ShYU aıasynda Úndistan jáne Qytaımen bilim almasý mańyzdy – Oljas Beısenbaev
ASTANA. KAZINFORM – Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymy qurylǵan 2001 jyldan beri oǵan múshe elderdiń jıyntyq jalpy ishki ónimi 13 ese ósken. Shyǵystaný ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, qytaıtanýshy Oljas Beısenbaev osylaı dedi.
Sarapshy ShYU-ǵa múshe memleketter tsıfrlyq transformatsııa men aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar salasyndaǵy yntymaqtastyqty damytý qajet dep esepteıdi.
«Bıyl maýsym aıynda ShYU qalalardy josparlaý, jobalaý, salý jáne basqarý tásilin ózgertetin Qalalyq aqparatty modeldeý alıansyn (CIM) qurdy. Onda Qytaıdyń 11 ınstıtýty, sonyń ishinde Qytaıdyń qurylysty zertteý akademııasy men Tsınhýa ýnıversıteti birlesip ShYU múshelerine CIM tehnologııasyn usynyp otyr. Uıym sheńberinde Smart qalany damytý týraly birazdan beri aıtylyp keledi. 2024 jyly mamyrda ShYU músheleri arasynda qaladaǵy ónerkásipti tsıfrlandyrý baǵytyndaǵy jańa bir alıans quryldy. Alıanstyń bastapqy 83 múshesine China Mobile, Huawei sııaqty derekter ortalyǵy, Haier Cosmoplat sııaqty zattar ınterneti (IoT) qyzmetin kórsetetin kompanııalar kirip otyr. Bizdiń taraptan ShYU elderine spýtnık qurýdan bastap, tsıfrlyq platformalardy iske asyrýǵa deıingi birlesken jobalar usynylyp keledi. ShYU elderi negizinde spýtnıktik toptar, ǵaryshtyq sýretter tótenshe jaǵdaılarǵa, tabıǵı resýrstarǵa, antropogendik áserge jáne basqa aspektilerge jedel ǵarysh monıtorıngin júrgizýge múmkindik beredi», - deıdi shyǵystanýshy.
Oljas Beısenbaevtyń paıymdaýynsha, ShYU elderinde tsıfrlyq ekonomıka satyly túrde damyp keledi.
«2021 jyly ShYU músheleriniń jıyntyq JІÓ shamamen 23,3 trln dollarǵa jetti, bul álemdik JІÓ-niń shamamen 25 paıyzyn quraıdy, bul 2001 jyly qurylǵannan 13 ese kóp. ShYU músheleriniń jalpy syrtqy saýdasy 2021 jylǵy jaǵdaı boıynsha 6,6 trln dollardy qurady, bul 20 jyl burynǵydan 100 ese kóp», - dedi ol.
Sarapshy ShYU-ǵa múshe elder aqparattyq qaýipsizdik salasynda bir-biriniń ishki isine aralaspaý, bir-birin osy turǵyda ózara qoldaý baǵytyndaǵy ýaǵdalastyqtar ornatý kerek dep esepteıdi.
«Qazir keı saraptamalarda tsıfrlyq egemendik týraly aıtylyp júr. Byltyr kıberqylmystyń kesirinen búkil álem boıynsha shamamen 3,5 mıllıard dollar shyǵyn kelgen eken. Biz kıber keńistigimizdi, sondaı-aq tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý týraly oılanýymyz kerek. Bul ShYU elderi úshin kıberqaýipsizdik salasyndaǵy yntymaqtastyqty odan da mańyzdy etedi, - dedi ǵalym. - ShYU aıasynda damytýdy qajet etetin salanyń biri – bilim jáne ǵylym. Qazaqstanda birneshe qytaılyq ýnıversıtettiń fılıaldary ashylyp, jatyr, mamandardy ǵylymı taǵylymdamaǵa jiberip jatyrmyz. Spýtnık tehnologııasy, robot tehnologııasy, sýperkompıýterlerdi qoldaný baǵyttarynda Qytaıdyń alda kele jatqan memleket ekeni daýsyz. Úndistan da ІT-tehnologııa boıynsha kósh bastap turǵan memleket. Sondyqtan osy salalarda ózara bilim bólisýmiz qajet. Munyń bári óz ishimizdegi tsıfrlyq teńsizdikti azaıtýǵa septigin tıgizedi. Sondyqtan ShYU aıasynda osy joly bekitiletin ýaǵdalastyqtardy pysyqtaǵan kezde tikeleı halyqtyń, ásirese shekaralyq aımaqtaǵy turǵyndardyń tirshiligine oń áser etetindeı joldaryn qarastyrýymyz kerek».
Aıta keteıik, elordadaǵy Táýelsizdik saraıynda Qazaqstan tóraǵalyǵymen Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń sammıti bastaldy.
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev ShYU sammıtine kelgen mártebeli meımandardy qarsy alyp, qol alysty. El basshylaryn qarsy alý rásimi aıaqtaldy.
Belarýs ShYU-nyń tolyqqandy múshesi boldy. Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń sammıtinde múshe memleketterdiń basshylary Belarýs Respýblıkasyn Uıym múshelegine qabyldaýǵa qatysty birqatar qujatqa qol qoıdy.
Shanhaı yntymaqtastyq uıymy halyqaralyq qatynas júıesiniń mańyzdy tetigine aınaldy. Bul týraly sammıtte Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev aıtty.
