazarbaev kezdesýleriniń sany búginde 15-ke jetip otyr. Al bul álemdik dıplomatııa úshin sırek kezdesetin jaıt. Eki eldiń basshylarynyń jiti nazarymen jáne tikeleı basshylyqtarymen Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy iskerlik yntymaqtastyq túrli salada aıtarlyqtaı nátıjege qol jetizýde», - dedi Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa saparyna oraı pikir bildirgen Almatydaǵy Qytaıdyń bas konsýldyǵynyń ókili QazAqparat tilshisine.
QR Prezıdenti men QHR Tóraǵasy arasyndaǵy jyly qarym-qatynas ózara saparlar barysynda da, kópjaqty is-sharalarǵa qatysý aıasynda da baıqalyp otyrdy. Máselen, 2016 jyldyń qyrkúıeginde, qytaıdyń Hanchjoý qalasynda ótken G20 sammıti barysynda Qytaıdyń ortalyq televıdenıesi eki el kóshbasshylarynyń kezdesýi, olardyń bir-birin birneshe márte dostyq peıilde qushaqtasqandyqtaryn kórsetti. Dál osy jaıt batys jýrnalısteriniń Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy erekshe baılanystar jaıynda jarysa jazýyna túrtki bolǵan edi.
Taǵy bir qyzyqty mysal... 14-15 mamyrda Beıjińde ótken «Bir beldeý, bir jol» strategııasy aıasyndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyq jóninegi joǵary deńgeıdegi forým barysynda atalǵan sharanyń ashylý saltanatyna 30 joǵary mártebeli qonaqtyń ishinde eń sońǵy bolyp Nursultan Nazarbaev kelip, ony Sı Tszınpın qarsy aldy. Forým aıaqtalyp, qonaqtar estelik sýretke túskennen keıin Qazaqstan Prezıdentiniń korteji kezdesý ornynan eń birinshi bolyp attanyp ketti. Al bul jaıt dıplomatııa tilinde qabyldaýshy taraptyń mártebeli meımanyna degen aıryqsha qurmetin bildiredi.
QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa jáne qazaq halqyna degen aıryqsha qarym-qatynasyna ákesi Sı Chjýnsıýnniń (1913-2002) QHR Gansý ólkesi Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezi basshysynyń orynbasary bolǵan Saǵıdolla esimdi qazaqpen dostyǵy yqpal etýi múmkin.
QazAqparattyń Qytaıdaǵy menshikti tilshisi Sadyq Ákejanov Gansý ólkesine jasaǵan sapary barysynda jergilikti mýzeıdegi qazaq otbasy men Sı Tsjýnsıýnniń sýretine nazar aýdarǵan bolatyn. Mýzeıdiń jáne jergilikti partııa komıteti nasıhat bólimi qyzmetkerleriniń aıtýynsha, Sı Chjýnsıýn Qytaı Kompartııasy Ortalyq komıteti Soltústik-Batys bıýrosynyń hatshysy bolǵan kezinde, 1950 jyldary Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezin Gansýdyń Dýnhýan ýezinen bólek shyǵarý jumystaryna basshylyq jasap, onyń odan ary damýyn baqylaýda ustaǵan. Sol kezdegi Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezi bastyǵynyń orynbasary qazaq Saǵıdolla Gansý ólkesiniń ákimshilik ortalyǵy Lanchjoý qalasyna úsh ret baryp, Sı Chjýnsıýnmen kezdesken. 1958 jyldyń 29 qyrkúıeginde Sı Chjýnsıýn kórshi óńirlerdi aralap júrip, tosynnan Aqsaıǵa kelgen jáne ol Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezin damytý máselesin arnalǵan jıyn ótkizgen. Túski astan keıin qoshtasar kezde Saǵıdollanyń otbasymen sýretke túsken. 2012 jyldyń 20 shildesinde QKP OK uıymdastyrý bólimi Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezi partııa komıtetiniń uıymdastyrý bólimine atalǵan sýrettiń túsirý jaǵdaıyn anyqtaý týraly tapsyrma bergen. Jaýap alynǵannan keıin QKP OK uıymdastyrý bólimi tarıhshylardan arnaıy top jasaqtap, Qytaı ortalyq televıdenıesiniń operatorlarmen Aqsaı qalasyna attandyrǵan. Olar Sı Chjýnsıýn týraly derekti fılm daıyndaý barysynda Saǵıdollanyń otbasy múshelerinen suhbat alǵan.
2013 jyldyń 13 qazanynda Sı Chjýnsıýnniń jubaıy Tsı Sınniń shaqyrýymen Saǵıdollanyń uly 58 jastaǵy Baqyt (sýrettegi anasynyń qolyndaǵy bala) QHR Tóraǵasy ákesiniń 100 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan sharaǵa qatysyp, onyń anasynyń úıinde qonaqta boldy jáne qazaqtyń ulttyq kıimin syıǵa tartty.
«Búgingi Gansý» kúndelikti gazetiniń jazýynsha, (avtory Tsıý Sıaoshan) Sı Chjýnsıýn ómiriniń sońǵy jyldarynda Aqsaı-Qazaq avtonomdy ýezine baryp, dosynyń otbasymen kezdesýge nıet tanytqan. Alaıda túrli sebeptermen bara almaǵan. Ómirimen qosh aıtysar aldynda ol áıeline Saǵıdollanyń ómiri men onyń otbasy jaǵdaıyn múmkindiginshe bilýdi ótingen.
Endeshe, Sı Tszınpınniń qazaq halqyna degen qurmeti áke qanymen berilgen shyǵar...
